Trigonometrik nivelirlash
– O`lchangan kiyalik burchagi va masofa orqali
nisbiy baladlik hisoblanadi
84-
rasm. Triganometrik nivelirlash
Barometrik
nivelirlash
– nuktada atmosfera bosimi bilan balandlik orasidagi
boglanishni aniklashga asoslanadi, barometrlarda amalga oshiriladi;
Bu usulda nisbiy balandlik atmosfera balandlikda kam, pastlikda esa ortik
bulishiga asoslanib aniklanadi. Agar joy turli balandliklarda yotuvchi nuktalarni M
(pastda) va N (balanda) bu nuktalardagi simobli borometr bosimini V1 va V2 desak, bu
nuktalar orasidagi nisbiy balandlik h kuyidagi empirik formula yordamida aniklanadi.
h=1870(1+0.0037((t1 +t2 )/2)(lg V1 + lg B2 )
bu yerda t1 t2 – M va N nuktalardagi xavo temperaturasi, 18470 –
uzgarmas koeffitsiyent; 0,0037 – temperaturaviy koeffitsiyent.
1
3
85-rasm.
Barometrik nivelirlash
Gidrostatik
Gidrostatik nivelirlashda
– tutash idishlarda suyuqlik satxining baravar
turishiga asoslanadi;
Bu, bazan, shlangaviy nivelirlash deb xam ataladi. Gidrostatik nivelirlashning
anikligi yukori bulganidan bu usul inshootlarning chukishini aniklashda, daryo yoki
jarlik orkali nivelirlash ishini bajarishda va boshka ishlarda kullaniladi. Bu usul tutash
idishlardagi suyuklik yuzasining bir gorizontda turish konuniga asoslanadi. Texnik
ishlarda kullaniladigan, texnik shlangaviy nivelir (NShT – 1) deb nomlanadi. Asbob ikki
shisha idish (stakan) dan yasalib, bu idishlar yumshok rezina yoki plastmassadan
yasalgan turli uzunlikdagi shlang orkali tutashtiriladi. Stakanlar bir xil shishadan
silindrik kilib ishlanib, metall g`ilofga joylangan. G`ilofning bir tomoni ochik bo`lib, shu
tomondagi shishaga millimetrli shkala yasalgan. Shishaga yarim kilib suyuklik solinadi,
keyin shishaning usti bekitiladi. Suyuklik gorizontini belgilash uchun silindr ichiga
yengil g`ildirak (doiraviy) kalkovich kuyiladi. Suyuklik bug`lanmaydigan va toza bo`lishi
kerak. Qor, yomg`ir va vodoprovod suvlarini ishlatish mumkin.
1
3
86-rasm. Gidrostatik nivelirlash
Dostları ilə paylaş: |