est, etiā inter Hispanos, quia, vt superiùs vidimus,
hoc ipsi contractus ex natura sua postulant, & idẽ
censeo de quacũque vltima voluntate, arg. tex. l.
nemo potest. ff. de lega. 1.
Cùm verò de alienatione, seruitute, & id genusCum de alie-|natione con-|tractus cele-|brantur, serua|ri debẽt leges|prouinciæ.
aliis, quæ rem ipsam afficiunt, contractus celebrā-
tur, seruari debent leges prouinciæ, in qua res illæ
sitæ, & collocatæ sunt, quamuis contractus extra
prouinciam illam celebretur, quia talis dispositio
afficit rem, & impedit dominium transferri alio
modo, quàm legibus permissum est, vt constat ex
l. 1. §. & cum lex C. de rei vxor. actio. & l. 1. ff. de
fundo dotali, & ex princip. institu. quibus alienare
liceat, & quoad vtrumque, idem docet Bartholus
suprà nu. 32. & Socinus consil. 74. col. 5. Alexander
consil. 16. & 128. volu. 1.
Dico secundò, nulla lex imperialis vim legis48
habet in Hispania, quamuis per ipsius leges abro-2. Conclusio.|Nulla lex Im-|perialis vim|legis habet in|Hispania.
gata non sit, nec legibus regni ea dere aliquid sta-
tutum sit: hoc docet Didacus Perez in proœm. or-
dinatio. regal. seu ordinamenti regij, quæst. 3. Gre-
gorius Lopez l. 5. verbo, de otra ley, gloss. 2. tit. 1.
part. 1. & lib. 6. tit. 4. gloss. 2. verbo, porlas leyes, de-
ste libro par. 3. Didacus Castillo in l. 1. tauri verbo
nose vse deella. Matienzo in l. 2. gloss. 1. num. 15.
tit. 5. lib. 5. nouæ recōp. & absolutè Romanorum
leges Hispanos non constringere docet Lauren-
tius antiquus iuris interpres, cuius meminit Ar-
chidiaconus cap. cùm deuotissimam, 12. quæst. 2.
& ibidem id tenet Ægidius de Bellamera, Ho-
stiensis, & doctores cap. super specula, de priuile-
giis, & Oldradus cons. 69. Palacios Rubrius in in-
troduct. repet. ad cap. per vestras, de donat. inter
vir. & vxor. Vazquez disput. 153. cap. 2. num. 21. &
sequentib. & alij, quos allegaui sect. præced. Patet,
quia disertis verbis iure nostro Hispano definitũ
est, ne causæ, & lites dirimantur aliis, quàm hu-
ius regni legibus, vt liquet ex legibus, quas præce-
denti sectione recensuimus. Nullaq́ue alia lex Hi-
spaniæ ostendi poterit, qua statutum sit, vt leges
Romanorum vim legum habeant ad decisionem
causarum, & Reip. administrationem deficienti-
bus legibus Hispaniæ: nam etsi in l. 11. tit. 3. lib. 1.
ordinam. in hæc verba. Henricus II. statuerit.
Ymandamos, que sean guardadas las leyes delos Em-
peradores y las leyes quelos Reyes nuestros progenitores
dieron è ficieron è otongaron en fauor delas Yglesias, y
monasterios, perlados, clerigos, y religiosos, solas penas en
ellas contenidas. Hoc tamen speciatim in fauorem
Ecclesiarum, & monasteriorum, atque persona-
rum, quæ Dei cultui ex instituto consecratæ sunt,
statutum est, vt ex d. l. liquidò constat: quare cùm
exceptio firmet regulam in contrarium. Authen.
de non alienan. aut permut. cap. 2. §. vt autem col-
lat. 2. efficitur, vt leges imperatoriæ vim legũ non
habeant ad decisionem causarum, & Reip. guber-
nationem, vt superiùs docuimus. Neque obstat<-P>@@
<-P>quod Burgos de Paz. respondet in d. l. 1. tauri nu.
550. verba illa ipsius legis, y no por otras algunas, in-Quādo legi-|bus Imperato-|riis in Hispa-|nia locus sit.
telligenda esse, cùm de occurrente casu leges regię
reperiuntur: tunc enim necesse est regiis legibus
iudicare, omissis imperatoriis: Cæterum non in-
terdici ea lege, vt in subsidium legum Hispana-
rum imperiales vim habeant. Nam negatio illa,
y no por otras algunas, omnino infirmat leges ex-
traneas, cùm ea sit negationis natura, vt quidquid
post se inuenit, destruat: quare cum l. illa 1. tauri
definitum sit, vt per leges illas Hispaniæ eo ordi-
ne, quo ibi proponuntur, causæ dirimantur, effici-
tur, vt nulla in causa leges ciuiles Romanorum
vim legum in Hispania habeant, nisi in legibus
Hispaniæ expressè exceptæ sint.
Vnde falsa est sententia Antonij Gomez l. 1.
tauri, in princip. & Burgos de Paz ibi, num. 520. &
sequentibus, & aliorum, qui cẽsent, legibus regiis
deficientibus, iudicandum esse legibus ciuilibus
Romanorũ in temporalibus, profanisq́ue causis:
quos impugnat Vazquez disput. 153. cap. 2. num.
24. & 25.
Dico tertiò, licet in Hispania leges Imperato-49
rum ad decisionem causarum, & Reip. guberna-3. Conclusie.|Leges Impera|torum allega-|re in Hispa-|nia quomodo|liceat.
tionem allegare, non vt leges, sed vt dictamina
rationi consentanea (cùm re ipsa talia fuerint) &
naturam contractuum optimè explicantia: ita au-
ctores pro fecũda assertione memorati, & Panor-
mitanus cap. Ecclesia S. Mariæ, num. 10. de constit.
vniuersè ait, quòd vbi lex ciuilis Imperatorum es-
set fundata super ratione naturali, potest iudex
Ecclesiasticus illam seruare, non ratione legis, sed
ratione naturali: & Baldus cap. fin. de constit. testa-
tur, Francos vti lege Romana, non quia lex, sedFranci vtun-|tur lege Ro-|mana, nō quia|lex, sed quia|bona.
quia bona est. Quod etiam ait Andreas de Isernia
in Prælud. Feudorum, quæst. 2. ad finem, ergo ea-
dem ratione Hispani poterũt leges Romanorum,
cùm eas viderint rationi cōsentaneas, ad decisio-
nem causarum allegare. Quod quidem apertè de-
ducitur ex d. l. 3. tit. 1. lib. 2. nouæ compilat. quæ est
lex 1. tauri, & sic ait. Empero bien queremos y sufrimos
quelos libros delos derechos, quelos sabios antiquos hi-
cieron, se lean enlos estudios generales de nuestro seño-
rio: por que ay enellos mucha sabiduria, y queremos dar
lugar, quelos nuestros sean sabidores y sean por ende
mas honrados. Latinè sic reddere possumus cum
Vazquez. Cæterùm volumus & permittimus, vt libri
legum, quos antiqui consulti sapientes conscripserunt,
explicẽtur in nostris studiis generalibus & vniuersita-
tibus, eò quòd multa in illis sapienter dicta continentur:
ideoque volumus, vt subditi nostri earum scientia pol-
leant, & ob eam honorentur. Ex his enim verbis per-
spicuè deducitur, leges Imperatorum, nō vt leges,
sed vt sapientium pronunciata, ad decisionem
causarum forensium allegari posse, vt re ipsa vbi-
que allegantur. Alioqui otiosum, vel parum vtile
fuisset decernere, vt in studiis generalibus Impe-
ratorum leges explicarentur: velleq́ue Reges, vt
eorum subditi earum legum scientia pollerent, &
ob eam comparatam honore efficerentur. Bene
autem Vazquez disp. cit. num. 18. & sequentibus
explicat, quomodò leges imperij iuuare iudices
Hispanos possint ad rectè ferendam sententiam,Quomodò le-|ges imperij Hi|spanos iudices|iuuare possint.
vel enim continent naturalem obligationem cer-
tam, vel valde probabilem, vel continent pœnas
iustas, quæ quando leges Hispanæ pœnam non
designant, iustè infligi possunt. Leges verò Cæsa-
reæ, quæ irritant contractum, vel testamentum<-P>
@@0@
@@1@132 Quæst. XCV. Tract. XIV.
<-P>factum sine certis conditionibus, & solemnitati-
bus, non sunt seruandæ iudicibus Hispanis, nisi le-
ge essent confirmatæ in Hispania; quia nec est cō-
suetudo in Hispania, vt pro legibus habeantur, vt
cum Oldrado, Palacio, Rubrio, Matiẽzo, & Gre-
gorio, Lopez, docet Vazquez suprà.
------------------------------------------------------------
SECTIO X.
An iure Hispano deficiente ius canonicum in tempo-
ralibus Hispanos obliget.
PRo parte affirmatiua citantur mul-50
ti Hispani Doctores, Villadiego re-
pet. cap. constiturus, vers. ego autem,
de in integrũ rest. Palacios Rubrius
in introduct. repetitionis cap. per ve-
stras vers. idem videtur mihi dicendum, de don.
inter vir. & vxor. Castillo l. 1. tauri verbo; prime-
ramente. Cifuentes l. 1. tauri quæst. 1. Didacus Pe-
rez in proœmio ordinam. qu. 3. Bernardus Diaz in
practica crim. canon. cap. 60. & 136. Salcedo in ad-
ditionibus ad eandem practicam cap. 164. in fin.
Gregorius Lopez l. octaua verbo, maguel el ostro,
ad fin. tit. 14. par. 5. ducũtur hac ratione: quia quod
suapte natura firmius, & illustrius est, præferendũ
est, vt patet l. fin. C. de his qui veniā ætat. impetr.
& cap. si quem, quod est penult. de sentent. excō-
muni. sed ius canonicum comparatione iuris im-
perialis firmius, & illustrius est, vt pote quod à po-
testate spirituali oritur, & ad finem supernaturalẽ
ordinatur: ergo præferendum, ac proinde, deficiẽ-
te iure Hispano, ad illud recurrẽdum erat: sed hęc
sententia nulla firma ratione fulcitur, nec vera est.
Primò, quia nulla Hispana lege definitum est, vt
deficiente iure Hispano canonicum in temporali-Iure Hispano|non est defini-|tum, vt deficiẽ|te iure Hispa-|no, Canonicũ|pro lege habea|tur.
bus pro lege habeatur, imo ius canonicum in tem-
poralibus non disponit, nisi in ordine ad spiritua-
lia, in quo euẽtu, siue sit ius Hispanum, siue non,
iuri canonico standum est: ergo numquam sup-
pleri iure canonico potest, & debet ius Hispanũ;
seu nunquam valet ius canonicum in defectum
legis Hispanæ alioqui non valiturum, nec aduer-
uersarij possunt huius accommodatũ exemplum
proferre.
Secundò, quia ad Reip. politicæ gubernationẽ
ius imperiale, paucis exceptis legibus, in quibus
vsuræ, præscriptio malæ fidei, & alia id genus cō-
ceduntur, magis conducere videtur, quàm ius ca-
nonicum: ideoque in d. l. 1. tauri cum regibus Ca-
tholicis operæpretium visum fuerit, vt ius Impe-
riale in studiis generalibus exponeretur, ne verbũ
quidem simile illa aut alia lege de iure canonico
pronũciatum, & nihilominus, deficiente iure Hi-
spano, non tenemur ad Imperiale recurrere: ergo
multò minus ad canonicum: sed ex ratione natu-Quomodo Iu-|dices Hispani,|deficiente iure|Hispano iu-|dicare debent.
rali quasi nulla in eo euentu esset lex politica, iu-
dicandum erit: poterit tamen ius canonicum, &
imperiale, imò & quodcumque aliud Reip. sapiẽ-
ti manu ducere ad intelligendam naturalem obli-
gationem, vel facultatem, verbi gratia, si aliquid
iure Hispano non damnatur, vt malum, aut non
taxatur pro illo pœna, & in alio iure damnatur, &
taxatur pœna, poterit iudex Hispanus punire si-
mili, vel æquali pœna, ductus illo exemplo: simili-
ter contractus, qui censetur nullus iure naturæ in
alia Repub. poterit in Hispania similiter censeri
nullus, &c.
@@
------------------------------------------------------------
SECTIO XI.
Vtrùm omnes Reges, & Reginæ potestatem habeant
ferendi leges ciuiles.
DIco primò, communiter Reges pos-51
sunt leges ciuiles cōdere pro suo quis-1. Conclusio.|Omnes Reges|pro suo quis-|que regno pos|sunt leges con|dere.
que regno. Ita omnes Thologi hîc, &
alibi, & Canonistæ cap. Ecclesia S.
Mariæ de constit. Baldus ca. 1. eodem tit. Andreas
de Isernia in proœmio constit. Neapolit. in prin-
cip. Franciscus de Ripa ad Rub. de constit. num. 7.
Gregorius Lopez l. 18. verbo, sobre las gentes desu-
señorio, tit. 1. par. 1. Perez. in proœmio ordinamẽti
quæst. 1. & alij plures, quos recenset, & sequitur
Antonius Gomez l. 1. tauri num. 6. Bartholus, &
alij l. vlt. C. de legibus, Nauarrus cap. nouit, de iu-
dic. not. 3. num. 119. Rebuffus in proœmio constit.
regal. gloss. 1. nu. 4. per textum in cap. constitutio.
d. 2. & l. 1. ff. de constitut. princip. Et quia, dum ei
regnum commissum est, omnia commissa censen-
tur, sine quibus regnum gubernari non potest, l.
2. ff. de iuris. omni. iudic. imò, si quis præscripserit
iurisdictionem in loco, videtur præscripsisse po-
testatem condendi ibi statum, vt scribit Rebuffus
suprà num. 5. & Ancharanus cap. 1. de constitur.
quem refert Barbatius de rebus Eccles. non alien,
columna 17. num. 85. Item princeps dicitur Vica-
rius Dei in temporalibus, gloss. singularis in prin-Princeps dici-|tur Vicarius|Dei in tempo-|ralibus.
cip. Rub. de hæredibus & falcid. quam notat Boë-
rius addi. ad Ioann. de Montaigne, in tractatu de
auctoritate magni concilij, & Iacobus Bonaudus
in panegyrico in addit. ad Ioann. de Terrar. tract.
contra rebelles regum, in fine: ergo in temporali-
bus potest leges condere, vt tenet Decius cap. no-
uit, de iudic. Augustinus de Ancona tractatu de
potest. Ecclesiæ quæst. 44. ideò in temporalibus
in suo regno prius ad eundem esse Regem, quàm
Papam; quia est proximior, dixit Rebuffus supràIntemporali-|bus in suo re-|gno prius ad|eundus rex|quàm Papa.
num. 6. cum Baldo cap. significantibus, in fine, de
officio deleg. Felinus cap. cum non licet, colum. 8.
& sequenti, de præscript. Deinde Regem posse le-
ges condere, docet Ægidius lib. 3. de regim. prin-
cip. p. 2. cap. 27. Carthusianus 3. de fide cap. 103.
Cardinalis Bellarminus 3. de laicis cap. 10. D. Tho.
2. 2. quæst. 50. art. 1. ad 3. vbi ait, principalem actum
regis esse leges condere; ideo Aristotelem eamdem pru-
dentiam, quam 10. polit. cap. 8. appellauit, legislatiuā
3. polit. cap, 3. regnatiuam vocasse. Idẽ sentit D. Tho-
mas 2. 2. quæst. 57. art. 2. & 1. 2. quæst. 90. art. 3. vbi
omnes eius interpretes. idem patet l. 12. tit. 1. par. 1.
& l. 8. tit. 1. par. 2. Isidorus 5. ethymol. cap. 10. & re-
fertur d. 2. cap. constitutio. Chrysostomus Psal. 44.
colligitur ex scriptura, in qua sæpe cum Regia di-
gnitate potestas legislatiua coniungitur, Prouerb.
8. Per me reges regnant, & legum conditores iusta de-
cernunt. Isaiæ 33. Dominus legifer noster, Dominus
Rex noster 1. Petr. 2. siue Regi quasi præcellenti. Vnde
Plato dialogo polit. seu ciuil. patet, legum lationem
ad dignitatem Regiam pertinere. Ex Xenophonte
quoque lib. 8. Cyropœdiæ dicente, quando Prin-
ceps melior est, puriora iura constituit; quando verò de-
terior, nequiora. Plut. Commentar. in principe re-
quiri doctrinam ait, lex principis opus, Arist. 10.
ethico. cap. 9. Patris præceptio vim non habet, nec ne-
cessitatem, nec vllius omninò vnius viri, nisi sit Rex, aut
aliquis talis; lex autem vim habet cogentem. Theodo-
sius & Valentini. in lib. legum nouellar. ti. 4. dicũt,<-P>
@@0@
@@1@Disput. VII. Sectio XI. 133
<-P>condendarum legum, & conseruandarum curam
illis esse præcipuam. Philo. 2. de vita Moysis. RegisRegis officium|quodnam sit.
officium est, iubere, quæ oportet fieri, & vetare, à quibus
abstineri decet. Cæterùm iussio faciendorum, & interdi-
ctorum cauendorũ propriè ad legem pertinet, atque ita
consequitur, vt rex animata lex sit: lex verò sit Rex iu-
stissimus. Clemens Alexandrinus 1. Strom. legumRex animata|lex est.
ferendarum peritia regnandi scientiæ pars est, sicut etiā
iudicandi facultas. Ratio manifesta conclusionisRatio cur le-|ges condere|poßint Reges.
est: quia reges iure belli, vel concessione Reip. vel
alio iure simili potestatem habere solẽt imperan-
di & præceptis temporalibus, & perpetuis, quæ
posteriora leges sunt: ergo possunt leges ferre.
Confirmatur, quia in Rep. quæ Democraticè seu
populariter regitur, est potestas ferendi leges: er-
go si eam transfert in principem, vt à principio
communiter factum est, eādem habebit princeps,
quo argumento Iustinianus l. fin. C. de legibus,
probat Imperatorem posse condere leges, nimirũ,
quia Resp. in illum transtulit suam potestatem.
Quoniam autem hæc potestas eo modo, & con-
ditione existit in principe, quo ei data est à com-
munitate, vt notat Innocẽtius ca. à nobis de elect.
& c. 1. de locato, videndum ex scripturis vel con-
suetudine, an ad ferendas leges requiratur consen-
sus populi, vel comitiorum, vel Senatus: nam si
Resp. apposuit hanc conditionem, vel limitatio-
nem non poterunt reges ipsi leges condere, & sic
fertur, Reges Lacedæmonum non potuisse sine
consensu populi leges condere: idémque modò
dicunt aliqui de Regibus Poloniæ; communiter
tamen non habent hanc limitationem positam
ab habente ad hoc auctoritatem, & ideò commu-
niter leges condere possunt.
Sed grauis controuersia est, an quando Rex ti-60
tulum, & nomen regis habet, quasi denominatio-Quæstio.
ne extrinseca, & quasi per Analogiam ad vxorem,
quæ iure hæreditario, vel alio titulo est per se re-
gina, & habet dominium regni, & non rationeAn quando|rex denomi-|natione tantũ|rex est, pro|pter vxorem|reginam possit|leges condere.
mariti, tunc condere leges pertineat ad Regem,
vel ad Reginam, vel ad vtrumque diuisim, vel co-
pulatim. Et quod supponimus, nimirũ in eo euen-
tu Regem appellari, patet vsu ipso, & consuetudi-
ne, & quia ita definitum est, l. 9. tit. 1. part. 2. & l. si
autem vxor, collar. 4. in authent. de consulib. item
l. mulieris C. de dignitatib. lib. 12. tradit Vazquez
disput. 153. cap. 3. num. 34. & lib. de adoratione in
posteriori disput. addita cap. 8. colligitur ex cap. ex
parte, de foro competenti, ibi, Quondam Reginæ,
quibus in verbis insinuatur, Reginam viuente vi-
ro, ad quem regnum pertinet, verè esse reginam,
id est regis vxorem, defuncto autem viro non ita
propriè esse reginam, cum iam nō sit vxor Regis,
sed fuerit: esse tamen tunc etiam aliquo modo re-
ginam, patet ex eodem textu ibi, ex parte Reginæ
& ibi, cum dicta Regina: Vide etiam cap. dilecti, de
arbitris, ibi, in Reginam Francorum fuit compromis-
sum, & Gregorium lib. 4. epist. 33. vbi Constantia,
Regina Galliæ appellatur, & libr. 7. indictione 1.
epist. 5. & lib. 11. epist. 8. Brunechilda, Regina Fran-
corum dicitur, non quia regnum ipsius esset: namLege Salica|fœminæ à re-|gno Francorũ|excluduntur.
lege Salica fœminæ à successione regni excludun-
tur: sed ratione mariti, sicut ètiam vxor Impera-
toris, Augusta, dicitur, l. princeps. ff. de legib. si Au-
gusta, ff. de leg. 2. l. bene à Zenone. C. de quadrien.
præscript. similiter ergo maritus eius, quæ iure hę-
reditario Regina est, & regnum possidet, Rex di-
citur, præsertim vxore viuente.
@@
Hoc supposito, in hac controuersia tres sunt61
sentẽtiæ, quas refert Vazquez disp. 153. c. 3. à nu. 1.
Primasent.
Prima sententia est Montalui, l. 9. tit. 1. parte 1.
in tali euẽtu iurisdictionem regni, ac proinde po-Primasenten-|tia in tali e-|uentu potesta-|tem legumla-|tiuam ad so-|lum Regẽ per-|tinere.
testatem legumlatiuam post matrimonium ad so-
lum virum pertinere. Suaderi potest, primò ex ea-
dem. l. vbi dicitur militem, qui ducit Reginā, Re-
gem appellari. Secundò & fortiùs, quia Genes. 3.
dicitur, sub viri potestate eris, & quia vir est caput
vxoris, 1. Cor. 11. ver. 3. & non permittitur mulie-
ribus loqui, sed subditas esse viris suis, cap. 14.
ver. 34. vnde, 1. Tim. 2. v. 11. mulieri autem docere non
permitto, nec dominari in virum, & Augustinus in
Gen. quæst. 153. relatus, ca. est ordo, 33. quæst. 5. est
ordo naturalis in hominibus, vt seruiant fœminæ viris,
& filij parentibus: quia nulla iustitia est, vt maior
seruiat minori, & in cap. mulierem ead. causa &
quæst. idem August. in quæst. vet. test. ait, mulierem
constat subiectam dominio viri esse, & nullam auctori-
tatem habere, nec docere enim potest, nec testis esse, nec
fidem dare, nec iudicare: ergo nec potest imperare,
præsertim viro suo. Accedit. l. 2. ff. de reg. iuris, vbi
Vlpianus ait, fœminas ab omnibus officiis ciuilibus, vel
publicis remotas esse, & ideo nec iudices esse posse, nec ma-
gistratũ gerere. Præterea, si Regina fortè esset adul-
tera, vir poterit impunè ipsam occidere: ergo, si
illa est Princeps, etiam respectu viri impunè lice-
bit subdito Principẽ suum occidere: quod videtur
absurdum: nam Reges, qui legẽ illā permissiuam
ediderunt, non potuêre statuere, vel saltem non
intenderunt, successores impunè in aliquo euen-
tu occidi posse, nisi fortè ad vitandum detrimen-
tum boni communis.
Secunda sententia est Ioannis Lupi de Palacios62
Rubios tract. de retentione Regni Nauarræ, p. 5.Secunda sent.
§. 5. Regni administrationem tunc secundum le-
ges Hispaniæ, & ad maritum & ad vxorem perti-Regni admi-|nistratio ad|virũ & vxo-|rem tunc per-|tinet secundũ|leges Hispa-|niæ.
nere. Suaderi potest ex l. 3. tit. 15. p. 2. qua defini-
Dostları ilə paylaş: |