Kıt kaynakların tamamının üretime katılması yanında bir diğer sorunda mevcut kaynakların toplum ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayacak tarzda üretime katılmasıdır. Bu durum kaynakların alternatif kullanım imkanlarının olması, bunların üretime katılmasında doğru kararlar verilmesini zorunlu kılar.
Bu kararın verilmesinde üç temel soruyla karşı karşıya kalınmaktadır. Bu sorular;
Hangi mal ve hizmetler ne miktarda üretilmelidir?
Mal ve hizmetler hangi yöntemlerle üretilmelidir?
Mallar toplum üyeleri arasında nasıl dağıtılmalıdır?
Bu sorulara verilecek cevaplara göre oluşan üç temel ekonomik sistem vardır:
Piyasa Ekonomisi :
Neyin nasıl ve kimler için üretileceği konusu birbirlerinden bağımsız bireysel tüketiciler, üreticiler, devlet ve diğer organizasyonların karalarına bağlı olup, bunlar piyasalarda birbirleri ile etkileşim içindedirler. Bu sistemle temel koordinasyonu piyasada belirlenen fiyatlar sağlar Bu yüzden serbest piyasa sistemine çoğu kez fiyat sistemi de denir.
Piyasa ekonomisinin iyi işlemesi için fiyat düzeyinin istikrarlı olması gereklidir. Öte yandan, ekonomik birimlerin mülkiyet hakkına sahip olması ve kamu otoritesi tarafından piyasalara müdahale edilmemesi de piyasa ekonomisinin gereklilikleri arasında yer alır. Böylelikle etkinlik sağlanacak, ekonomi üretim imkanları sınırı üzerinde bulunacaktır
Kumanda Ekonomisi:
Kumanda Ekonomisi:
Temel ekonomik sorunlara ilişkin kararların merkezi otorite tarafından alındığı ekonomik sistemdir. Hükümetin kontrolünü elinde bulunduranlar merkezi plan çerçevesinde ekonomik birimlerin hangi faaliyetlere katılacağını, üretim ve tüketim tercihlerini ve gelirin bölüşümünü kontrol altında tutarlar.
Kumanda ekonomilerinde çoğu fiyatlar devlet tarafından belirlenir ve ekonomide etkisizliklerin ortaya çıkmasına neden olur. Yine kurnanda ekonomilerinde yaygın olan kamu mülkiyeti insanlar için bir teşvik unsuru oluşturmaz.
Doğu Avrupa ülkeleri, eski Sovyetler Birliği, Çin gibi ülkeler merkezi planlı ekonomilerdi ….
Dünyada gözlemlenebilen ekonomik sistemlerin hiç birisi yukarıda açıklanan serbest piyasa ve kumanda ekonomileri sistemiyle tam olarak örtüşmemektedir. .Ancak her iki sistemin bazı öğelerini aynı anda benimseyen ülkeler genelde karma ekonomik sistem içinde faaliyetlerini sürdürürler. Ancak bu karma durum homojen değildir yani kumu ve özel kesimin kombinasyonları, her ülke için farklı olarak uygulanmaktadır
Kısaca karma ekonomik sistem, özel mülkiyetin yanında kamu mülkiyetini de kabul eden, piyasa mekanizmasının yanında müdahaleyi de içine sindirebilen, fiyat mekanizmasının yanında merkezi planları da uygulama çabası içinde olan bir sistem niteliği taşımaktadır.
3-Ekonomik büyüme ve kalkınma sorunu
Modern toplumların amacı ekonomik ve sosyal gelişmeyi sağlayarak toplumun refahını en üst seviyeye çıkarmaktır. Bunu sağlamanın yolu da üretilen mal ve hizmetlerin hem kalite olarak hem de miktar olarak artırılmasından geçer.
Zaman içerisinde mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan faktörlerden bir yada bir kaçındaki artış veya teknolojik yenilikler üretim imkanları eğrisinin sağa doğru kaymasına neden olur. Bu kayma üretim artışını ifade eder, üretim artışının yüzde ifadesi de ekonomik büyüme olarak adlandırılır.
Her iki mal ile ilgili üretim faktörlerinin artışı ve ekonomik büyüme üretim imkanları eğrisini bütünüyle sağa doğru kaydırır. Bu tür kaymalarda her iki malın üretim miktarı artar.
Her iki mal ile ilgili üretim faktörlerinin artışı ve ekonomik büyüme üretim imkanları eğrisini bütünüyle sağa doğru kaydırır. Bu tür kaymalarda her iki malın üretim miktarı artar.
Yandaki şekil “ekonomik büyüme” durumunu göstermektedir.
Tercih
Kaynaklar kıttır, ama kıt kaynakların alternatif kullanım alanları vardır.
İhtiyaçlarda alternatif kaynaklarla karşılanabilir…
Bu nedenle tercih yapılır..
Hangi ihtiyacın karşılanacağına ve hangi kaynağın kullanılacağına karar verilir.
Kıt kaynakların alternatif kullanım alanları arasında bir öncelik sıralaması yapılır.
Bu tercihlerin sonucu iktisadidir ve malların nispi değerini etkiler.
