İnsan resurslarının idarə edilməsi ” mühazirələrin icmalı Mövzu İnsan resursları: mahiyyəti və məzmunu

- maliyyə strukturunun möhkəmləndirilməsi - 59,0

- yeni məhsul istehsalına cəhd etmə - 45,0

- yeni texnologiya - 44,4

- elmi – tədqiqat işləri - 43,1

- əmək münasibətlərinin sabitləşməsi - 36,2

- digər yaxın şirkətləri himayə etmə - 32,3

- təşkilati strukturun sadələşdirilməsi - 29,7

- xarici bazara şıxış - 19,4

Mövzu 2. Əhali idarəetmə və elmi dərketmənin obyekti kimi
2.1. “Əhali” anlayışının mahiyyəti və məzmunu

2.2. Demoqrafik siyasət

2.3. Demoqrafik və iqtisadiproseslərin qarşılıqlı əlaqəsi

2.4. Əhalinin təkrar istehsah və quruluşu

2.5. Demoqrafik təhlükəsizlik
Əhali problemi mürəkkət sosial, iqtisadi və bioloji problemlər sırasına daxildir. Əhali, əhali sakinliyi tarixən həmin aspektlərin fenomeni kimi təzahür etmişdir. Ona görə də əhali kompleks elmlər tərəfindən öyrənilir və bu obyektiv olaraq müxtəlif biliklərin sintezini, inteqrasiyasını tələb edir. İlk vaxtlar "əhali" anlayışı əhali sakinliyi, fiziki-coğrafi məskunlaşması, əhalinin təbii hərəkəti, təkrar istehsalı, bir sözlə, bioloji çoxalma mənasında başa düşülürdü. Lakin müasir dövr burada bioloji xassə, aspektlə yanaşı sosial, iqtisadi, urbanizasiya, ekoloji və digər cəhətlərin sistemli qaydada nəzərə alınmasını tələb edir. Həm də belə bir cəhəti də nəzərə almaq lazımdır ki, nəinki əhalinin sosial, məkan hərəkəti, hətta bioloji davranışı, "uşaq istehsalı" kimi qeyri sosial-iqtisadi proseslər xeyli dərəcədə axırıncılarla şərtləşir (doğum, ölüm, çox və az uşaqlıq məsələləri). Bu baxımdan əhalini öyrənən bioloji, sosial, demoqrafik və iqtisadi qanunların özləri də bir növ sistemli səciyyə daşıyır. Ona görə də müasir dövrdə əhali probleminin öyrənilməsinə qarşı yeni tələblər, konsepsiyalar irəli sürülür, bu daha çox iqtisadi, sosial həyatla, şəraitlə, əmək potensialı, səhiyyə problemləri ilə əlaqələndirilir. Müasir dövrdə bioloji qanunlar qəribə də olsa iqtisadi qanunlarla - məşğuliyyət qanununu, kapital yığımı qanunu, tələbatın artması qanunu, işçi qüvvəsinə tələb və təklif qanunu və s. ilə məhdudlaşır. Yuxarıda göstərilən qanunlar və digər qanunauyğunluqlar, əmək bölgüsü tarixən və müasir dovrün özündə belə əhalinin bir sıra qruplara (sosial-demoqrafık, peşə-ixtisas, milli, etnik, sosial-ərazi, sosial təbəqələr) ayrılmasına səbəb olmuşdur. Ona görə də indi əhali haqqında elmin qarşısında duran ən başhca vəzifələrdən biri demoqrafık və sosial-iqtisadi proseslər arasındakı dialektik əlaqəni, ziddiyətləri, qanunauyğunluqları aşkara çıxarmaq və onlar arasındakı vəhdətliyi təmin etməkdən ibarətdir. Demoqrafıya və iqtisadiyyat arasındakı əlaqə o dərəcə sıxdır ki, onu iqtisadi demoqrafiya adlandırmaq olar. İqtişadi demoqrafiya isə bu baxımdan əhalinin, əmək ehtiyatların iqtisadiyyatı kimi özünü göstərir. İstər iqtisadi amillər, istərsə də iqtisadiyyatən, maddi və qeyri maddi istehsal sahələrinin strukturu əmək qabiliyyətli əhalinin məşğulluğuna birbaşa təsir göstərir. Əhalinin artım səviyyəsi, demoqrafık davranışı öz növbesində iqtisadiyyata bu və ya digər dərəcədə, istiqamətlərdə təsir göstərir. Nəinki iqtisadi potensialın məhdudluğu baxımından, hətta həmin potensial, məhdudluq çərçivəsində istehsalla istehlak arasındakı əlaqə, məşğulluğun strukturu, məhsuldarlıq və miqrassiya səviyyəsi xeyli dərəcə əhalinin yaş-cins strukturundan asılı olur.

Hələ keçmiş SSRİ vaxtında əhali məsələləri ilə məşğul olan iqtisadçılar, digər mütəxəsislər arasında əhalinin artımı, onun tənzimlənməsi, doğumun stimullaşdınlmasının nə dərəcədə zəruri olması haqqında elmi diskussiyalar gedirdi. Və burada bir sıra mülahizələr əsas götürülürdü: 1) maddi məhdudluq; 2)ərzaq çatışmamazlığı; 3) normal həyat şəraitinin təmin edilə bilməməsi; 4) sovet ordusunda, ümumiyyətlə əhali içərisində müsəlman milləti nümayəndələrinin sayının artması təhlükəsi və s. Bununla belə obyektivlik xatirinə demək lazımdır ki, o vaxtlar çox uşaqlı analara yardım, on və daha çox uşağı olan anaların "qəhrəman ana" ordeni ilə təltif edilməsi və digər stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirilirdi.

O vaxtlar ehali artımının tənzimlənməsi probleminə antimaltusçuluq mövqeyindən yanaşan iqtisadçılar daha çox idi. Ona görə də əhalinin artımını məhdurlaşdırmaq konsepsiyası sanki qeyri adi, son dərəcə yeni məsələ kimi irəli sürülürdü. Elə indi də belə fıkirlər səslənir. Halbuki hələ vaxtilə Platon "Dövlət" əsərində əhalinin lüzumsüz artımının əleyhinə çıxırdı. Aristotel də "Siyasət" əsərində əhalinin artımının məhdurlaşdırılmasını zəruri hesab edirdi; hər ikisi əhalinin həddindən çox artımını qeyri normal, dözümsüz bir hal kimi qiymətləndirirdilər. Əlbəttə, Platon və Aristotelin fıkirləri antik dünya, quldarlıq dövrünə təsadüf edir. Lakin bununla belə burada müəyyən bir müasirlik də vardır. Çünki müasir cəmiyyətin optimal inkişafı obyektiv olaraq əhalinin artımı məsələsini səmərəli məşğulluq, hər adam başına düşən gəlirlər və istehlakla, əməyin səmərəliliyi, əmək resurslarəndan istifadə, səhiyyə, investitsiya və s. problemlərlə üzvü halda üzlaşdırmağı tələb edir və edəcəkdir.