Ingenerlik geodeziyasi

Abu Rayhon Beruniy (973 - 1048 
yy.) o`z hayotida yozgan 
150 ta asaridan 40 tasini geoeziya faniga bag`ishlab, boy va qimmatli ma`lumotlar 
qoldirgan. 
Beruniy hisobi bo`yicha yer radiusi 6339,58 km bo`lib
, hozirgi vaqtda 
ishlatilayotgan (
Krasovskiy ellipsoidi
) qiymat- 6371,11 km dan farqi atiga 31,5 km ni 
tashkil qiladi.
1.1.3.
Injenerlik geoeziyasining xalk xo`jaligidagi axamiyati
Sanoat 
inshootlarni (zavodlar, fabrikalar, elektrostanstiyalar va h.k.) temir va avtomobil 
yo`llarni, shahar va qishloq aholi punktlarni, aerodom-larni, yerosti inshootlar 

---

7
(metropoliten, shaxta, quvur yo`llarni) loyihalash va qurish uchun muhim masalalarni 
hal qilishda Injenerlik geoeziyasi fanini ahamiyati juda kattadir.
Geodezik o`lchamlar suv omborlari va kanallarini loyihalash hajmlarini aniqlash, 
to`g`onlarning cho`kishi va siljishi jarayonini baholash kabi masalalarni hal qilishda 
ham qo`llaniladi.
Injenerlik geoeziyasi fani yernibo`lish, uni hisobga olish, ona zaminni muhofaza qi-
lish, yerdan unumli foydalanish, yerkadastrini o`tkazish, tuproq, geobatonika va 
boshqa qidiruv ishlarini olib borishda keng qo`llaniladi.
1.1.4. Injenerlik geoeziyasining boshqa fanlar bilan aloqasi
 
Injenerlik geoeziyasi fani matematika, astronomiya, elektronika, geografiya, 
geomorfologiya gidrogeologiya va boshqa fanlar bilan chambarchas bog`liq. Geodezik 
asboblar nazariy jihatdan fizika qonunlari asosida yasaladi, o`lchash natijalari esa 
matematik qoidalar bo`yicha hisoblanadi. yersirtida nuqtalar o`rni geografik va 
astronomik koordinatalar bo`yicha belgilanadi. Yer shakli va uning o`zgarishidagi 
jarayonlarni o`rganishida Injenerlik geoeziyasi va geologiya kabi fanlardan 
foydalaniladi. Hozirgi davrda Injenerlik geoeziyasi fani mexanika, avtomatika, 
informatika, elektronika fanlar bilan ham bog`liq holda taraqqiy etmoqda Geodezik 
asboblar nazariy jihatdan fizika qonunlari asosida yasaladi, o`lchash natijalari esa 
matematik qoidalar bo`yicha hisoblanadi. Yer sirtida nuqtalar o`rni geografik va 
astronomik koordinatalar bo`yicha belgilanadi. Yer shakli va uning o`zgarishidagi 
jarayonlarni o`rganishida Injenerlik geoeziyasi va geologiya kabi fanlardan 
foydalaniladi. Hozirgi davrda Injenerlik geoeziyasi fani mexanika, avtomatika, 
informatika, elektronika fanlar bilan ham bog`liq holda taraqqiy etmoqda.
Injenerlik geoeziyasi o`z taraqqiyotida yangi ma`no kashf etdi, zamonaviy asboblarga, 
geodezik o`lchash va hisoblash usullariga ega bo`ldi. Boshqa ko`p injenerlik fanlar 
Injenerlik geoeziyasi yordamiga muhtoj. Injenerlik geoeziyasi juda ko`p muhim 
masalalar xal qilishda qo`llaniladi. Plan, karta, profillar, suv yig`iladigan maydonlar 
chegaralarini aniqlash, ularning yuzalarini hisoblash, suv omborlari, to`g`on 
quriladigan joylar o`rnini belgilash jismlar hajmini hisoblash, sug`orish va zak qochirish 
bilan bog`lik gidrotexnika inshootlarini qidiruv, loyixa-lash, qurish va ishlatish uchun 
nihoyatda zarurdir.

---

8