Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
@@1@ nis consuetudo mercatorum sufficiens censetur, vt inter eos vim legis habeat, iuxta ea, quę Glossa, Bart. & alij notant, l. 2. C. de constituta pecunia. Tamen vniuersitas negotiantium non potest con- dere veras leges, similiter solæ fœminæ non pos- sunt condere veras leges, vt Bartolus, Panormita- nus & alij initio citati, manifestè supponunt: ta- men consuetudo, verbi gratia, monialium, potest inducere legem. Et ipse Tiraquellus refert asseren- tes, consuetudinem vnius familiæ posse habere vim legis; familia tamen non potest condere le- gem: ergo id fit auctoritate Principum: qui tamen nolunt, vt cōsuetudo vnius loci vim legis habeat in alio. Adeò vt nec consuetudo vrbis, vel Episco- patus Romani obliget alias Ecclesias, diœceses, vel prouincias, nisi Pontifex sua vniuersali aucto- ritate, & illius vsu specialiter velit contrarium. Vide Panorm. & glos. ca. fin. de feriis, Turrecrem. cap. nolite. d. 11. vide etiam textum ibi, & cap. Ec- clesiarum, & cap. palam, ead. d. & cap. basilicas, d. 1. cap. scit sancta, & cap. nouit, d. 12. in quibus quæ- dam consuetudines generales & aliæ particulares continentur, vt notat Goffredus suprà, numero 11. & 12. Quòd verò attinet ad tertium, & quartum, scili- cet voluntatem, & eius expressionem, constat ex dictis, vt consuetudo habeat vim legis requiri vo- luntatem antecedentem, vel consequentem Prin- cipis, & voluntatem populi assuescentis: non verò intendentis se obligare, quidquid dicant Panor- mitanus, & glos. cap. fin. de consuet. & Sebastianus Medicis tract. de legibus, part. 2. quæst. 14. num. 5. Goffredus suprà, nu. 3. Syluest. vel consuetudo qu. 4. part. 4. Cùm populus non se obliget propria volunta- te, & auctoritate: sed Principis. Hoc intellige, quā- do populus ipse non potest veram legem condere, secus si ipse solus posset legem cōdere: nam in eo casu nisi assuesceret animo inducendi consuetudi- nem obligantem instar legis, consuetudo vim le- gis non haberet: & sic possunt intelligi Panorm. & reliqui proximè citati. Qui argumentum fa- ciunt ex l. 1. §. Iulianus, ff. de itinere, actúque priuato, & l. vlt. eodem titulo. Sed ex his legibus leue argumentum sumi potest ad præsens insti- tutum. Quia verò Princeps non vult tribuere vim legis consuetudini obseruatæ ex sola deuotione; neque id expediret, quia esset retrahere homines à deuo- tis consuetudinibus, ne in leges verterentur; ideò eiusmodi consuetudines vim legum non habent, idemque est de aliis ex liberalitate, vel vrbanitate seruatis. Vnde illæ tantùm vim legis habent, quæ quasi ex obligatione seruantur, quasque homines putant esse obligatorias. Ita Molina to. 1. de iust. tract. 2. disp. 77. Medina hîc quæst. 97. art. 3. Angel. consuetudo quæst. 20. Syluester quæst. 14. num. 19. Bart. Cynus, Innoc. Ioan. Andreas, Panorm. & alij communiter; quos citant, & sequuntur Menoch. de arbitrar. casu 494. num. 4. & Azor tom. 1. lib. 5. cap. 18. quæst. 5. Vbi multas recenset consuetudi- nes, quæ ob dictam causam obligatoriæ non sunt, sumitur ex l. creditoris, C. de pignoribus, & l. ciui- le, C. de furtis, & cap. potuit, de locato. Et patet in consuetudine recitandi Salutationem Angelicam dato publico signo. Quam consuetudinem malè putant aliqui obligare sub veniali: sic etiam Sotus<-P>@@ <-P>9. iust. quæst. 3. art. 1. ait, consuetudinem deferendi oblationes ad Ecclesiam in die commemorationis animarum non obligare ad culpam. Idem ait Bellarminus 4. de Pontifice cap. 18. de consuetudi- ne sumendi cineres in die cinerum, & ramos in Dominica palmarum. Idem dicunt aliqui de con- suetudine recitādi Matutinum ante Missam; & ie- iunandi in vigiliis B. Virginis communiter enim hæc consuetudo est ex deuotione, non habet vim legis; licet alicubi in aliqua vigilia B. Virginis ex consuetudine ieiunetur obligatoriè, & vbique obliget præceptum ieiunandi in vigilia Assump- tionis. Item de consuetudine sumendi aquam lu- stralem ad ingressum Ecclesiæ, & de aliis multis. Verum est tamen, vt notauit Sotus 1. Iust. qu. 3. art. 2. sæpè consuetudinem inchoatam ex deuo- tione, posteà continuari, vt obligatoriam, & tunc posse habere vim legis, videlicet ex noua volun- tare Principis aliqualiter indicata: vel ex antiqua concedente consuetudini præscriptionem contra subditos. Qua in re obserua, ad præscribendum hoc mo- do contra subditos, nunquam esse necessarium, vt consuetudo sit quadraginta annorum: sed decen- nium sufficere etiam ad canonicam præscriptio- nem: vt notat Panorm. suprà, Nauarr. ca. 13. nu. 19. Couarr. 1. variarum, cap. 17. num. 8. & alij relati, sect. 4. in fine: quia per talem consuetudinem non fit contra ius: ideò ea non præiudicat Ecclesiæ: nec ius ciuile plus requirit: in quo canonicum non contradicit. Vide infrà, sectione 12. Annotat etiam Panorm. suprà, num. 19. necessa- rium esse, vt talis consuetudo per actum contra- rium non interrumpatur. Quod intellige, quando vel actus est à toto populo, verbi gratia, quia se- mel, vel iterum omittit bona fide ieiunium, quod seruare incœperat: vel si sit à singulis personis, apud alias non generatur scandalum, nec existima- tio peccati. Nam tunc consuetudo omittitur quasi non obligans. Hîc autem habere potest locum quæstio, an verum sit, quod dicit glossa, cap. fin. de consuetud. consuetudinem non habere vim, nisi in contradi- ctorio iudicio sit declarata: ex l. cum de, ff. de legi- bus. Respondeo cum Panor. ibidem, hanc condi- tionem non esse necessariam: quia tale iudicium potius supponit consuetudinem iam obligare, si- ue ex præscriptione, siue ex peculiari voluntate Principis, qui videns consuetudinem vult dein- ceps seruari ex obligatione, etiamsi nondum præ- scripserit contra subditos. Vnde etiam soluitur alia quæstio, an consuetu- do possit legem contra legem inducere. Respon- deo, posse, si necessaria ad vtrunque effectum cō- currant, nimirum vt habeat vim legis, & vt legem priorem contrariam abroget. Et vtrumque potest fieri simul: sed regulariter prius abrogatur prima lex, & posteà introducitur alia. Et parte id vult lex 3. tit. 2. partita 11. dicẽs, vsum non transire in con- suetudinem, quæ vim legis habeat, priusquam alia iura, cui contrarius est, abrogata sint, licet paulò aliter hanc l. exposuerit Vazquez disp. 177. cap. 7. & sic etiam posset exponi, vt consuetudo, quę vim legis habere debet, si sit contra aliam legem non obliget semper, statim post decẽnium, vt consue- tudo, quæ est præter legem: sed cùm habeat vim sufficientem ad abroganda alia iura cōtraria: quòd nonnullis consuetudinibus accidere non potest,<-P> @@0@ @@1@ cunt, nullam consuetudinem inter absentes præ- scribere contra legem, nisi viginti annis, & contra legem ecclesiasticam solùm præscribi posse annis quadraginta. Aduertunt autem aliqui, faciliùs præsumi con- sensum Principis ad legem abrogandam, quàm ad nouam inducendam: quia reuocatio prioris legis tollit præuaricandi occasionem: quam tamen no- ua lex præbet. Quidquid tamen sit de hoc, verum est quod dicunt Medina de pœnit. quæst. 9. & Corduba lib. 4. quæst. 13. consuetudine aliquando priorem legem abrogari, sed contrariam non in- duci. Certum etiam est, consuetudine interdum legem non tolli omninò; sed moderari. Patet in cōsuetudine sumẽdi paruam refectionem tẽpore cœnæ in dieb. ieiunij. præsertim in vigilia Natalis. Ex superioribus infertur primò, transgressorem consuetudinis obligantis puniri debere, vt trans- gressorem legis Panorm. cap. cum consuetudo, de consuet. & alij ex ca. in his, d. 10. Infertur secũdò, cùm consuetudo tribuit ius, tenaciter obseruan- dam esse, nec ius amittatur contraria consuetudi- ne, seu non vsu priuatiuo, Menochius 1. de arbit. quæst. 71. num. 6. Is autem, qui formam consuetu- dinis in eius obseruatione excedit, legem excedere dicitur, cùm pro lege habeatur, & à pari cum sta- tuto procedat; Imò maiorem firmitatem habeat, quàm statutum, vt ait Decius consil. 690. num. 8. Vnde vbi non valet consuetudo, quòd fortè irra- tionabilis sit, nec statutum valet, Baldus consil. 238. col. 2. lib. 4. & cum aliis Menochius 1. de arb. quæst. 71. nu. 5. Vbi verò consuetudo est rationa- bilis, obligat Principem, sicut obligaret lex, vt post Curtium seniorem notat Menochius suprà, num. 14. & adeò potest esse expediens, vt licitè à Prin- cipe tolli nequeat, vt latè post multos scripsit Cra- ualtus relatus, & approbatus à Menochio ibi, num. 13. Et si alicui committat Princeps auctoritatem iudicandi, numquam illi committit auctoritatem iudicandi contra consuetudinem; sicut nec contra legem. Similiter si Rex alicuimandet, vt à debito- ribus exigat tributa regia vtendo quibuscunque modis compellendi libuerit, tenebitur nihilomi- nus exactor seruare consuetudinem, vt legem mu- nicipalem in exigendis tributis; vt ex Baldo, & aliis docet Menochius suprà, num. 12. cùm nun- quam præsumatur, consuetudinem præscriptam velle abrogare, nisi expressè mentionem eius fa- ciat, & consuetudo sit de numero earum, quæ li- berè à Principe aboleri possunt. Et sicut commu- niter nequit homo renuntiare legibus, l. nemo potest, ff. de legibus: ita nec consuedini, l. ius pu- blicum, ff. de pactis, l. siquis in scribendo, C. de pa- ctis, ca. si diligenti, de foro compet. Chassaneus in consuetudinibus, Rubrica 4. §. 2. fol. 529. Infertur tertiò, quomodo debeat intelligi Sa, verbo, cōsue- tudo, nu. 2. dicens, Consuetudo immemoriabilis habet vim legis, & facit præsumi iustum titulum, & num. 4. consuetudo non obligat, nisi id intendat, qui potest legem condere: quod præsumitur, cùm est immemoriabilis, aut saltem annorum quadraginta. Non enim ita debet intelligi, vt sola consuetudo immemoriabilis, vel quadraginta annorum obliget: sed quòd hæc ma- ximè obliget; cùm vincat legem etiam Pontifi- ciā: & si est immemoriabilis, vincat legem, etiam quæ contineat clausulam generalem derogato-<-P>@@ <-P>riam consuetudinis. Et cùm dixit, præsumi con- sensum, melius dixisset, tunc in iure contineri cō- sensum Principis, qui ius cōdidit: non enim requi- ritur cōsensus expressus, vel tacitus Principis præ- sentis: sed sufficit, si non resistat iuri concedenti præscriptionem consuetudinis contra legem anti- quam, vel subditos. Imò Azor to. 1. lib. 5. ca. 17. qu. 9. & cap. 18. quæst. etiam, 9. docet populos propria auctoritate posse condere leges, seu statuta, modò non sint contraria legibus Principum, & sic pro- pria auctoritate posse consuetudinem obligantem introducere, si animo se obligandi aliquid faciant. Quod si ita est, nullum certum tempus requiritur, vt consuetudo vim legis habeat: sed sufficit illud, in quo populus suam intentionem declaret. Credo tamen populos non posse condere leges, quæ par- tes non consentientes obligent, præsertim in spi- ritualibus: ergo non possunt propria auctoritate iuducere consuetudinem sic obligantem.
------------------------------------------------------------ An, & quomodo consuetudo, quæ inducitur præter legem, debeat esse præscripta, vt vim legis habeat. priè non habere esse præscriptam: quia non est contraria alicui legi, cōtra quam præscribat. Citat glossam ca. fin. de con- suet. Felin. ibi, & cap. 1. de treuga & pace, num. 12. & 13. qui tenent, vt consuetudo vim legis habeat non esse necessarium, quod sic præscripta. Sed omissa hac quæst. de nomine ait Azor, decennium sufficere, vt vim legis habeat: citat Panormitanum cap. fin. de consuet. num. 11. glossa, cap. fin. de con- suetud. in 6. & cap. consuetudo d. 12. & Felin suprà. Idem nos probauimus sect. 4. ad finem, vbi plures Doctores retulimus, & sect. 11. ad medium. Addit Azor, debere consuetudinem induci animo, & vo- luntate obligandi; & ab iis, qui possunt legem po- nere: nimirum à populo, cuius est, etiam præter Principem, statuta condere: & in his popularibus inducentibus consuetudinem non debere com- putari fœminas, pueros, vel externos: & debere actus fieri populo vidente, vt ipse consentiat. Sed hæc solum possunt esse vera, quando con- suetudo auctoritate populi habitura est vim le- gis, vel statuti: secus quando auctoritate Principis, vt diximus, sect. præced. Quæ verò communitates possint leges, & statuta condere, & quomodò, iam vidimus disputantes de potestate condendi leges ecclesiasticas, & ciuiles. Deinde ex resolutione quæstionis propositæ deducit Azor, consuetudinem optandi præbendas in aliqua Ecclesia decem annis induci, vt ait Ro- chus: similiter consuetudinem offerendi in aliqua Ecclesia Panorm. cap. suam de simonia. Sed quor- sum hæc, quæ ad præscriptionem rerum, vel iu- rium pertinent: non ad legem constituendam, vel abrogandam? Magis est ad rem quod ait, vnum, vel duos actus non sufficere ad inducendam con- suetudinem, nisi durent longo tempore, & virtute sint plures de quo exempla constituit, & latè tra- ctat. Rochus tractat. de consuet. §. glossa finalis in 7. requisito: & nos sect. 8. @@0@ @@1@ lex, & consuetudo de eadem re sunt, abrogata lege abrogatur consuetu- do. Cui quæstioni respondeo affir- matiuè, cum glossa, cap. 1. de consuet. in 6. Panorm. cap. fin. de consuet. num. 21. Azor tom. 1. lib. 5. cap. 18. quæst. 2. Ratio est, quia tunc consuetudo, & lex, pro eodem reputantur: & con- suetudo in lege fundatur, & legi innititur nec est propriè lex: Sed legis effectus, & obseruario. Secundò quæri potest, an quando consuetudo præcedit, per legem sequentem auferatur. Barto- lus, l. de quibus, seu 2. ff. de legibus, §. diuus, & l. prętor ait, ff. de sepulchro violato, generatim affir- mat, licet videat esse contra iuris canonici peritos. Sed verius est quod tradit Panorm. ca. fin. de con- suet. num. 24. Azor suprà, quæst. 3. & 4. glossa, & Canonistæ, c. 1. de const. in 6. & passim alibi, con- suetudinem priorem si generalis sit, per legem se- quẽtem tolli: non tamen eam aboleri, quæ est spe- cialis alicuius loci, nisi fiat eius specialis mentio, vt apertè decernitur, ca. 1. de const. in 6. vbi etiā ratio redditur quia Romanus Pōtifex, vel alius Princeps speciales locorũ consuetudines, & statuta ignorare probabiliter creditur, & ideò dici solet: cōsuetudo silere facit Principum rescripta. Vnde meritò de- ducit Panor. Si ciuitas certum aliquid statuat, contra
debet limitari quod indistinctè ait, Goffredus Tra- nensis in sum. tit. de consuet. num. 10. consuetu- dinem non tolli lege sequenti, & ita interpretan- tur, l. 3. §. diuus, ff. de sepulch. viol. secũdùm pun- ctuationem Accursij, licet aliter eam interprete- tur Placentinus. Tertiò quæri potest, an consuetudo tollatur per actum contrarium. Respondeo, si dum curre- bat tempus præscriptionis, fiant actus contrarij, interrumpi præscriptionem: Sed postquam con- suetudo est præscripta, contrarius vsus non tollit consuetudinem seu vim eius, nisi contra illam alia decurrerit præscriptio. Ita Medicis tract. de legib. parte. 2. quæst. 14. num. 5. Certum autem est, con- suetudinem posteriorem derogare priori, vt ait, Medicis ibi, num. 6. ex l. pacta nouissima, C. de pactis, & l. 2. C. de inoffic. dot. Sed quod dictum est, per actum contrarium in- terrumpi consuetudinem, non intelligas sufficere vnum, vel alterum actum contrarium priuatę per- sonæ, cùm res sigillatim ad omnes pertinet: tunc enim requiritur, vt maior pars contra consuetudi- nem priuatim operetur: Sed cùm res pertinet ad communitatem per modum communitatis, vnus eius actus consuetudini contrarius illam inter- rumpit, & sic debet intelligi, aut limitari. Ferra. l. ex non scripro, ff. de iust. & iure, dicens, quòd si contrarium aliquod, atque ex diametro pugnans, priusquam consuetudo legitimè præscribatur, pu- blicè sit permissum, aut factum, nullas consuetudi- ni vires attribuemus: Sed eam interruptione dici- mus peremptam.
------------------------------------------------------------ An, & quomodò consuetudo legem interpretetur. tur, docet D. Thom. quæst. 97. art. 3. vbi Caietanus, Conradus, Medina, Valentia, & alij. Sed obserua, dupliciter legẽ inter- pretari, primò authenticè, ita vt ipsa interpretatio vim etiam legis habeat aut vim abrogandi legem præcedentem: & ad hunc modum interpreta- tionis eadem requiritur authoritas, eædemq́ue conditiones, quæ requiruntur vt consuetudo ipsa vim habeat inducendi aut abrogandi legem. Se- cundò, non authenticè, sed tantùm per modum doctrinæ, aut signi; sicut Doctores interpretari solent leges scriptas, & consuetudines: & ita ve- rum habet quod dicunt aliqui, licet ad inducen- dam legem decennium in consuetudine requira- tur: tamen vt legem interpretetur, minus tempus sufficit. Ita docent Castrus, Aretinus, & Socinus senior, Crauettus, & alij, quos citat & sequitur Menoch. de arbitrar. cap. 83. num. 10. Nisi consue- tudo interpretetur contra iuris communis disposi- tionem, vt declararunt Aretin. & Socin. Ratio est, quia vt interpretatio consuetudinis contra ius commune clarum vim habeat, requiritur tempus necessarium, vt consuetudo contra legem præ- scribat.
Licet autem, communiter dici soleat, vsum & consuetudinem, quæ iuri communi repugnat, vel præter illud est, non extendi de loco ad locum, nec de persona ad personam, nec de casu ad casum, vt cũ Aretino, Alexandro, Parisio, & aliud obseruat Menoch. de retinenda possessione, remedio 5. nu. 92. eo quòd cōsuetudo, & pręscriptio tantũ habeat de potentia, quantum de vsu, & actu, vt ex Baldo, & aliis ibidem comprobat. Nihilominus, cùm ea- dem subest ratio, & æquitas, conceditur extensio vsus, & præscriptionis, vt post Iason, Parisium, & Bart. affirmat Menoch. ibi, num. 65. Nec immeri- tò: quia, vt inquit Crauettus consil. 238. num. 8. consuetudo veritati æquiualet. Quod totum de rationabili consuetudine intellige: nam irratio- nabilis non meretur nomen consuetudinis; Sed corruptelæ, vt ait, Panorm. ad cap. cum venerabi- lis, de consuet. num. 4. subditq́ue prima fronte ir- rationabilem præsumi eam, quæ est contra sacros canones. Quando ergo in propria ciuitate non fuerit consuetudo certa, vel statutum, siue lex de re aliqua, attendenda erit consuetudo vicinarum ci- uitatum, si rationabilis sit, & amplectenda in iu- dicando, iuxta, cap. cum eo, de censibus, & c. cum olim de consuet. vt ibi Panorm, num. 1. docet. Sed hoc intellige de interpretatione non authentica, qualem faciunt Doctores, aut indicia: nam con- suetudo vnius ciuitatis, vel prouinciæ non habet auctoritatem inducendi, vel abrogandi legem in alia: licet in dubio assumi possit ad explicandam vim legis, vel consuetudinis alterius ciuitatis, vel prouinciæ. Vnde bene Panorm. eodem, num. do- cet, quòd si hodie alicubi Academia generalium scholarum fundaretur, frui posset omnibus priui- legiis, quæ scholaribus conceduntur in auth. Ha- bita. C. Ne filius pro patre: nam consuetudo vnius loci non potest iuri alterius loci derogare: nec cō- tra illud auctoritatem habere. @@0@ @@1@ aut reprobet contractus, vt ex Baldo, & aliis docet Tiraquellus de retractu ad finem titul. num. 131. Non enim est intelligendum, quasi consuetudo vim habeat faciendi contractus licitos ex illicitis, vel è cōtra: Sed quòd signum non leue sit, eos esse licitos longa consuetudine approbari: illicitos ve- rò, reprobari. Quamuis possit etiam consuetudo in iis, quæ sunt solius iuris positiui circa contra- ctus legem introducere, aut abrogare, vt ita sint Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|