Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
vnde æquitas supplet defectum legis, & quodam- modò ipsam emendat, & corrigit; vide D. Thom. & Caietanum 2. 2. quæst. 120. ar. 1. sed latiùs æqui- tas pro quacumque iustitia vsurpatur, vt cùm Vl- pianus l. 1. ff. de pactis dicit huius edicti æquitas na- turalis est: sic interpres Aristor. 5. ethic. cap. 1. 2. & 3. verbum, quod iustum significat, transtulit no- mine æqui; æquitas ergo strictè dicta, seu epijkia solùm habet locum contra legem scriptam, seu positiuam, quæ verbis vniuersalibus, & commu- nibus fertur: & prætereà occurrente aliquo casu deficere solet, vnde epijkia iam locum non habet contra legem naturalem, secundùm se præcisè sumptam, quia hæc non dictat aliquid esse facien- dum, vel omittendum absolutè, sed in talibus, vel talibus circumstantiis, vnde numquam habet ex- ceptionem; habet tamen locum epijkia contra le- gem naturalem: vt explicatur & traditur à nobis, per quasdam regulas generales, quæ exceptionem habent, vt cùm dicimus, lex naturæ præcipit vt nemo alium interficiat sine auctoritate iudicis, vel Principis, & excipimus cum moderamine in- culpatæ tutelæ: & in hoc sensu vera sunt, quæ prę- senti sectione docuimus. Nota secundò, quòd D. Thomas 1. 2. quæst. 57. art. 6. ad tertium, & 2. 2. quæst. 51. art. 4. in corpore, docet idem esse gnomen, & epijkiam, sicut probare videtur ex Aristot. 6. ethicor. cap. 11. vbi definiens<-P>@@
quit, esse iudicium æqui, & boni viri: pro voce autem æqui in Græco habetur Ε$θνψλεαρπιεικε̃ις. Alij dicunt pa- rum, aut nihil differre, quia solùm videntur differ- re sicut superiùs & inferiùs: nam epijkia est emen- datio legis præter communem regulam, in quo- cumque casu intelligimus legem non obligare: at verò γνώμη, seu sententia est epijkia, seu æqui- tas ad ignoscendum: & ideo dicitur γνώμη, id est, sententia, vel potiùs, vt ait Aristo. illo cap. 11. συ- γνώμη, id est, consentio: qui enim hoc modo se ge- rit, consentit, vt indulgeat, & non puniat: atque epijkia in hoc sensu locum etiam habet, quando lex ipsa vniuersalis non deficit in casu particulari, sed tollitur per dispensationem & indulgentiam. Plura de epijkia dicemus, cùm de interpretatione legis humanæ disseremus.
------------------------------------------------------------ An in lege naturæ ante legem Moysi fuerint præcepta aliqua positiua. net ad legem naturæ, de qua nunc disputamus, scilicet, continente tan- tùm præcepta merè naturalia, sed ad legem naturæ latè sumptam, quæ sci- licet magna ex parte contineret præcepta natura- lia: tractabitur autem, cùm disseremus de lege ve- teri disput. 22. sectione 12. ------------------------------------------------------------ An omne peccatum sit contra legem naturæ? quæst. 71. art. 6. ad quartum & quin- tum, quia omne peccatum pugnat cum ratione naturali: quamuis diuus Thomas in fine eiusdem responsio- nis ad quintum, docere videatur in multis nos nō regulari ratione naturali, sed lege æterna: vt in iis quæ sunt fidei. Sed respondet nō velle, in illis non regulari nos per rationem humanam, sed non re- gulari per illam nullo dictamine supernaturali ad- iutam: multa enim non dictaret ratio naturalis esse facienda, vel credenda: nisi supposita fide, vel reuelatione, mihi, aut aliis facta: vel à me cre- dita vel saltem mihi commodè proposita, vt cre- dere illam possim aut debeam, ratione naturaliter vel supernaturaliter id dictante ex illa suppositio- ne. Vnde rectè Valentia disp. 7. quæst. 4. puncto 4. docet omne peccatum esse contra legem natura- lem, ideoq́ue esse contra naturam, vt docuit diuus Thomas quæst. 94. art. 3. ad secundum, Damasce- nus 2. fid. cap. 30. Augustinus 12. ciuit. cap. 1. Vnde infertur, omne peccatum esse contra duas leges, æternam scilicet, & naturalem: sed quædam non sunt contra legem naturalem, nisi quatenus sunt contra legem positiuam, quam seruari iubet ratio naturalis, seu lex naturæ: vt nihil est contra legem æternam, nisi quia est contra creatam, naturalem vel positiuam. Neque verò, quia peccatum, quod est directè contra legem positiuam, est etiam contra natura- lem, & æternam, maius erit, quàm quod directè est contra naturalem: imò interdum erit minus:<-P> @@0@ @@1@ aduersari directè legi naturali, quàm aduersari di- rectè legi positiuæ, & indirectè naturali. Prætereà quamuis omnia peccata sint contra vnam, aut plures leges, ac proinde contra obe- dientiam, & iustitiam legalem, vt supponunt pro omni virtute: non tamen vt supponunt pro virtu- tibus particularibus secundùm se: generalibus ve- rò duntaxat secundùm extensionem, excepto pec- cato specialis, seu formalis inobedientiæ, vt docet Valentia illo puncto 4. Ratio est, quia speciali vir- tuti non omnia peccata repugnant: sed aliqua ha- bentia cum illa specialem dissonantiam. Sic pec- catum specialis inobedientiæ solùm erit, quando affectu libertatis nolo me legi subiicere: vt sæpe dictum est tract. de peccat. speciale autem pecca- tum iniustitiæ legalis, an sit distinctum à peccato specialis, & formalis inobedientiæ, & in quo con- sistat, dicam tract. de iustitia & iure. Quamquam autem omnia peccata sint contra naturam, quatenus sunt cōtra legem, & rationem naturalem, tamen aliqua ob alias rationes specia- liter sunt contra naturam, vt docet Valentia su- prà, & nos latè tractantes de peccatis. Cùm autem omnis obligatio in conscientia, ex natura, seu lege, & ratione naturali oriatur, siue immediatè, siue media lege positiua, omnis obli- gatio in conscientia naturalis dicitur, & ita illam appellant Iurisperiti, vt videre licet in gloss. l. ex hoc iure, verbo obligationem, ff. de iustitia & iu- re, Panormitanus; & alij cap. pleriq́ue de immun. eccles. text. in l. si quod dominus, ff. de condict. in- debiti. Eadem tamen obligatio moralis dicitur ex obiecto: quia ad mores, seu actus humanos, & morales pertinet. Oritur etiam interdum ex iure naturali obliga- tio ciuilis, sed mediante lege positiua, dante actio- nem in foro externo contra alium, qui ea ratione dicitur ei ciuiliter obligatus. Distinguunt aliqui<-P>@@
dicunt continere obligationem in conscientia, se- cundum non: ita Couarruuias cap. cum in officiis, num. 10. & cap. cum esses, num. 9. de testam. & cap. quamuis pactum, part. 2. §. 4. nu. 5. vbi ponit exem- plum de gratitudine, citans D. Thomam 2. 2. quęst. 106. art. 1. & sustineri potest hic modus loquendi. Nam in more hominum positum est, vt quod ad perfectionem necessarium est, debitum etiam di- catur. Et à quibusdam dicitur debitum decentiæ, honestatis, & congruitatis. Sed debitum gratitu- dinis, aliquando est debitum in conscientia, & sub peccato. Vnde quod loco citato ait. D. Thomas tale debitum nō esse legale, sed honestatis, meri- tò aliqui interpretantur, vt non sit debitum, ad quod petendum in iudicio leges humanæ dent actionem, quāuis reuerà sit debitũ in conscientia.
------------------------------------------------------------ An lex humana legem naturalem imitetur. de lege humana, id affirmat Tiraquellus tract. cessante caussa limit. 1. nu. 70. & 71. quia conformis est iuri naturali, & in eo quasi in speculo se repræsentat, & veluti intuetur: iusta enim, & ad bonum dirigit, & obligat, sicut lex na- turalis. Vnde Cicero 3. de offic. ait naturam esse legis humanæ fontem: quem locum Tiraquellus hoc carmine expressit: Est legis naturaparens, eadeḿ magistra. Hoc autem Ciceronis dictũ dupliciter est verum. Primò, quia lex humana in naturali repręsentatur, & conspicitur: secundò, quia lex naturalis est radix & principium humanæ, quoad fieri, & conseruari. Vnde & alij legem naturalem humanæ pædago- gum appellant, de illa dicit alia Tiraquellus ibi num. 76. & 78.
@@0@ @@1@ #(IMAGE)
HVMANARVM LEGVM. #(IMAGE)
Vtrùm aliqua lex creata, sit simpliciter necessaria. Thomas in hac quęst. ar. 2. disputet, an omnis lex hu- mana à naturali deriuetur, nos de hac re nihil nunc dicturos: quia de ea egi- mus disp. 5. de lege natu- rali: & res est clara, quia lex non iusta, non est lex, vt dicit Euodius apud Augustinum 1. de lib. arb. cap. 5. quæ autem iusta est, rationi, & legi naturali con sentanea est. Solùm aduerte, legem humanam non deriuari à naturali, vt conclusionem à principio, vt loco citato do- cuimus. Similiter nihil dicemus de conditionibus legis humanæ: quia de hac re diximus satis, dispu. 1. sect. 7. & sequentibus: nec de diuisione legum humanarum: de qua diximus satis disp. 2. Secundò obserua, necessarium dici dupliciter: primò in se, vel in alio absolutè, & simpliciter, hoc est sine relatione ad finem, sicut necesse est cœlũ esse, hominem esse animal rationale, &c. Secundò, in ordine ad aliquem, vel aliquos fines, vt equus est necessarius ad iter agendum: hoc necessarium relatiuè, seu ad finem, diuiditur in necessarium absolutè, & simpliciter, id est, omninò, & in neces- sarium aliqualiter, seu aliquo modo, & secundùm quid: & hoc secũdum magis propriè dicitur vtile, quàm necessariũ, imò necessariũ in se diuidi potest in omninò, & aliqualiter necessariũ. Hoc supposi- to sit prima cōclusio, nulla lex, qua ligetur creatu- ra est in se necessaria omninò, ita, vt nec de potẽtia Dei absoluta potuerit non esse in se, vel in alia re. De legibus tẽporalibus seu creatis patet: quia po- tuit Deus nullā creaturā condere, vel solas irratio- nales, vel rationales quidem, sed actu non vtentes ratione: & tunc nulla esset lex creata. De increata verò patet: quia vel promulgatio actualis est de ratione legis, vt aliqui volunt, & hæc potuit non esse: vel non est de ratione legis saltem æternæ, & licet ita dicatur, vt & nos in lege æterna docui- mus: tamen de ratione eius est voluntas virtualis<-P>@@
producendi naturam rationalem cum dictami- ne rationis ipsam obligante: hæc autem voluntas potuit non esse in Deo. Ergo & lex æterna. Con- firmatur, quia hoc dictamen Dei; creatura tene- tur non mentiri, non habet rationem legis æter- næ, nisi quatenus est proximè, & efficaciter obli- gatiuum creaturæ, quam rationem non haberet, si Deus nollet creaturas rationales cōdere: ergo tũc tale dictamen non esset lex, & ita, licet necessariò illud esset in Deo, non tamẽ esset in Deo vlla lex. Dictamen autem, quo Deus iudicat se teneri ad non mentiendum, necessariò est in Deo, & ipsum ligat, & secundum eos, qui dicunt verè esse legem, qua tenetur Deus, dicendum est, aliquam veram legem esse omnino necessariò in Deo. Secunda conclusio, lex naturæ necessaria est omninò, supposito quòd natura rationalis in suo naturali statu, seu cum vsu rationis producatur: quia eo ipso habebit dictamina, quibus ad aliquid faciendum, vel omittendum astringatur: ergo ha- bebit legem naturæ. Tertia conclusio, in ordine ad finem creaturæ rationalis necessariæ omnino sunt aliquæ leges: est enim necessaria lex naturalis, nempe dictamen naturale de iis, quæ necessariò sunt facienda vel vitanda, vt natura rationalis honestè, & decenter, non turpiter, & indecenter se gerat in ordine ad Deum, ad se, & ad alias creaturas. Ac proinde etiā fuit necessaria lex æterna, quæ medio dictamine rationis creaturæ ad eadem facienda, vel omit- tenda creaturam rationalem obligaret. Ad quæ quidem si non obligaretur, quia videlicet non agnosceret eorum naturas, ex quarum conside- ratione oritur obligatio, passim omitteret, quæ ad bonum priuatum, vel commune pertinent, & ea faceret, quę contra bonum priuatum, vel com- mune sunt. Ob eandem rationem necessariæ sunt leges ali- quæ positiuæ: quia sæpe, præsertim à vulgo non cognoscũtur naturę rerũ, vt, hoc esse ex se neces- sarium: illud verò turpe, & tunc, quia nō est dicta- men naturale obligans, oportet suppleri lege po- sitiua, quæ hominem instruit, vt cognoscātur na- turæ actionum humanarum, & obligat etiam<-P> @@0@ @@1@ Item ea etiam ad quę natura non obligat, sunt sæ- pe valde vtilia Reip. ideò oportet ad ea obligare lege positiua, & interdum pœnali: nam pœna na- turaliter imposita culpę, vel ignoratur, vel quia ad aliam vitam pertinet, quæ longè distat, & quia per pœnitentiam vitari poterit, contemnitur. Item cùm homo naturaliter indigeat vita sociali, & po- litica, nec possit omninò solitariam vitam agere, necesse est, astringi positiuis legibus, vt rectè se ha- beat, non solùm tāquam priuata persona; sed etiā vt pars communitatis, & vt seruet pacem, vnionẽ & conformitatem cum mẽbris aliis eiusdem cor- poris politici: ergo ad bonum priuatum, & com- mune necessariæ sunt leges aliquæ positiuæ, sine quibus profectò magna esset confusio in Repu- blica. Imò ferè Resp. non esset, quia vnio in legi- bus positiuis vnitati Reip. & corporis politici, val- de necessaria est: ad idem enim corpus politicum pertinet, quod eisdem legibus gubernetur, nec sa- tis esset lex viua, id est, superior pręceptis tempo- ralibus, non perpetuis, nec rationem legis haben- tibus gubernans: nam ad bonum communitatis, quæ perpetua est, oportet esse præcepta, quæ ex se sint perpetua, & sine vlla tẽporis limitatione obli- gantia, ne quotidie opus sit noua præcepta dare, vel præterita confirmare, & denuò promulgare, seu notificare. Hæc omnia variis testimoniis confirmantur: Prouerb. 19. & 21. Pestilente flagellato, stultus sapien- tior erit, mulctato pestilente sapientior erit paruulus, & malos præceptis legum, & meru pœnæ esse coër- cẽdos dicitur l. 1. ff. de iustitia & iure, vbi citantur hi versus Horatij lib. 1. epist. 17. Oderunt peccare boni virtutis amore, Oderunt peccare mali formidine pœnæ. Isido. 5. ethymo. cap. 20. relatus cap. fastæ d. 4. factæ
dixerat Isid. lib. 2. cap. 10. Plato. 9. de legibus, ne- cesse est leges hominibus ponere, vt secundum leges vi- uant: nam si absque his viuerent, nihil à feris atrocissi- mis discreparent. Cuius rei causa est, quia nullius homi- nis ingenium ita natura institutum est, vt quæ ad pu- blicum humanæ vitæ bonum conferunt, sufficienter co- gnoscat, & si cognouerit, vt optimum id, quod nouit, sem- per agere possit, ac velit, & multa alia dicit eodem libro. Cicero pro Cluẽtio, ciuitas sine lege, vt corpus sine mente suis partibus, vt neruis, ac sanguine, & mẽ- bris vti non potest. Propter hoc Ciceronis testimo- nium Pardulphus Prateius epist. ad Petrum Boie- riũ, quæ pręfixa est libro de potestate legis, scripto à Constantio Rogerio, dixisse videtur, leges à Ci- cerone appellati cœptas, neruos Reip. vbi multa de vtilitate, & necessitate legũ dicit, præsertim ex Hesiodo libro priore operũ & dierũ. Sed ad Cice- ronem reuertamur, inter multa alia oratione illa pro Cluẽtio ait, fundamentũ libertatis, fons æquitatis,
sanè sine lege homo homini lupus, vel leo, cum lege homo homini Deus, vnde idem Aristo. 3. po- lit. cap. 6. lex pactum est, atque, vt Lycophron sophista dixit, sponsor, & vas in officio mutuo permanendi, & 1. Rhetor. cap. 4. Salus ciuitatis in legibus sita est. Ma- ximus Tyrius serm. 6. Ipsam Reip. salutem intelligo
sthen. apud Stobæ. ser. de Rep. dixit, leges animam esse ciuitatis: vt enim exanime corpus procumbit: ita ci- uitas, si leges absint, non consistit. Idem Demosthenes contra Aristogitonem, si leges abrogẽtur, & pro sua cuiusque libidine licentia detur, non Resp. dumtaxat in- tereat: sed nihil etiam inter nostram & belluarum vitā intersit: & eodem lib. res duæ sunt, propter quas omnes Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|