Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
Sexta regula, si dispositio nullũ sortitur effectũ, nisi fiat extẽsio ad alium casum, necessariò facien- da erit. Similiter ob Reip. vtilitatem extendẽdum erit statutum, quantumcumque alioqui sit stricti<-P>@@ <-P>iuris, non solùm quando continet fauorem: sed etiam si sit pœnale, vt notauit Bart. l. quemadmo- dum, C. de agricolis & censit. lib. 11. de Rebell. suprà.
Septima regula; lex limitatoria recipit extensio- nem ex similitudine rationis, iuxta. c. cùm dilecta, vers. nos igitur, de confirmatione vtil. & Docto- res ibi, Barbosa l. si cōstanti, ff. soluto matrimonio, num. 94. id confirmat; quia cùm lex limitatoria constituat ius commune, & vniuersale, fit vt in ea locum habeat l. non possunt. ff. de legib. quæ de- cernit, iudicem ad similia procedere debere ex aliis legibus, & casibus manifestis, eo quòd non possunt casus omnes legibus comprehendi. Si ta- men lex limitatoria cōtineret particulam, tantùm, tunc censeretur prohibita extensio ad casus simi- les, vt post Bart. & Baldũ obseruat Barbosa suprà, quod Rebell. intelligit de extensione per homi- nem facienda. Nam si extensio fiat ad casus simi- les, qui per alias leges sunt dispositi, non censebi- tur tali lege prohibita. Alioqui si ex aliis legibus non reciperet extensionem, censeretur correcto- ria earumdem legum. Quod tamen in dubio præ- sumi non debet, imò si agatur de causa pia, & fa- uorabili, ritè per hominem fieret extensio legis limitatoriæ ad similes casus, non obstante dictio- ne inclusiua iuxta l. illud, cum glossa, verbo, alia, C. de sacrosanct. Eccles. consentit post alios Bar- bosa suprà, num. 96. loquitur autem Barbosa de le- ge limitatoria, & correctoria, vt sect. 3. diximus il- las explicuisse, vt & in sequentibus de lege exor- bitante.
Octaua regula posita à Rebello suprà, est, leges exorbitantes non recipiunt extensionem ex simi- litudine rationis, ad casus similes. Hæc quamuis ab aliquibus nō admittatur, qui leges limitatorias, & exorbitantes inter se confundunt: tamen certa est Rebello post Iasonem, Barth. & Baldum. Eam probat Barbosa suprà, ex cap. quæ à iure, de regul. iur. in 6. l. quòd verò, ff. de legib. & instit. de iure nat. §. sed & quòd principi. Alij probant: quia ius exorbitans cẽsetur quasi priuilegium, seu dispen- satio in lege generali in fauorem alicuius causæ, vel personæ concessa: priuilegium autem, & dis- pensatio extensionẽ non recipiunt ad similes ca- sus, dicta l. quòd verò, & c. sanè, de priuileg. Addunt, quòd dispensatio, & priuilegium in ef- fectu vidẽtur continere correctionem regulæ ge- neralis: quoad casum tamen specialem. At lex cor- rectoria ex similitudine rationis præcisè non solet extendi: ergo nec exorbitans, cùm sit quasi quæ- dam dispensatio, & priuilegium aduersus legem. lex tamen exorbitans non dicitur verè correcto- ria: cùm legem generalem nec tollat, nec minuat. Sed istæ additiones non placent: quia lex exorbi- tans etiamsi aliquando sit veluti dispensatio, aut priuilegium: non tamen semper, & cùm id est, sanè minuit legem: quia facit, vt non obliget in casu, in quo aliàs obligaret, vel, vt non obliget personam, quam aliàs obligaret, quamuis autem legem mi- nuat, non est correctoria: quia non illam emen- dat, cùm nullum defectum lex contineret: id enim solùm corrigitur quod emendatur; emendatur au- tem, quod defectuosum erat. Hanc regulam limitant quidam primò, si lex exorbitans lata est in materia fauorabili, & pia: ex- tensionem recipit ex similitudine rationis, esto contineat dictionem exclusiuam, vt post Alexand.<-P> @@0@ @@1@ libertis, à num. 61. C. de reuoc. donat. Barbos. supr. nu. 97. Quod tamen procedere volunt, quando di- spensatio ipsa in se fauorabilis sit: secus si non sit in se fauorabilis: quamuis ob causam fauorabilem fortè inducta sit: nam tunc, si exorbitās sit, exten- sionem non recipiet ex similitudine rationis, vt probat l. si verò, §. de viro, ff. solut. matrim. vbi non fit extẽsio ad aliam personam, in qua videtur esse similis ratio; quia licèt ea dispositio sit exorbitans, & inducta ob fauorem mulieris, ac dotis, non ta- men in se fauorabilis est. Secũdò limitāt, lex exor- bitans extenditur ex similitudine rationis ad ca- sum, qui per ius antiquum æquiparatus fuit casui legis exorbitantis. Si modò talis æquiparatio fiat per modum regulæ generalis, vel in eadem mate- ria tradunt post alios ex cap. translato de constit. & l. qui neque. §. 1. ff. de rebus eorum, probat Bar- bosa suprà, num. 98. Dixi per modum regulæ: quia æquiparatio facta per modum regulæ, in quocun- que casu censetur facta: quando autem non fit per modum regulę, sed in aliquo casu particulari, tunc si fiat in eadem materia, & casu censebitur idem voluisse in casu æquiparato, quamuis in aliis casi- bus nō sit æquiparatio: quòd si inuenias duo ęqui- parata in diuersa materia, & casu, non censebitur lex exorbitans, idem in æquiparato disponere voluisse. De quo vide Bart. suprà, num. 99. Tertiò limitant, vt lex exorbitans extendi debeat ad ca- sum, qui sub verbis latè sumptis comprehendi po- test, vt in Senatusconsulto Macedoniano, quod in odium creditorum mutuantium filiis alienis in- ductum est, exorbitans in argumenta legis filius- familias, ff. de actionib. & in eo tā mutuatio pecu- niæ, quàm nomen, filius, extẽditur ex similitudine rationis ad mutuationem aliarum rerum, & ad ne- potes, l. filium habeo, 16. ff. ad Macedonianum: vt ex Imola, Iason & aliis obseruat Barbosa supr. nu. 100. Hanc limitationem intelligunt, nisi diuersa ratio sit, vt notat Pinel. l. 1. C. de bonis matern. par- te 1. num. 72. si etiā lex exorbitans cōtineat nimiũ rigorem & odium, non extenditur ex similitudine rationis. Vnde licèt impunè pater possit filiam oc- cidere in adulterio deprehensam, quam in pote- state habet, l. patri, 20. ff. ad leg. Iuliam de adulte- riis: id tamen non permittitur auo, etsi non dissi- milis ratio videatur. Similiter nec lex exorbitans extenditur propter rationis similitudinem, quę ni- mis grauem pœnam adiungit, cuiusmodi est pœ- na capitalis, bonorum amissio, & aliæ maximè si ipso iure incurri debeat, vt in excommunicatione, suspensione, irregularitate, & aliis eiusmodi con- tingit. In his tertiæ limitationis limitationibus conueniunt Alexand. Decius, & alij quos citat, ac sequitur Barbosa, suprà num. 101. vbi etiam notat, hæc locum habere in lege exorbitante, non in di- spositione facta ab homine, cuiusmodi est testa- mentum, legatum, & similia, quæ non extendẽtur ad alium casum, qui sub vocabulo latè sumpto po- terat contineri, iuxta l, quòd si nepotes, ff. de testa- mentaria tutela, nisi aliud ex mente disponentis sufficientibus indiciis colligatur. ------------------------------------------------------------ Quo pacto interpretandæ sint leges correctoriæ. quæst. 6. sect. 5. sumendo correctio- nẽ latè pro mutatione legis. Prima regula à quibusdam constituitur: Quando lex secundùm formā ver- borum contradicit iuri communi, verba tamen legis possunt aliquid operari, non inducendo cor- rectionem, putandum est correctoriam non esse, iuxta cap. cùm expediat de elect. in 6. & l. si quādo. C. de inoffic. testam. Iubet lex suspendere fures, statutũ verberare: primum intellige in furtis gra- uioribus; secundum in leuioribus, vt vitetur iuris communis correctio. Si verò lex posterior nihil operari potest sine correctione prioris, prior cen- sebitur correcta; quid verba legis aliquid operari debent, iuxta gloss. fin. ad l. 1. ff. ad municipalem, & alios cōmuniter, quòd si in eodem volumine duo fortè statuta contraria reperiantur, primum corri- gitur per secundũ, sicut etiam lex secunda derogat priori, si simul stare nequeunt, cap. 1. de const. in 6. & quamuis simul statuta confirmarentur, censen- tur tamen secundùm collocationis suæ ordinatio- nem confirmari: & quod vltimò ponitur, vltimò confirmari posthabito primo, iuxta l. 2. C. de testa- mentaria tutela. Secunda, si lex generalis superueniat particulari constitutioni ab alio, vel aliis anteà factæ, & illi sit contraria, non corrigit illam, nisi fortè conditor legis præsumatur scire particularem constitutio- nem, & facultatem habeat eam abrogandi: & præ- sumatur id velle, ex cap. 1. de constit. in 6. & ratio redditur; quia in iis, quæ sunt facti, cuiusmodi est particularis constitutio, præsumitur ignorantia Principis, & consequenter nihil voluisse circa ta- lem constitutionem immutare, quare disput. de consuetudine dixi, per leges generales non abro- gari peculiares prouinciarum consuetudines, de quibus etiam in Principe præsumitur ignorantia facti, quæ in prudentissimis esse solet, vt dicitur l. 1. ff. de iuris & facti ignorantia. Sed, an superueniente noua lege sicut tolleretur vetus, ita particularis constitutio cum illa concor- dans? affirmare videtur post Ioan. Andr. Bartol. l. 1. ff. ad legem Falcid. alij negāt, alij dicunt ex circun- stantiis indagandum, num conditores constitu- tionis intenderint sibi statuere ius commune an- tiquum, quod magis præsenti negotio deseruiret, magisq́ue adhuc deseruiat, quàm nouum, & tunc constitutiones noua lege nō immutari, quia tunc præsumere debemus, conditores constitutionis poriùs habuisse rationem subiectæ materiæ, quàm legis antiquæ: secus verò, si magis lex noua expe- dire videretur in materia statuti. Tertia, lex correctoria ex similitudine rationis non extenditur ad alios casus, etiamsi in illis ma- ior ratio sit; communis opinio apud Tiraquel. su- prà num. 45. Barbos. num. 102. Menoch. rem. 4. de adipiscenda possess. num. 22. qui esse communem, testatur num. 35. cum Iason. & aliis. Si tamen in l. correctoria exprimatur ratio generalis, propter quam alia corrigatur, & aliquos tantùm casus re- censeat, omnes similes non expressos comprehen- det, quibus eadem omnino, & totalis ratio accom- modari possit, verùm ea non extensio propriè, sed comprehensio dicenda est, iuxta l. regula, §. fin. ff. de iuris, & facti ignorantia, censetur enim lex cor- rectoria eosdem casus per vim illationis ex eadem regula generali expressisse, vt post Baldum notauit<-P> @@0@ @@1@ cepta casus nō expressos comprehendere possint, alioqui ad tales casus nec ex maiori ratione ex- tendetur, iuxta communem, & si extendatur, ma- gis dicitur extensio facta ab homine, qui legem nouam condere non valet, quàm secundùm men- tem legislatoris: quia id quod ex verbis non venit, nec ex mente prouenire creditur, l. labeo, §. id Tu- bero, ff. de supellectile legata. Similiter si in l. sic dictio taxatiua, siue exclusiua non fiet extensio ad casus nō expressos, esto ratio expressa illis adapta- ri possit, vt post Baldum, Iasonem & Socinum iu- niorem, tradit Barbosa suprà, num. 103. Quarta si lex in peculiari casu cum ratione ex- pressa, disponat, non extendetur ad alios siue cor- rectoria, siue exorbitans sit: quia cùm lex restrin- git rationem ad certum casum vel personam cen- setur procedere per modum declarationis, ita vt extra eum casum dispensatio locum non habeat, Barbos. post alios illo nu. 103. vt si testator vocet certas personas exprimẽdo rationem agnationis, non debent venire omnes agnati, sed tantũ agnari expressi, eo quòd ratio illa generalis ad personas expressas restricta censeatur. Moli. 1. de primoge- niis, cap. 5. num. 19. & 37. Menoch. consil. 347. nu. 34. lib. 4. Barb. suprà. Ob eandem rationem dispen- satio ad casus similes non extenditur, cap. 1. & 2. de filiis presbyt. in 6. licèt ratio expressa in dispensa- tione limitet in aliis similibus: quia liberum legis- latori est dispensare in vno casu, vel persona, & non in aliis omnino similibus: idq́ue velle tunc videtur, limitāt alij, nisi casus similis ad personam expressam in dispensatione pertineret: tunc enim etiam in materia correctoria dispensatio extende- retur, vt cum Imola, Alex. & aliis, docet Barbosa num. 104. nec enim in correctoriis vitiosa est ex- tensio ad casum eundem in substantia, diuersum in sola qualitate, secus si esset diuersus in substan- tia; quo etiam modo in materia exorbitante fit ex- tensio ad alium casum in eadem persona, non in diuersa, vt exemplis à iure acceptis probat Barbo- sa illo num. 104. vbi etiam ex iure ostendit, dispo- sitionem, quæ loquitur in casu vero extendi ad fi- ctum inter easdem personas contingentem, eam tamen quæ procedit in persona vera, regulariter non verificari in ficta. Sed an regula quarta procedat quando casus iure antiquo æquiparati occurrerint? quidam re- spondent, si lex noua corrigat vnum de duobus casibus æquiparatis, cōsequenter, ac tacitè alterum æquiparatum corrigere: alij negant, si sermo sit de lege correctoria. Barbosa opiniones cōciliat, n. 105. vt si ratio in lege correctoria nō sit expressa, non admittatur extẽsio ad casum æquiparatũ, eo quòd legislator fortè motus est ad corrigendam legem ex aliqua ratione, quæ in casu æquiparato mini- mè limitet, & regula de æquiparatis tunc solùm habet locum, cùm identitas rationis, interuenit in vtraque quòd si in lege correctoria sit expressa ra- tio, quæ pariter militet in casu per ius antiquum æquiparato, admittendam esse extensionem, de vno ad alium iuxta communiorem sententiam, quia tunc saltem secũdùm mentem videtur com- prehensus, vt ex iure ibidẽ confirmat, quod tamen limitat ad casus æquiparatos secundùm eādem ra- tionem in specie: nam si rationes sint specie di- uersæ in genere moris, ait, non esse locum exten- sioni: vnde quia fauor publicus, & fauor pius reli-<-P>@@ <-P>gionis specie differunt in genere moris, quamuis Ecclesia, & ciuitas fuerint æquiparatę, quoad illud priuilegium, ne aduersus eas curreret minor præ- scriptio, quàm centenaria, l. fin. C. de sacrosanct. Eccles. fit vt authent. quas actiones eod. titulo, per quam corrigitur priuilegium illud, quoad Eccle- siam, vt sola Romana Ecclesia illo vtatur, & con- tra reliquas Ecclesias quadraginta annis præscri- batur: non censeat corrigere idem priuilegium ci- uitatibus concessum, & ita hodie aduersus ciuita- tem, non nisi centenaria præscriptio currit, quoad illos casus expressos in d. l. fin. iuxta gloss. commu- niter receptam ad præfatam authenticam. Alio- qui iam ob similitudinem rationem fieret exten- sio legis correctoris, vt infert Tiraq. ad l. si vn- quam. C. de reuoc. don. verbo libertis, nu. 45. quod nullo modo admittendum est iuxta reg. 3. Quan- do verò in casu æquiparato militat eadẽ ratio se- cundùm speciẽ, quæ in altero casu æquiparato, & per legem correcto expẽsa est, non simpliciter sit extensio, sed potiùs ex identitate rationis com- prehensio, quæ etiam in correctoriis admittenda est iuxta 3. regulam, & probat latè Tiraq suprà. Quando verba legis contineant sententiam, la- tam, quando ferendam, disp. de lege pœnali fusè docuimus. ------------------------------------------------------------ Quando, & quomodo lex extendatur, seu trahatur ad præterita. se loquẽdo, seu nisi aliud exprimat, nō trahi ad præterita, vnde tunc pœnam non incurrere eos, qui ante delique- runt, vel opus cœperunt, vt qui extrahebant triti- cum, & opus perficiunt adueniente lege: Syluestrũ sequitur, & explicat Azor to. 1. lib. 5. cap. 16. quæst. 13. Potest tamen lex voluntate Principis de pręte- ritis ferri, vnde in l. leges, C. de legibus, sic dicitur,
& receptione religiosorum, de expressa volũtate Pontificis ad præterita se extendebat. Sed pro maiori declaratione dico primò, lex declaratoria ad præterita se extendit, Azor suprà, Panorm. Decius Felinus, & alij communiter, cap. fin. de consti. Bart. & alij, l. omnes populi, ff. de iust. & iure, ex Authen. de filiis ante dotalia instrumen- ta natis, colla. 3. & probatur: nam qui declarat, non nouũ ius condit, l. hæredes palam. §. 1. ff. de testam. sed præteritum declarat, sed præteritum ad præte- rita se extendit: ergo & lex declaratoria. Exempla sumuntur ex cap. vt lex, 27. quæst. 1. vbi censetur, non esse matrimonium, quòd clericus in sacris, vel religiosus professus contrahit, quamuis de hoc textu, & aliis dubiũ est, an declarẽt, vel ius nouum constituant. Vnde verborum proprietas, & ratio legis diligenter est expendenda in singulis, vt bene explicauit gloss. & cùm ea Panorm. Clem. 1. de concess. præb. verbo censemus, quo vtitur dictum cap. vt lex, & reddit rationem antiquam: ideo non dubito, quin ius declaratiuum contineat, & conse- quenter extendatur ad matrimonia, quæ illud de- cretum præcesserũt. Clarius exemplum est in cap.<-P> @@0@ @@1@ ctum, & cōsummatum post aliud ratum, nondum consummatum, censeatur nullum: quod ad præte- rita extenditur. Aliud exemplum est in cap. gaude- mus, de diuortiis. Ratio verò est: quia lex declara- toria nō est regula actionis: sed supponit, & inter- pretatur regulam: ergo ante legem declaratoriam erat lex inducens obligationem, vel alium effe- ctum: ad quem lex declaratoria se extendit legem priorem declarans. Dico secundò, lex constitutiua noui iuris nō se extendit ad præterita, nisi ex voluntate legislato- ris satis expressa. Ita Azor, & Syluest. locis initio citatis, & sumitur ex lege ibi citata, & ex cap. 2. & cap. vltimo de constitutione, vbi doctores com- muniter, Glossa ibi & cap. 1. de cleric. nonresi- dentibus in 6. verbo, receperint, & Clem. 1. de te- stament. verbo, deputatis, & Clem. 2. de ætate, & qualitate verborum in posterum: & Clem. 1. de concess. præb. verb. censemus. Quod vt melius intelligatur, recolendi sunt effectus legis. Primus est obligare, & hic locum non habet in actibus præteritis: quia ad præteritum nemo potest obli- gari, etiamsi legislator id maximè velit. Secundus est punitio, & quoad hunc effectum lex ex volun- tate legislatoris potest se extendere ad actum præ- teritum, non solùm quatenus continuatur, & ha- bet tractum successiuum (quod est per se notum, & est textus expressus, cap. cum tu de vsuris, & est frequens in censuris ferendis) sed etiam propter actum omnino præteritum, seu commissum, vt sit: si tamen talis actus fuit malus contra aliud ius antiquius naturale, vel positiuum: quia nullus actus est pœna dignus, nisi quatenus per illum violatur aliquod ius: intellige de pœna propriè dicta. Nam si nō sit propriè pœna, sed irregulari- tas, vel inhabilitas, potest ob præteritum actum inculpabilem imponi. Idem est de reuocatione priuilegij. Exemplum primi est in motu Sixti V. de illegitimis: secundi verò in Trident. sess. 23. de reform. cap. 6. vbi disponit de ordinatis in mino- ribus, & comprehendit eos, qui ante illam legem erant ordinati, & suppono, legislatorem posse pu- nire delicta facta non solùm contra suas leges; sed etiam contra alias diuinas, vel humanas: quia ad ipsum pertinet, vt omnia iura seruentur, & eorum transgressores puniantur. Et sicut potest punire delictum per sententiam, ita & per legem posteà latam: quia sententia est quædam particularis lex: & generalis lex est, quasi generalis sententia. Po- test autem lex dupliciter punire ipsum præcedens delictum. Primò, per pœnam ipso iure impositam, & hoc rarissimè, aut nunquam fit, quia esset nimis rigorosum, vnde censuræ, quæ maximè solent ipso iure imponi, nunquā imponũtur propter delictum præteritum, vt sic, de quo Suares, & alij tract. de censuris, alio modo designando pœnam inferen- dam à iudice, & hoc facilius fieri potest in ordine ad delicta iam cōmissa, quādo non habebāt aliam pœnam lege taxatam: nam tunc futura erat arbi- Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|