İNŞaat iŞlerinde asgari İŞÇİLİk ve öLÇÜmleme
Yüklə 45,4 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FAYDALANILAN ESERLER
|
İNŞAAT İŞLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK VE ÖLÇÜMLEME Agop Çavikoğlu SM
MADDE.B3- (3395 Sayılı Kanunun 7. maddesiyle değişik şekli.) Genel ve Katma bütçeli kuruluşlar, il ve belediyeler veya sermayesinin en az yarısı genel ve katma bütçeli kuruluşlar ile il ve belediyelere ait olan teşekkül ve müesseseler, kamu iktisadi kuruluşları ve bunların müesseseye bağlı ortaklık ve iştirakleri, kanunla ve kanunların verdiği yetkiye dayanarak kurulan kurum ve kuruluşlar, döner sermayeli kuruluşların ihale yolu ile yaptırılan her türlü işleri üzerine alanları ve bunların adreslerini kuruma bildirmekle yükümlüdürler. Sigorta primlerinin hak edişlerden mahsubu yapılmak şartıyla alıkonularak ödenmesi esastır. Ödemenin ve teminatın geri verilmesine ait işlemlerin usul ve esasları Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle tespit edilir. 506 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR KANU'NUN 83. MADDESİNE DAYANARAK ÇIKARILAN ÖLÇÜMLEME VE ÖLÇÜMLEMENİN UYGULANMASI Ölçümleme ilk defa 1978 yılında 2167 sayılı kanun ile diğer işlerde uygulanan ölçümleme sisteminin dışında İnşaat Sektöründe uygulanmak üzere ayrı bir ölçümleme sistemi getirilmiş idi. 1987 yılında ölçümlemenin kaldırılması ile Kaçak İşçi çalıştırılmaması için yeni önlemler alınması gerektiği anlaşılmış olduğundan İçişleri Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca ortak olarak 1992 Eylül ayında yayımlanan bir tebliğ ile getirilen bu uygulanma yine beklenen sonucu vermeyince bu kez de 08.12.1993 tarihli Resmi Gazete 'de yayımlanan 3917 sayılı Kanun ile Sigorta Müfettişlerine geniş yetkiler tanınmıştır. Asgari İşçilik uygulanması adı altında yeni bir uygulama başlatılmıştır. Asgari işçilik uygulaması hangi yenilikleri beraberinde getirmiştir? İlgili yasa ve genelgeler hükümlerine göre örnekleriyle hep beraber inceleyelim. 7.7.1994 TARİH VE 16-86 EK NUMARALI GENELGENİN GETİRDİKLERİ 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 83. maddesinde sözü edilen işler ile inşaat işleri için işçilik oranları belirlenmiş ve ilişikte gönderilmiştir. 17.11.1995 tarih ve 16-118 no.lu Ek Genelge ile Asgari İşçilik Uygulaması yeniden düzenlenmiştir. Her iki genelgeden de anlaşılmaktadır ki 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 42. maddesinde sayılan İnşaat ve Onarım işlerine giren her türlü inşaat ve onarım işlerinde çalıştırılan ve yapılan işlerde Sigorta Primlerinin eksik ödenmemesi için Asgari İşçilik esası getirilmiştir. Genelge hükümlerini yerine getirmeyen işverenler için İçişleri Bakanlığı, Bayındırlık Bakanlığı ve Çalışma Bakanlığı'nın yazıları gereği inşaat, onarım işi yapanlar kesin hesap ve iskan alımlarında Sosyal Sigortalar Kurumuna ödenen prim yönünden ilişiksizlik belgesi aranması istenmiş ve genelge doğrultusunda işlem yapılması istenmiştir. Bu nedenlere dayanarak Sosyal Sigortalar Kurumu'nda dosya açtırmış olan İnşaat ve onarım işleri yapanların ilk incelemesi dosya memuru tarafından yapılacaktır. Yasanın ve Genelgenin doğrultusunda Sigorta Primi ödenmemişse dosya doğrudan 3917 sayılı Kanun gereğince Sigorta Teftiş Kurulu'na sevk edilecektir. Bilhassa ihaleli işlerde teminatın biran evvel çözülüp hesapların kesilmesi için dosyalar Sigorta Teftiş Kurulu'nda bekletilmekte bu da işverenleri ekonomik yönden bir hayli zarara uğratmakta, işte bu zamanın kısalması için alınan tedbirler işverene kolaylık sağlamaktadır. Dosya memurunun hesaplama şekli ve genelge doğrultusunda aranan Asgari Sigorta İşçiliği: ÖRNEK: 15 Mayıs 1992 tarihinde inşasına başlanan toplam 1500 m2'lik kalorifersiz, asansörsüz, karkas bina inşaatı 30.06.1995 tarihinde tamamlanmıştır. Söz konusu inşaattan dolayı işverenin kuruma beyan ettiği işçilik tutarı aşağıdaki gibidir: 1992 Yılı İçin Kuruma Bildirilen İşçilik : 35.000.000.- 1993 Yılı İçin Kuruma Bildirilen İşçilik : 48.000.000.- 1994 Yılı İçin Kuruma Bildirilen İşçilik : 55.000.000.- 1995 Yılı İçin Kuruma Bildirilen İşçilik : + 65.000.000.- TOPLAM 203.000.000.- Tüm faaliyet dönemi için bildirilen işçilik tutarıdır. 16/118 Ek Sayılı Genelgede hesaplama şekli inşaatın bittiği yıl maliyeti göz önüne alınmayıp, ondan önceki yıllar m2 birim maliyetleri dikkate alınmaktadır. 1992 Yılı m2 birim maliyeti : 1.099.800.- 1993 Yılı m2 birim maliyeti : 2.002.000.- 1994 Yılı m2 birim maliyeti : 3.343.500.- 6.445.300.- 6.445.300 3 = 2.148.433 (Ortalama maliyet bulunmuş olur) 2.148.433 x 500 m2 = 3.222.649.500 ortalama bina maliyeti bulunmuş olur. Bu durumda yapılacak işlemin ne olduğu 16/118 sayılı Genelge 'de net bir açıklık bulunmamaktadır. Bununla birlikte 16%I 18 sayılı Genelge 'yle 16/ 105 sayılı Genelgenin birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. 16/118 sayılı Genelge 'de inşaat maliyetleri ile ilgili yapılan değişiklik sadece maliyeti aşağıya çekmekle ilgili bir düzenlemedir. Yapılan düzenlemede inşaat süresi iki yıldan fazla süren özel bina, bina inşaatları ile kooperatif inşaatlarında inşaatın bittiği yıldan önceki m2 birim fiyatının esas alınmayıp, ortalama maliyetin esas alınması ile ilgili bulunmaktadır. KURUMCA YAPILACAK İLK İŞLEMLER Kurumca yapılacak işlem tüm faaliyet dönemi ile ilgili ön kıyaslama işlemidir. Bu kıyaslama işlemi de aşağıdaki şekilde olacaktır. (16/105 sayılı Genelge) 7.7.1994 tarih ve 16/86 Ek sayılı Genelge hükümlerine göre; BİNA İNŞAATI Yığma veya betonarme karkas (Geleneksel) binalarda işçilik ücreti oranı % 9'dur. Bundan % 25 çıkarılarak 9 x % 25 = 2.25 bulunan bu rakam 9 - 2.25 = % 6,75 bulunacaktır. Yukarıda bulunan ortalama maliyet 3.222.649.500 x 6,75 - 217.528.841.-TL bildirilmesi gereken işçilik bulunmuş olur. Ön kıyaslamada bildirilmesi gereken işçilik : 217.528.841.-TL Faaliyet süresi içinde bildirilen işçilik: 203.000.000.-TL 14.528.841.-TL
İşe başlama tarihi : 15.05.1992 İnşaatın bitim tarihi : 30.06.1995 İnşaatın alanı (m2 ) : 1500 İnşaatın ortalama maliyeti : 3.222.649.500.-TL
1992 Yılı 226 Gün 1993 Yılı 360 Gün 1994 Yılı 360 Gün 1995 Yılı 180 Gün
- 1126
2.862.033 x 540 Gün = 1.545.497.820.-TL 1.545.497.820 x % 6.75 = 104.321.102.-TL bildirilmesi gereken işçilik - Bildirilmesi Gereken İşçilik : 104.321.102.-TL - Bildirilen İşçilik : 120.000.000.-TL 1994 Yılı ... 55.000.000.- 1995 Yılı ..... 65.00.000.- Bildirilmesi gereken işçilikten, bildirilen işçilik 15.678.898.-TL fazla olduğundan işveren hakkında şikayet ve ihbar olmamak koşulu ile başkaca işlem olmadığından 15/105 Ek sayılı Genelge gereğince işverene ait olan dosya üzerine işlem yapılmayacaktır. Yukarıda kayıtlı işin bina inşaatı yerine ihale konusu iş olması durumunda aynı işlemin müteahhide ödenen istihkak üzerinden yapılması gerekmektedir. İşçiliğin yukarıda açıklandığı gibi gerekenden fazla bildirilmesi durumunda müfettiş incelemesine gerek görülmeden, yapılan iş inşaatsa iskan ruhsatı, yapılan işin ihale konusu iş olması durumunda ise teminat iadesi için işverene ilişiksizlik belgesinin verilmesi gerekmektedir. Asgari işçilik uygulaması ile birlikte 2.7.1994 tarihli Resmi Gazete 'de (5) seri numaralı tebliğ yayınlanarak işverenlerin barajın üzerinde bildirimde bulunup bulunmadıklarını belirlemek ve yine bir ön değerlendirme niteliğinde olmak üzere, kayıtların Yeminli Mali Müşavirlere veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlere incelettirebilmeleri, ilişiksizlik belgelerinin ise meslek mensuplarınca düzenlenecek raporlara göre de verilmesi uygulanmasına başlanmıştır. Bundan sonra aynı konuda, 30.09.1994 tarihli Resmi Gazetede (10) seri numaralı 26.02.1995 tarihli Resmi Gazetede ( 12) seri numaralı ve son olarak da 26.11.1995 tarihli Resmi Gazetede (IS) seri numaralı tebliğler yayınlanmıştır. Ancak, durum sigorta müfettişleri derneğince açılan dava sonucunda Danıştay'ın verdiği yürütmeyi durdurma kararı üzerine anılan meslek mensuplarının düzenledikleri raporlara göre işlem yapılmasının 15.03.1995 tarihinden itibaren durdurulması zorunda kalınmıştır. Buna karşılık, işveren işlemlerinden sorumlu dosya memurlarınca ön değerlendirme niteliğindeki Asgari İşçilik uygulaması yürütülmekte ve ayrıca sigorta müfettişlerince yapılan incelemelerde anılan tebliğlerde açıklanan esaslara benzeyen kıstaslara göre raporlar düzenlenmektedir. Halen yürütülmekte olan baraj uygulamasına göre, tüm faaliyet dönemini kapsayacak şekilde yapılan ilk değerlendirmede barajın altında bildirimde bulunulduğu görüldüğünde de ayrıca, işveren lehine olmak üzere 1.1.1994 ve sonraki yıllara sarkan süreler için ikinci bir baraj değerlendirmesi yapılmaktadır. Sigorta müfettişlerince yapılacak tespitlerin objektif kriterlere dayandırılmasını sağlamak üzere kanun koyucu işin yürütümü için gerekli olan Asgari İşçilik miktarının belirlenmesinde, yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, emsal işletmelerde çalıştırılan işçi sayısı ve ilgili meslek kamu kuruluşlarının görüşleri gibi unsurların dikkate alınmasını şart koşmuştur. Ayrıca taraflar arasında çıkacak uyuşmazlıklar dikkate alınarak, Kurumca re'sen tahakkuk ettirilerek tebliğ edilecek prim borcu için işverenin Kuruma itiraz edebilmesine imkan sağlanmış, Kurumca itirazın reddi halinde karşı yargı yolu açık tutulmuştur. Yasada kapsam yönünden işyeri bazında bir ayırım yapılmadığından, tüm işyerleri uygulama kapsamına girmekte ise de, işin yürütümü için gerekli olan Asgari İşçilik miktarının yasada belirtilen yöntemde, tüm işler için kısa sürede saptanması mümkün olmadığından, uygulama öncelikle özel bina inşaatları ve ihale konusu olan işler için öncelikle başlatılmıştır. Özel bina inşaatları ile ihale konusu işlerde sigorta primlerinin Kurumca re'sen hesaplanmasında Türkiye İnşaat Müteahhitleri Sendikası'nın (TİM- SE) görüşleri de alınmak sureti ile Kurumca hazırlanan ve çeşitli işkollarının işçilik ücreti oranlarını gösteren birim (m2) maliyet bedellerini gösterir liste esas alınacaktır. Barajın altında Bildirimde Bulunanların İş Bittikten Sonra Baraj Tamamlamaları İşverenlerin, iş bittikten sonra da olsa, çalıştırdığı sigortalılar için, geçmiş faaliyet dönemine ilişkin olarak işçilik bildiriminde bulunmaları her zaman (mümkündür) olanaklıdır. Bu nitelikte bir,işçilik bildirimi olduğunda, iş bitirildikten sonra yapılan işçilik bildirimleri, faaliyet süresinde yapılan işçilik bildirimlerine eklenmekte ve bu bildirimlerin toplamı baraj değerlendirmesinde göz önüne alınmaktadır. Bunun yanı sıra, sözü edilen 16/118 Ek genelge ile Kurumca barajın al- tında işçilik bildiriminde bulunan işverenler herhangi bir işçilikle ilgilendirilmeksizin, Baraja ulaşacak şekilde kuruma ödemede bulunabilme olanağı da tanınmıştır. Buna göre; iş bittikten sonra Kuruma ilişiksizlik belgesi almak için başvuran ve barajın altında işçilik bildiriminde bulunan işverenler, isterlerse Kuruma barajı tamamlayacak şekilde ödemede bulunurlarsa bunlara da müfettiş incelemesine gidilmeden ilişiksizlik belgesi verilmektedir. Bu işverenlerden, işin bitim tarihinden ödemede bulunulduğu tarihe kadar geçen süreler için gecikme zammı alınmaktadır. Gecikme zammının oranı ise Sigorta Primlerine uygulanan gecikme zammı oranları ile aynıdır. Buna karşılık, yapılan ödemenin herhangi bir işçilik karşılığı olmaması dolayısı ile bu ödemeler için işverenlerden herhangi bir prim belgesi istenilmemekte ve prim belgelerinin verilmemesine ilişkin idari para cezaları da uygulanmamaktadır. Yasal sürede işyeri bildirgesi verilmediğinden iş bitirilinceye kadar Kurumca tescil edilmemiş bulunan ve yasal sürede Kuruma herhangi bir işçilik bildiriminde bulunmayan işyerleri 3917 sayılı kanun çerçevesinde inceleme yapılmak üzere doğrudan sigorta müfettişlerine dosya sevk edildiğinden, bu uygulamadan yararlanamamaktadır. ÖZEL BİNA İNŞAATLARI İÇİN SİGORTA PRİMLERİNİN KURUMCA RE'SEN HESAPLANMASININ ESASLARI Özel bina inşaatlarında sigorta primlerinin kurumca ölçümleme yolu ile hesaplanarak tahsil edilmesi için, işverence kuruma bildirilen prime esas kazançlar toplamının, yukarıda sözü edilen işçilik ücreti oranları ile birim (m2) maliyet bedellerini gösterir listelere dayanarak Kurumca hesaplanacak asgari işçilik miktarından az olması gerekmektedir. Özel bina inşaatlarında yaklaşık maliyet bedeline, ihale konusu işlerde de müteahhide ödenen toplam istihkak tutarına, o iş için belirlenmiş olan asgari işçilik oranı % 25 eksiği ile uygulanarak, yani o işte esas alınacak işçilik barajı bulunmakta ve faaliyet döneminde kuruma aylık bildirgeler ile bildirilmiş olan sigorta primine esas kazançlar toplamı bu baraj ile karşılaştırılmaktadır. Asgari işçilik oranı: İlgili meslek kuruluşlarının da görüşleri doğrultusunda çeşitli işleri kapsayacak şekilde kurum tarafından belirlenmiştir. ÖZEL BİNA İNŞAATLARINA İLİŞKİN YAKLAŞIK MALİYET BEDELİ: Her yıl Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nca yapı grupları itibari ile yayınlanan birim maliyet bedeli ile her binanın ruhsatında m2 cinsinden kayıtlı alanının çarpılması sureti ile bulunmaktadır. Yaklaşık maliyet bedeli bulunurken, aynı yıl içinde başlayıp ve aynı yıl içinde bitirilen özel bina inşaatlarında, o yılda geçerli m2 birim maliyeti bedeli uygulanacaktır. Bir önceki yılda başlayıp, bir sonraki yılda veya yıl içinde bitirilen, özel bina inşaatlarında işin başladığı yılda geçerli birim maliyet bedeli uygulanacaktır. ÖRNEK: 1993 yılı içinde başlayan özel bina inşaatı, 1994 yılı içinde bitirildiğinde 1993 yılı bina birim maliyeti esas alınarak hesaplanacaktır. Yapımı iki yıldan fazla süren özel bina inşaatlarında ise (bitim yılı dışında faaliyet süresine giren her takvim yılına ilişkin birim maliyet bedellerini topladıktan sonra yıl sayısına bölünerek aritmetik ortalamanın alınması suretiyle bulunacaktır) ortalama birim maliyet bedeli esas alınmaktadır. Asgari işçilik tutarının hesaplanmasında kullanılacak formül şöyledir: Asgari işçilik tutarı = Yapı Yüzölçümü X m2 maliyet bedeli X ücret oranı ÖRNEK l: Yüzölçümü 2000 m2 olan 5 katlı bir (yığma veya betonarme) kaloriferli apartmanın inşaatı 1994 yılında başlayıp 1996 yılı içinde bitirilmiştir. Bu işyerinden dolayı işverence kuruma 810.000.000.-TL işçilik bildirilmiş ve primleri ödenmiştir. Yapının tamamlanması bir yıldan fazla sürdüğünden kurumca yapılacak asgari işçilik miktarı kontrolünde 1995 yılı birim (m2) maliyet bedeli esas alınacaktır. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nca 1995 yılı için belirlenen birim (m2) maliyet bedeli 7.355.700.- Türk Lirasıdır. Öte yandan yığma veya betonarme kaloriferli bina inşaatları için belirlenmiş bulunan işçilik ücreti oranı % 9'dur. Bu oranın % 25 eksiği uygulanacağından % 6.75 oranı esas alınacaktır. Bu verilere göre, Kuruma bildirilmiş olması gereken asgari işçilik tutarı 2000 m2 x 7.355.700 x % 6.75 = 993.019.500.-TL'dir. Bu sonuca göre işyerinden kuruma bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarının altında bildirimde bulunulduğu anlaşıldığından, işyerinin durumu sigorta müfettişlerince incelemeye alınacak, gerekiyorsa re'sen ek prim tahakkuku yapılarak, gecikme zammı ve idari para cezasıyla birlikte tahsil edilecektir. Hesaplama sırasında, faturalara ve hariçteki işyerlerine bakılmayacaktır. İşçilik nispetleri hesaplanırken mevcut teknoloji ve hariçteki işyerlerine yaptırılması söz konusu işçilikler de göz önüne alınarak oranlar tespit edilmiştir. ÖRNEK: 2 Yapılan İşin Cinsi : İnşaat Niteliği : Kalorifersiz Apartman (3. sınıf, (A) grubu) Başlama Tarihi : 01.05.1990 Bitiş Tarihi : 31.12.1995 Yapı Alanı : 2000 m2 ASGARİ İŞÇİLİK ORANI : (Ön değerlendirme % 9 - (% 9x% 0.25)= %6.75 oranına göre yapılacaktır.) Kuruma Bildirilen İşçilik Tutarı : 140.000.000.-TL 1.l .1994'ten sonra bildirilen işçilik tutarı : 40.000.000.-TL
1990 Yılı m2 birim fiyatı : 371.621.-TL 1991 Yılı m2 birim fiyatı : 579.700.-TL 1992 Yılı m2 birim fiyatı : 962.300.-TL 1993 Yılı m2 birim fiyatı : 1.751.000.-TL 1994 Yılı m2 birim fiyatı : 2.924.000.-TL TOPLAM 6.588.621.-TL
Yaklaşık aritmetik ortalama bina maliyeti: 1.317.724 x 2000 m2 = 2.635.448.000.-TL Baraj İşçilik : 2.635.448.000 x 6.75 = 177.892.740.-TL Bu işyeri dosyasından faaliyet dönemi için kuruma verilen aylık bildirgelerdeki sigorta primine esas kazançlar toplamı (Kuruma bildirilen işçilik tutarı) 177.892.740.-TL'den fazla ise ilişkisizlik belgesi müfettiş incelemesine gidilmeden verilecektir. Kuruma bildirilen işçilik tutarı 177.892.740.-TL' dan az ise başka bir görüşle kuruma bildirilen işçilik barajın altında kalmışsa bu kez 01.01.1994 tarihinden sonrası için aşağıdaki şekilde ikinci bir değerlendirme yapılacaktır: Hesaplanan yaklaşık maliyet bedeli işin başlangıç tarihi 01.05.1990 ile işin bitim tarihi 31.12.1995 arasındaki süre 2040 güne bölünecek (177.892.740 2040 gün= 87.202) bulunan rakam 1.1.1994 tarihinden sonraki süre (720 gün) ile çarpılacak (87.202 x 720 = 62.785.440 ve ikinci değerlendirmeye esas baraj 62.785.440.-TL olarak bulunmuş olacaktır.) Bu kez 1.1.1994'ten sonra kuruma bildirilen işçilik tutarı 62.785.440.- TL'den fazla ise ilişiksizlik belgesi, yine müfettiş incelemesine gidilmeden verilecektir. Yukarıdaki örnekte, aradaki farkın 62.785.440 - 40.000.000 - 22.785.440.-TL ve ödenecek prim meblağı 22.785.440 x % 35.5 = 8.088.831.-TL olduğu görülmektedir. Bu tutarın Sosyal Sigortalar Kurumu'na 05:02.1996 tarihinde ödendiği düşünülürse, ödenecek gecikme zammı tutarı da (8.088.831.-TL x % 20 = 1.617.766.- TL gecikme zammı olacaktır). Bunun sonucunda prim tutarı 8.088.831 + Gecikme zammı 1.617.766 = 9.706.597.-TL ödendiğinde, ayrıca idari para cezası alınmadan ve müfettiş incelemesine de gidilmeden ilişiksizlik belgesi verilebilecektir. Buna karşılık işverence, Sosyal Sigortalar Kurumu'na bildirilen İşçiliğin gerçeği yansıtmadığı ileri sürülerek müfettiş incelemesi istenmesi de olanaklıdır. Bu durumda, yapılacak müfettiş incelemesi sonucu düzenlenecek rapora göre işlem yürütülecektir. FAYDALANILAN ESERLER
Yüklə 45,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|