Insoniyat tarixida buyuk podshoh, sarkarda va jahongir sifatida iz qoldirgan ajdodimiz Amir Temur haqida yozilgan har bir ilmiy yo badiiy asar bugungi kishilar uchun ibratlidir

Temur haqidagi eʼtirozlarning eng kattasi uning “qonxoʻr”, “zolim” boʻlganligidir. Ammo bu oʻsha zamonda, u yashagan oʻrta asrlarda tabiiy hol ekanligini esdan chiqarmaslik kerak. Aslida, ayrim gʻarazkor tarixlarda yozilgani kabi bemaʼni, sababsiz zolimlikni Temurda topa olmasligingizga imonimiz komildir.

• Temur haqidagi eʼtirozlarning eng kattasi uning “qonxoʻr”, “zolim” boʻlganligidir. Ammo bu oʻsha zamonda, u yashagan oʻrta asrlarda tabiiy hol ekanligini esdan chiqarmaslik kerak. Aslida, ayrim gʻarazkor tarixlarda yozilgani kabi bemaʼni, sababsiz zolimlikni Temurda topa olmasligingizga imonimiz komildir.

Endi ayting-chi, qaysi jahongir qonlar toʻkmagan, qaysi jangovar jonlarni oʻtda yoqmagan? Bugun eng madaniyatli deb tanilgan mamlakatlarda barcha zamonlarda ham koʻkka koʻtarilgan Napoleonlarga, Ikkinchi Frederiklarga, Dali Pyotrlaru Haniballarga toʻkkan qonlari uchun qandayin maʼzuriyat koʻrsata olurlar? Sulton Yovuzning Eronga yurishini muhaqqaq va siyosat taqozosi deya eʼtirof qilgan tarixchilar, ajabo, ne uchun Temurga eʼtiroz etaveradilar?

• Endi ayting-chi, qaysi jahongir qonlar toʻkmagan, qaysi jangovar jonlarni oʻtda yoqmagan? Bugun eng madaniyatli deb tanilgan mamlakatlarda barcha zamonlarda ham koʻkka koʻtarilgan Napoleonlarga, Ikkinchi Frederiklarga, Dali Pyotrlaru Haniballarga toʻkkan qonlari uchun qandayin maʼzuriyat koʻrsata olurlar? Sulton Yovuzning Eronga yurishini muhaqqaq va siyosat taqozosi deya eʼtirof qilgan tarixchilar, ajabo, ne uchun Temurga eʼtiroz etaveradilar?
• Deyishingiz mumkinki, Sulton Yovuz Eronga safari bilan usmonlining manfaatlarini qoʻriqladi, faqat Temur… gʻoyai aʼmoli turkiylarning birligi ekan, nechun bunga erisholmagan va nechun siyosati natijalarini kamoli muvaffaqiyat-la tarixga bittira olmagan?..

Davlatni boshqarish nuqtai nazaridan Temur buyuk bir boshlangʻichdir, hikmati hukumat bulogʻidir. Jahon xalqlari oʻz qirollarini, xonlari va podshohlarini Tangri yoʻlidagi bir manzil yoki Ollohning yerdagi soyasi deb bilgan bir zamonlarda Temur oʻzini boshqacha tutgan, insonlarni oʻziga sajda ettirishga qodir boʻlaturib bu ishni qilmagan, faqat davlatni oʻylagan. Keyingi davrlarda dunyoda shakllanayotgan milliy hokimiyatni oʻz davrida u kashf etgan; tuzuklari, siyosiy tutumlari bilan ulusiga qonun hukmronligini koʻrsatmoqqa intilgan. Temur dahosining yodgori boʻlmish qurultoy (majlisi maʼbuson – deputatlar kengashi) uning qiymatini, buyukligini koʻrsatuvchi bir tarixiy haqiqatdir. Temurning kimligini anglamak uchun birgina oʻsha shoh asarni – qurultoyni bilmak ham yetarlidir.

• Davlatni boshqarish nuqtai nazaridan Temur buyuk bir boshlangʻichdir, hikmati hukumat bulogʻidir. Jahon xalqlari oʻz qirollarini, xonlari va podshohlarini Tangri yoʻlidagi bir manzil yoki Ollohning yerdagi soyasi deb bilgan bir zamonlarda Temur oʻzini boshqacha tutgan, insonlarni oʻziga sajda ettirishga qodir boʻlaturib bu ishni qilmagan, faqat davlatni oʻylagan. Keyingi davrlarda dunyoda shakllanayotgan milliy hokimiyatni oʻz davrida u kashf etgan; tuzuklari, siyosiy tutumlari bilan ulusiga qonun hukmronligini koʻrsatmoqqa intilgan. Temur dahosining yodgori boʻlmish qurultoy (majlisi maʼbuson – deputatlar kengashi) uning qiymatini, buyukligini koʻrsatuvchi bir tarixiy haqiqatdir. Temurning kimligini anglamak uchun birgina oʻsha shoh asarni – qurultoyni bilmak ham yetarlidir.