Ingenerlik geodeziyasi

- 1°23'
.
Adilaklar.
Geodezik asboblar o`qi va tekisliklarini doiraviy adilaklar bilan 
ta`minlanadi.
Silindrik adilak ichi silliq, sirti ma`lum radiusli yoy shaklidagi shisha naycha-
ampuladan iborat, a). Uning ichiga qizdirilgan spirt yoki oltingugurt efiri to`ldiriladi va 

---

8
9
teshiklari kavsharlanadi. Suyuqlik sovugach, 
adilak pufakchasi
2 hosil bo`ladi. Ampula 
yuqori qismiga shtrixli bo`laklar chizilib, tuzatkich vinti 4 bo`lgan metall qolipga 
o`rnatiladi. Adilak o`rtasidagi shtrix bo`lganda yoki u bo`lmaganda ampula o`rtasidagi 
shtrix 3 nol punkt bo`ladi. Nol punktdan o`tadigan adilak yoyiga urinma UU
1
adilak 
o`qi deyiladi. Pufakcha nol punktda turganda adilak o`qi gorizontal joylashadi. 
Doiraviy adilak shisha ampulasi ichki tomonida ma`lum radiusli sferik sirt bo`ladi, 
uning ustidagi konstentrik doiralar markazi nol punkt deyiladi. Adilak pufakchasi 
ampulada bir bo`lakga surilganda hosil bo`lgan burchak adilak 
bo`lak qiymati 
deyiladi. U stilindrik adilaklarda 1' dan 2' gacha, doiraviy adilaklarda esa 5' dan katta 
bo`ladi. Shuning uchun stilindrik adilaklar asboblarni aniq, doiraviylari esa taxminiy 
o`rnatishda qo`llaniladi.
3.4.2.
Teodolitlarni tekshirish va sozlash.
Teodolitda burchaklarni o`lchash uning qismlarining o`zaro joylashishini 
burchak o`lchashdan kelib chiqadigan qator geometrik shartlar bo`yicha 
tekshirilgandan so`ng boshlanadi. Agar geometrik shartlar bajarilmayotganligi 
aniqlansa, asbob tuzatiladi.
Teodolitni tekshirish va tuzatish quyidagi tartibda bajariladi.
1.
 
Gorizontal doira alidadasidagi stilindrik adilak o`qi U
G
U
G
 asbob aylanish o`qi