Invitation

EĞİTİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ

1. Giriş

Türkiye’de insan sermayesine yapılan yatırımların GSYİH³⁸ içindeki payı AB ortalamasına göre oldukça düşüktür. 2000-2002 yılları arası dönemde eğitime yapılan kamu harcamalarının GSYİH içindeki payı %3,7 olarak gerçekleşmiştir. AB-25 ülkeleri içerisinde bu oran %4,0³⁹ ile %8,5⁴⁰ arasında değişmektedir.

MEB bütçesinin GSMH içindeki payı 1995'den sonraki on yıl içerisinde neredeyse iki kat artarak 2005 yılında %3,09'a ulaşmıştır. MEB bütçesinin konsolide bütçeye oranı 1995 yılındaki oranla aynı düzeyde, yani yaklaşık %10 düzeyinde gerçekleşmektedir. Bununla birlikte, 2003 yılında önemli bir artış olduğu gözlemlenmektedir.

Tablo 8.1 GSMH ile konsolide bütçenin Milli Eğitim Bakanlığı bütçesine oranları (YTL)

Yıllar	GSMH	Konsolide bütçe	MEB bütçesi	MEB bütçesinin
				GSMH'ye oranı (%)	Konsolide bütçeye oranı (%)
1995	7.854.887.200	1.341.978.053	136.506.629	1,74	10,17
1996	14.978.067.300	3.568.506.822	257.603.140	1,72	7,22
1997	29.393.262.100	6.361.685.500	512.234.445	1,74	8,05
1998	53.012.780.600	14.789.475.000	1.243.108.000	2,34	8,41
1999	78.282.967.000	27.143.467.196	2.131.808.500	2,72	7,85
2000	125.970.544.000	46.713.341.000	3.350.330.000	2,66	7,17
2001	184.766.666.000	48.359.962.500	4.046.305.625	2,19	8,37
2002	280.550.667.000	98.071.000.000	7.460.991.000	2,66	7,61
2003	357.045.000.000	147.230.170.000	10.179.997.000	2,85	6,91
2004	419.692.000.000	150.508.000.000	12.366.236.188	2,95	8,22
2005	480.963.000.000	155.472.000.000	14.882.259.500	3,09	9,57

Türkiye’nin eğitim sisteminin yalnızca ölçülebilir kapsam⁴¹ bakımından değil, fakat, daha da önemlisi, edinilen beceri ve yeterliklerin işgücü piyasasında talep gören beceri ve yeterliklerle karşılaştırılması sonucu ölçülen nitelik açısından da AB’ye üye ülkelerin eğitim sistemlerinden geri olduğunu ortaya koyan göstergeler vardır.⁴² Hem yüksek öğrenim kurumlarından hem de mesleki ve teknik liselerden yeni mezun gençler arasındaki işsizliğin yüksek oranda seyretmesine rağmen çeşitli mesleklerde önemli düzeyde nitelikli eleman açığı bulunmaktadır.

Eğitim sisteminin globalleşmenin yarattığı güçlüklerle baş edebilmesi ve günün bilgi toplumunun ihtiyaçlarına yanıt verebilmesi için hem nitelik hem de nicelik açısından güçlendirilmesi gerekmektedir.

Günümüzde Türk eğitim sisteminin karşı karşıya bulunduğu en büyük güçlükler şu şekilde sıralanabilir:

• 
  Kaynak eksikliği;
  
• 
  Zorunlu öğretim süresinin 8 yıl olması. Bu süre, AB'deki en düşük zorunlu öğretim süresinin altında kalmaktadır. MEB bu sürenin kademeli olarak 12 yıla çıkartılmasını planlamaktadır;
  
• 
  İlköğretim düzeyinde okuldan ayrılma oranının nispeten yüksek olması. Bu oran özellikle kırsal kesimdeki kız öğrenciler arasında yüksektir; ancak başarıyla sürdürülen çalışmalar sonucu 150 bin kız öğrenci eğitim sistemine geri dönmüştür;
  
• 
  Merkezi yönetim yapısı;
  
• 
  Örgün eğitim sistemi haricinde kazanılan becerilerin yeterli düzeyde tanınmaması. MEB bu sorunun çözümüne yönelik Ulusal Mesleki Yeterlilikler Çerçevesi sistemini uygulamaya koymuştur;
  
• 
  Diğerlerinin yanı sıra MEGEP ve MTEM projeleri çerçevesinde kaydedilen gelişmelere rağmen paydaş etkisinin henüz yetersiz düzeyde olması;
  
• 
  Kaydedilen gelişmelere rağmen, eğitim sistemi ve çalışma hayatı arasındaki bağlantıların henüz en üst düzeye erişmemiş olması;
  
• 
  Yaşam boyu öğrenme stratejilerinin ve bu tür faaliyetlere yönelik kurumsal yapıların bulunmaması.⁴³
  

İKG stratejisine ilişkin bu bölümde eğitim sisteminin zayıflıkları ortaya konmakta ve sistemin kapsamını geliştirecek ve böylelikle kullanıcıların ve paydaşların taleplerini etkin biçimde karşılamasına olanak tanıyacak şekilde güçlendirilmesine yönelik strateji tanımlanmaktadır.

Eğitim sisteminin güçlendirilmesi için aşağıdaki tedbirler tanımlanmıştır:

• 
  İşyerinde uygulamayla edinilen öğrenmenin belgelendirilmesi (denkliğinin tanınması);
  
• 
  Zorunlu öğretim süresinin yükseltilmesi;
  
• 
  Kamu idaresindeki mesleki eğitim merkezlerinin merkeziyetçi yapıdan uzaklaşması ve kurumların yönetiminde yerel paydaş etkisinin güçlendirilmesi.
  

2.