Absolyut va nisbiy xatoliklar . O`rta kvadratik o`rtacha, ehtimoliy va
cheklixatoliklar absolyut xatoliklar deyiladi.
Surati birga teng bo`lgan kasr bilan ifodalanadiga nabsolyu txatolikni
o`lchanganmiqdorning o`rtacha qiymatiga nisbati nisbiy xatolik deyiladi. Bunda
qanday xatolikdan foydalanilganiga qarab, nisbiy o`rta kvadratik nisbiy o`rtacha,
nisbiy ehtimoliy, nisbiy chekli xatolik farqlanadi. Nisbiy xatolik maxrajini, agar u
yuzliklarda ifodalansa, o`nliklargacha, mingliklarda ifodalansa, yuzliklargacha
yaxlitlash maqsadgamuvofiq bo`ladi.
Agar o`lchashnatijasi l =226,3±0,27m ko`rinishida yozilgan bo`lsa, uning haqiqiy L
qiymat 226,03
≤
L
≤
226,57 chegarasida R=0,9545 ishonchlilik ehtimolligi bilan
joylashadi.
Chiziq uzunliklari va yuzalarni o`lchashlarda natija sifati
∆
L absolyut xatolikni L
o`lchash natijasiga nisbatini ko`rsatuvchi nisbiy xatolik bilan tavsiflash yaxshiroq, ya`ni
(9)
Karta va planlarda yuzalarning aniqligini baholashda nisbiy xatoliklar foizlarda
ham ifodalanishi mumkin.
3.2.4. Vertikal indeks xatosi Vertikal indeks(i) – bu vertikal aylananing nul pozistiyasi va gorizontal yo`nalish
o`rtasidagi og`ishdir, vertikal burchakni o`lchashda uni hisobga olsh zarur. Asbob
dasturiga bu xatoni korrekstiyalash uchun formula ilova qilinadi.
I. Tekshirish Teleskopning ko`rish trubasini sozlang va kollimastion xatoni korrekstiyalang.
1.
Asbobni shtativga o`nating va aniq nivelirlang. Asbobni buring.
2.
Kollimator iplari kesishmasini yoki masofada teran ko`rinib turgan nishonni
vizirlang.
Asbobni buring. VA ±10° bo`lishi lozim. Vl chap burchakni va Vr o`ng burchakni
o`rnating.
3.
Indeks xatosini quyidagi formula bo`yicha hisoblang: : i = ( Vl+Vr360°)/2.
4.
Agar I<10
〞
bo`lsa, yustirovkalashga hojat yo`q. Agar katta bo`sa, yustirovkalash
jarayonini bajaring.
