Intarpiraayizii Ijaarsa Daandiiwwan Oromiyaa

Karooraa fi Raawwii Ijaarsaa fi Suphaa Daandii Bara 2003-2007, Kmn

Gosa hojii	2003		2004		2005		2006		2007		(2003-2007)
	Karoora	Raawii	Karoora	Raawii	Karoora	Raawii	Karoora	Raawii	Karoora	Raawii	Karoora	Rawwii
Daandii Bonaa Gannaa	223.89	222.37	183.64	192.89	274.21	321.42	312.17	244.29	278.15	262.22	1,272.06	1,243.19
Suphaa Daandii	4,265.70	4,250.46	4,893.50	4,232.51	5,413.83	4,522.41	5,744.44	181.90	6,096.62	-	26,414.10	13,187.28
Cimaa	1,043.50	1,074.12	1,097.26	1,104.15	1,170.79	1,309.35	1,251.66	171.90	1,337.82	-	5,901.03	3,659.52
Salphaa	3,222.20	3,176.34	3,796.24	3,128.36	4,243.05	3,213.06	4,492.78	10.00	4,758.81		20,513.07	9,527.76

Gabate- 3

Karooraa fi Raawwii hojii 2003-2007 Qr’ 000n

4. 
   

   Gosa hojii	2003		2004		2005		2006		2007		2003-2007
   	Karoora	Raawii	Karoora	Raawii	Karoora	Raawii	Karoora	Raawii	Karoora	Raawii	Karoora	Rawwii
   Daandii Bonaa Gannaa	350,054.19	324,181.58	328,163.19	341,629.69	680,230.78	618,205.97	868,365.95	852,052.38	920,325.06	1,094,159.72	3,147,139.18	3,230,229.34
   Suphaa daandii	90,928	92,446.56	111,455	96,415.68	124,573	108,556.13	131,905	4,029.58	139,704	-	598,566	301,447.95
   Cimaa	64,257	64,755.20	27,265	66,889.23	30,474	83,001.34	32,267	3,685.82	34,167	-	188,430	218,331.59
   Salphaa	26,671	27,691.36	84,190	29,526.45	94,099	25,554.79	99,638	343.76	105,538	-	410,136	83,116.36
   Pirojektii xiqaa		34,291.89		16,446.74		25,209.49		16,300		-		92,248.12
   Ida’ama	440,982.19	450,920.03	439,618.19	454,492.11	804,803.78	751,971.59	1,000,270.95	872,381.96	1,060,029.06	1,094,159.72	3,745,705.18	3,623,925.41

   Humna Intapiraayizichaa Cimsuu
   

Intarpiraayizichi dandeetti raawwachiisummaa isaa cimsuuf waggoottan shanan keessatti bittaa maashinarii fi konkolaatota gosa adda addaa akkasumas meeshaale dhaabbataa adda addaa hojiif barbaachisan raawwachaa turee jira. Haaluma kaanaan waggoottan kanneen keessatti bittaan Gireedara 6, Doozara 6, Roolara 5, Boottee Bishaanii 6, Konkolaataa Xixiqqaa 24, Lobedii 2, kireenii 1 fi konkolaataa sarvisii hojjatootaa 2 raawwatee jira. Kana malees meeshalee laaboratorii fi qiyyasaa adda addaa bituun Hojii irra olfamaa tureera.

Gabate-4

Raawwii Humna Intarpiraayizichaa cimsuu, ( 2003-2007)

Lakk	Gosaa Meeshaa	Safara	2003	2004	2005	2006	2007	Ida'ama
1	Konkolaataa Xiqaa	Lakk	12.00			12.00		24.00
2	Rollara	"	5.00					5.00
3	Dozara	"				5.00		5.00
4	Gireedara	"				6.00		6.00
5	Konkolaataa Boottee Bishaanii	"				6.00		6.00
6	Konkolaataa Sarviise					2.00		2.00
7	Kireenii	"				1.00		1.00
8	Loobedii					2.00		2.00
8	Meeshaalee Laboratorii	Set	8.00	4.00				12.00
9	Total Station	Set	12.00		5.00		7.00	24.00
10	Level	Set	10.00		5.00			15.00
11	Handheld GPS	Lakk	5.00					5.00
12	Generetara	Lakk	5.00		1.00		6.00	12.00

Gabatee- 5

Maashinarii fi Konkolaataa IIDOn Qabu , Baayyinaan

Lakk.	Gosa Ikuupimentii	Bara 2003 dura turan	2003-2007 kan bitaman	Dhuma 2007 kan jiran
1	Dozara	41	5	46
2	Greedara	50	6	56
3	Loodara	48		48
4	Roolara	42	6	48
5	Loobeedii	4	2	6
6	Eksikavatara	2		2
7	Boottee Bishaan	23	6	29
8	Konk. Sarviisii	5	2	7
9	Konk. garagalchaa	116		116
10	Konkolaataa fe'insaa	15		15
11	Boottee Boba'aa	7		7
12	Konkolaataa Xixxiqqaa	119	24	143
13	Tiraakatara	95	0	95
14	Kireenii		1	1
15	Fork liftii	1	0	1
	Ida’ama	568	52	620

Gabate-6

Raawwii Dhiheessii Maashinarii fi Konkolaataa Bara, 2003-2007

Gosa Ikupmantii	Kan Ofii fi Kiraa Hojii Irra Turan
	2003		2004		2005		2006		2007
	Ofii	Kiraa	Ofii	Kiraa	Ofii	Kiraa	Ofii	Kiraa	Ofii	Kiraa
Dozara	21	34	25	15	23	25	15	47	21	52
Gireedara	33	10	32	15	31	12	15	11	19	19
Loodara	30	6	32	8	31	15	28	10	19	16
Roolara	32	5	29	5	26	10	18	11	18	14
Loobeedii	1		1		4		2		4
Eksikavatara	2	6	1	9	2	17	1	19	2	29
Boottee Bishaan	23	7	18	13	19	16	18	14	27	11
Sarviisii	5		5		4		6		6
Konkolaataa garagalchaa	62	78	55	76	43	115	27	90	64	156
Konkolaataa fe'insaa	7		8		9		7		8
Boottee Boba'aa	7		7		8		4		9
Konkolaataa Xiqqaa	84	26	87	16	85	34	47	24	90	30
Tiraakatara	48		42		36		24		18
Kireenii									1
Fork liftii	1		1		1		1		1
Wagan Dirlii		1		1		3		3		2
Ida’ama	356.00	173.00	343.00	158.00	322.00	247.00	213.00	229.00	307.00	329.00

4. 
   Sochii Faayinaansii Bara 2003-2007
   

Karoora hojii galmaan gahuu keessatti gaheen maallaqni qabu murteessaa waan ta’eef sirna itti fayyadama maallaqa keenya guddisuun maallaqa muraasa qabnuun hojii bu’a qabeessaa fi fedhii Intarpiraayizichaa guutuu danda’u raawwachuu qabna. Kana dhugoomsuufis karoorri qophaa’u hojiiwwan ijoo ta’an wal duraa duubaan kaa’uun baajata murtaa’aa jirutti fayydamuun bu’aa ol’aanaa argamsiisuuf maallaqa ramadamu akkaataa seera faayinaansii eeggateen hojii ramadame qofaaf oolchuun barbaachisa dha.

Gabate 7

Sochii Faayiinaansii Waliigalaa (Qarshii Miiliyoonan)

Bara	Qabeenya Dhaabbataa	Qabeenya Horatamaa (Kaappitaala)	Galii	Baasii	Bu’aa Maraa	Galii Taaksiif	Bu’aa Qulqulluu
2003	170.6	366.9	448.8	448.7	0.11	0.03	0.08
2004	148.6	540.3	484.0	464.9	19.1	5.80	13.30
2005	128.1	569.3	767.6	726.2	41.4	12.50	28.90
2006	180.7	569.5	820.5	760.5	60.0	18.00	42.00
2007	160.0	611.5	1019.0	929.0	90.0	27.0	63.00
Ida'ama			3,539.90	3,329.30	210.60	63.40	147.50

4. 
   Hojii Investimentii
   

Hojii ijaarsa daanditiin ala Intarpiraayizichi babal’ina hojii investmentii adda addaa keessati hirmaachudhaan hanga ammaatti qarshii Mil. 6.95 sheerii Aksiyoona Eleemtuu fi ‘Oromia Investment Group International’ irraa biiteera.

4. 
   Deeggarsa Qaamolee Adda Addaaf Taasifame
   

1.7.1. Deeggarsa Teeknikaa

Intarpiraayiziin Ijaarsa Daandiiwwan Oromiyaa deeggarsa teeknikaa qaamoota garaagaraatiif kennaa tureera. Deeggarsi kennamaa turees kaffaltii tokko malee humna namaa Intarpiraayizichaa fayyadamun magaalota Oromiyaa garaagaraatiif deeggarsi teeknikaa kan akka ispeesifikeeshinii qopheessuu, yeroo konkolaataa fi maashinariin bitaman sakata’insa, gorsa garaa garaa kennuuf kkf dha. Deggarsi kun maallaqaan gara Qr 206,745tti tilmaamama.

1.7.2. Deeggarsa maashinarii

Intarpiraayizichi mashinarii muraasa ofii qabu ofii qofa kan itti fayyadamu osoo hin taane qaama mootummaa deeggaruudhaan guddiina biyyattiin qabattee deemtu galmaan gahuu keessatti shoora mataa isaa taphachaa tureera. Haaluma kanaan baroota darban keessaa qaamolee adda addaatiif (bulchiinsa magaalota, Godiinaalee, aanaalee adda addaa, Yuunivarsitoota fi kkf) deeggarsi maashinarii fi ogeessaa kan Qr Miiliyoona 1.12 ta’utti herregamu (boba’aa fi durgoo hojjatootaa ofii danda’anii) kafaltii malee godhameeraaf.

1.7.3. Carraa hojii uumuu

IIDOn hanga hojiin daandii kontiraata seenamu raawwatutti ummata naannoo hojiitti argamaniif carraa hojii ni uuma. Haaluma kanaan, hojjattootnii heddun pirojaktoota adda addaa irratti hojii garaa garaa irratti qacaramanii hojjachaa jiraniif carraa hojii uumaa turee ammas uumaa jira.Haaluma kanaa bara 2003-2007tti namoota 26,930 ta’aniif carraa hojii uumee jira. Kun immoo gaheen hojii dhabdummaa hir’isuu keessatti taphatu salphaa akka hin taane mul’ata. Dabalataaniis muxannoo adda addaa akka gargaaraa gimbeessaa, hojjataa anaaxii fi kkf irratti hojjachuun ogummaa jiruu isaanii itti foyyeefachu danda’aan horachaa jiru.

4. 
   Sochii Atileetiksii Jajjabeessuu
   

Sochii atileetiksii naannichaa jajjabeesuuf atileetota baay’inni isaanii 58 ta’an bara 2003 hanga ammaatti qarshii Miiliyoona 4.80 itti baasuun IIDO’n Kilabii Atileetiksii mataa isaa danda’e hundeessudhan leenjisun atileetoota biyyattii wamsiisan akka uumaman hirmaannaa guddaan taasifamaa jira.

4. 
   Ciminaalee, Hanqinaalee fi Rakkoolee Waliigalaa Barreen Darbanii
   

1.8.1. Ciminaalee Waliigalaa

• 
  Karoora hojjechisisuu danda’u qopheesuu,
  
• 
  Karoora qophaa`e hoggansa gidu galeessaatiif, adda duree fi hojjataa bal’aaf
  

dursanii waltajjii uumuudhaan irratti hirmaachisuu,

• 
  Rakkoolee hudhaalee sadan (ilaalcha, dandeettii fi dhiyeessii) yeroo yeroon hiikaa adeemuu,
  
• 
  Tooftaalee deeggarsaa fi hordoffii sadan; gabaasa, gamaaggama fi supparviizyinii gaggeessuu,
  
• 
  Meeshaalee riiformii (JBAH, SMBKT, RJD fi Kaayizanii) amantaadhan fudhachun hojii irra olchuu.
  
• 
  Hojiin hordoffii fi raawwii suphaa kunuunsaa/ittisaa (Preventive Maintenance) ciminaan waan hojjetamaa tureef baasiin Suphaa ‘Corrective Maintenance’ jedhamu akka hir’atu taasiisameera, kun ammoo baasiin IIDO akka hir’atu guumaacha taasiseera.
  
• 
  Ragaa kaffaltii dhiyaate gorsaa irraa hanga abbaa hojiiti hordoofuun rawwachisuu
  
• 
  Piroojeektoota murta’aaniif gatiin baal-tokkee waligalteen itti galame gadi aanaa waan tureef IIDO’s kisaaraaf waan saaxilef, xinxala gabaa alaa gaggeessuun gatii baal-tokkee hojjachuun abbaa hojiif dhiyyeessanii amansiisuudhaan akka murtaa’u gochu.
  
• 
  Formaatiwwaan addaa addaa hojii haala salphaan ittin hordofamuu danda’amu fayyadamuuf jalqabameera
  
• 
  Rawwaataan kaffaltii dabalataa tokkoo malee yeroo hojii dheerreessee akka hojjatuu kaka’umsi guddaan gama waajjira ol’aanaatiin waan taasifameef raawwin baroota darban irraa caalaa galma’eera
  
• 
  Kilaastariin wajjira ol’aanaa fi piroojeektoota, waliin qindeessuu hojii irra oleera. Kunis qabeenyaawwan addaa addaa harcaatii tokkoo malee piroojektootni akka wal irraa ergifatanii fi qabeenya jiruun daguuganii fayyadamuun haalli hojii gaarii umameera
  
• 
  Muxannoo guddaa dhaabbilee ijaarsaa gurguddaa kan akka dhabbataa ijaarsaa Sur, dhabbata sukkara wonjii, ‘bishftu Automotive Engineering’ fi k.k.f fudhatameera
  
• 
  Normii IIDO hojjatameera hojii irra oluu jalqabeera
  

1.8.2. Hanqinaalee Waliigalaa

• 
  Karoora tarsimoo’aan hoogganamuurra hojii guyyaa guyyaarrattii xiyyeefachu
  
• 
  Namoota dandeettii qaban humna isaani duguugani itti fayyadamuu dhabuu,
  
• 
  Humna namaa ogummaan, gahumsaa fi baay’inaan barbaadamuun yeroon guutamu dhabuu
  
• 
  Ilaalcha Eeggattummaan jiraachuu fi kaka’umsa ofiitiin hojjachuun akka aadaatti baratamuu dhabuu
  
• 
  Ragaan gahuumsa dandeetti (Efficiency) tokkoon tokko mashinariitiif yeroo yeroon galmaahee qabamuun bu’aa qabeessumaa isaa addaa baasuun murtiif dhiheesuu irratti humna guutuun hojjechuurratti hanqinnii jiraachuu
  
• 
  Dhiheesii meeshaalee konistiraakshini (siminitoo, sibiila fi kkf) akaataa karooraa gocha hojiitiin duguuganii dhiheesuu irratti hanqinnii jiraachuu
  
• 
  Qabinsaa herrega amayyaa’aa ta’e qabachuu dhabuu
  
• 
  ’Design’ fi ‘Specification’ hojiilee tokko tokkoo gara gorsitootaatiin hojjatamee dhihaachuu qaban yeroon dhayaachuu dhabuu irraatti akkaata bulchiinsa kontiraataatin deemuu dhabu .(Fkn.Daandii, Riqaa fi Kalvartoota adda addaa)
  

1.8.3. Rakkoolee Mudatan

• 
  Yeroo hundeeffamaa Kaapitaala hojiif ramadamee guutummaa guutuutti osoo hin kaffalamiin waan haafeef Rakkoo Dandeettii raawwachiisummaa (Capacity Building) Intarpiraayizichaa cimsuu dhabuu.
  
• 
  Baajata gahaa hojii yeroo waliigaltee keessatti xumuruudhaaf barbaachisu
  
• 
  wagga waggaan ramaduu dhabuu /Ramadii baajataa/
  
• 
  Fedhii ummataa irraa kan ka’e hojii ijaarsa daandii adeemsa irra osoo jiru tajaajila waan kennuuf deebiisanii sirreessuuf yeroo fudhachuu.
  
• 
  Kafaltiin hojii hojjatameef yeroodhaan raawwatamuu dhabuu irraa kan ka’e maallaqa gahaa hojiidhaaf barbaachisu dhabuu/working capital/
  
• 
  Hanqina meeshaalee jijjiirraa ikupmantootaa .
  
• 
  Hanqina mashinarii fi konkolaataa (kan IIDO duulloomaa waan ta’aniif deddeebi’anii miidhamuun suphaa barbaaduu.
  
• 
  Ikupmantiin kiraa caal-baasiin gar tokkeen argamanillee dhiyeessii irratti gara abbaa qabeenyaatiin yeroo keessatti dhiyessuu dadhabuu
  
• 
  Rakkoo Dizaayinii, caalmaatti kan straakicharootaa.
  
• 
  Rakkoo mirga daangaa kabachiisuu.
  
• 
  Hanqina Humna namaa (Mahaandisii, teknishiyaaanii garaajii, opareetara ikupmantii, kkf)
  
• 
  Daandiiwwan ATDO jalqabee gara Intarpiraayizichaatti dabarsee hojjataman walharkaa-fudhuu irratti waliigaluun dhibuu,
  
• 
  Daandiiwwan dhedheraa irratti walakkaan dabarsuun (partial handover) daandiiwwan tajaajila ummataa akka keennan godhuun osoo danda’amuu ofitti fuudhuuf Abbaan piorjakttii fedhii agarsiisuu dhiisuu, Kun ammoo Intarpiraayizichaa baasii guddaaf saaxiluu.
  

4. 
   Tarkaanfii fudhatame
   

• 
  Hanqina maashinarii fi konkolaataa uumame kiraan galchuu fi kan ofii suphuun gahoomsuun itti adeemamee jira.
  
• 
  Rakkoo dizaayinii fi mirga daangaa kabachisuu ilaalchisee ummataa, abbaa pirojaktii fi gorsaa waliin ta’uun irratti hojjatamaa ture jira.
  
• 
  Hanqina meeshaalee ijaarsaa caal baasiin irra daddeebi’ame akka ba’u ta’ee guutuuf Yaalame.
  
• 
  Humna namaa jiru gahoomsuu, bakka hanqinni jirutti ogeesota qaxarriin guutuun hojjatamee jira.
  
• 
  Kafaltii hojii raawwatame fi bule ilaachisee qaamota ilaallatu (ATDO, MMDO fi Gorsaa hojii pirojaktootaa…) waliin mari’achuun fala barbaaduuf tattaffiin guddaan godhameera.
  

4. 
   Bu’aawwan Hojii Baroota Darban Argaman
   

Muuxannoowwan keessaa fi alaa (Dhaabbilee adda addaa hojii Intarpiraayizichaa waliin wal fakkaataan irraa akkasumas Pirojaktotaa gara pirojaktotaatti) fudhatameen bu’aawwan waggoota shanan argaman haala kana gadiitti tarra’aniiru.

• 
  Noormiin Itti fayyadama maashinaroota qophaa’ee ittiin hojjatamaa jira.
  
• 
  Mala hojii ekupimantootaa (Maashinoota jiran gahoomsuun itti fayyadamuun) bu’aa qabeessumma ol guddisuuf yaalamee jira.
  
• 
  Eegumsa ekupimantii irratti muuxannoo fudhatameen hojiitti hiikamee bu’aa argamsiisaa jira.
  
• 
  Dandeetti raawwachiistummaa Intarpiraayizichaa cimsuuf gama human namaa fi maashinarii guutachuuf hojiin hojjatame jajjabeessaa dha. Kanaanis raawwii hojii bara baraan jiru fooyya’insa agarsiiseera.
  
• 
  Hojii ilaalchaa jijjiruu hojjetaa irratti hojjetameen ilaalchaa hojjetaa jijjiruun hubannoon fi kutannoon hojiif qabu dabaleera.
  
• 
  Hojiin riifoormii lafa qabsiisuu jalqabii gaariirra jiraachuu,
  
• 
  Hojii ijaarsa daandii bifa kilaastariitiin gurmaa’anii hojii pirojektootaa haal itti fuffiinsa qabuun hordoffuun deeggarsa barbaachisu taasifamuun bu’a qabeessa ta’uu.
  

Wiirtuu Tajaajila Suphaa Ikupmantii fi Omishalee keessatti hojiiwwan kaayizaniin hojjatamaa Jiraniin faayidaawan argaman keessaa kan kanaa gaditti tuqaman caqasuun ni danda’ama.

• 
  Qisaasama qabeenyaa hir’achaa jira.
  
• 
  Kaka’uumsi hojii dabalaa dhufee jira, kanaanis hojjataan hojii isaa qaama biraa irraa osoo hin eegin ofiin hojjachuu.
  
• 
  Hojiiwwan kalaqa adda addaa mul’achaa jiru.
  
• 
  Meeshaaleen fi Konkolaatonni tajaajila malee bakka qabatanii dhaabachaa turan adda bahanii waan haala mijataan akka ta’ani godhameef bakka hojii dabalataa argachuun danda’ameera.
  

2.