Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

faciendam extensionem vltra rigorosam proprie-

tatem verborum: nisi alia multa concurrant: quia

odia sunt restringenda. Intellige quantum est ex

vi legis. Nam interdum aliud esse poterit ex offi-

cio iudicis. Quando enim lex pœnam per se in-

fert, vera est sine exceptione regula posita, quæ

maximè seruanda est in censuris, & irregularitati-

bus; in quibus nunquam fit extensio propter so-

lam rationem sine adminiculo verborum, verbi

gratia, si excommunicentur religiosi ministrantes

hoc vel illud sacramentum sine auctoritate, non

incurrit talem censuram Clericus sæcularis ob

simile peccatum, quantumuis eadem ratio esse

videatur. Quando verò pœna est per Iudicem im-

ponenda, tunc iudex poterit pœnam legis exten-

dere ad casum similem, in quo nulla cerra pœna

fuerit iure taxata: Nam tunc extensio non est ex

præcisa obligatione talis legis: sed ex auctoritate

Iudicis, qui vbi nō habet legẽ, rectè faciet iudicā-

do instar aliarum, argum. l. nō possunt, cum seqq.

ff. de legib. Debet enim Iudex quoad fieri possit, se-

cundùm leges iudicare, iuxta D. Thom. 22. quæst.

60. artic. 2. & ideò vti potest similitudine rationis,

vbi deest lex. Atque doctrina superior sumitur ex

Gloss. cap. in fidei, verbo inquisitionis, de hæret. in

6. & ex Gloss. Clem. 1. de sent. excom. verbo, matri-

cem, & ex Butrio, cap. fin. de consuetud. num. 57.

Domin. c. 1. de tempo. ordin. num. 9. in 6. Plura alia

habet Tiraq. dicto verbo, libertis, nu. 2. 3. & 45.

  Ex dictis intelliges Sa, verbo lex, nu. 25. & 26.31

in priori asserens. Standum est verbis legis secun-

dùm interpretationem iuris, etiamsi Legislator

extra legem dicat, se aliter intellexisse. A Papa qui-

dem Innoc. IIII. declarante suam mentem in con-

stitutione à se facta anteà recessit Hostiensis, &

cum eo alij Doctores: vide cap. 1. de concess. præb.

in 6. In posteriori autem standum est legis menti

apertæ etiam contra verba. Intelligitur autem

mens legis ex ratione expressa. Hæc Sa.

@@0@

@@1@569

#(IMAGE)

DISPVT. VIGESIMASECVNDA,

DE LEGE DIVINA VETERI.

#(IMAGE)

Quæstio nonagesima octaua, de Lege veteri.


Artic. 1. Vtrùm lex vetus fuerit bona:

Artic. 2. Vtrùm lex vetus fuerit à Deo.

Artic. 3. Vtrùm lex vetus fuerit data per Angelos.

Artic. 4. Vtrùm dari debuerit soli populo Iudæorum.

Artic. 5. Vtrùm omnes homines obligentur seruare veterem legem.

Artic. 6. Vtrùm conuenienter data fuerit tempore Moysis.

Quæstio nonagesimanona, de præceptis veteris legis.

Quæstio centesima, de præceptis moralibus veteris legis.

Quæstio centesimaprima, de præceptis cæremonialibus secundùm se.

Quæstio centesimasecunda, de cæremonialium præceptorum causis.

DE lege diuina positiua in communi, déque eius diuisione in veterem & nouam

diximus disputatione secunda, sectione prima, D. Thomas quæst. 91. art. 4 Va-

lentia disput. 7. quæst. 6. punct, 1. Deinceps de lege veteri, & noua in particulari

agendum est. De quibus latè D. Thomas, à quæst. 98. vsque ad 108. inclusiuè,

Azor latißimè tomo 1. lib. 6. ferè toto. Sotus lib. 2. de iustitia, Sebastianus Medi-

cis tractatu de legibus, & statutis. Valentia hîc disput. 7. quæst. 6. & sequentib.

Barradas tomo 1. in Euang. lib. 1. qui est de prærogatiuis noui testamenti, Petrus

Crespetius in summa, verbo lex.


------------------------------------------------------------

SECTIO PRIMA.

Vtrùm lex vetus bona fuerit.


PRo parte negante arguitur primò,1

ex Paulo ad Hebræos 8. versic. 7. vbi1. Argum.

de veteri testamento loquens, ait,

Si illud prius culpa vacasset, non vtique

secundi locus inquireretur, ergo vetus

testamentum malum erat.

  Secundò, illa sola lex bona censenda est, quæ

subditos facit bonos, & iustos: sed lex vetus non

faciebat homines bonos, & iustos, & præterea of-

ferebat illis magnas occasiones peccandi, augebat

concupiscentiam & peccatum, vt his verbis dicit

Paulus Rom. 7. Concupiscentiam nesciebam, nisi lex

diceret, non concupisces, & peccatum per mandatum

operatum est in me omnẽ concupiscentiam: sine lege enim

peccatum mortuum erat: & cap. 5. lex subintrauit, vt

abundaret delictum: & rursum. Per legem peccatum

reuixit, & cap. 4. lex iram operatur: ergo lex vetus bona

non erat.

  Tertiò, quia illud præceptũ iudiciale Exodi. 21.

oculum pro oculo, & dentem pro dente, videtur sanè

crudele, & improbatum à Christo, Mat. 5. Nam

facta mentione illius adiecit; Ego autem dico vobis,

diligite inimicos vestros, benefacite ijs, qui oderunt vos.

  Quartò, quia Deut. 23. vsuræ conceduntur, &<-P>@@

<-P>cap. 24. libellus repudij, quæ duo aduersantur

rectæ rationi.

  Quintò, quia Ezech. 20. dicitur, dedi eis præcepta

non bona: & iudicia, in quibus non viuent.

  Sextò, quia Isai. 1. dicitur, Quo mihi multitudo

victimarũ vestrarum? plenus sum holocaustis arietum,

&c. Quis quæsiuit de manibus vestris, vt ambularetis

in atriis meis? Non afferatis vltra sacrificium frustrà.

Incensum abominatio est mihi. Kalendas vestras, & so-

lennitates vestras odiuit anima mea; facta sunt mihi

molesta. Psal. 50. si voluisses sacrificium dedissem vtique,

holocaustis non delectaberis: & Psal. 49. non in sacrifi-

ciis tuis arguam te: holocausta autem tua in conspectu

meo sunt semper. Non accipiam de domo tua vitulos,

ne de gregibus tuis hircos, &c. & Psal. 39. Sacrificiũ,

& oblationem noluisti: aures autem perfecisti mihi.

Holocaustum & pro peccato non postulasti, &c. & Ie-

remiæ 7. Quia non sum locutus cũ patribus vestris de

verbo holocaustomatum, & victimarum. Amos 5. pro-

ieci festiuitates vestras: holocausta vestra nō suscipiam.

Malach. 1. Non est vuluntas mea circa vos: & sacrifi-

cium acceptum non habebo ex manibus vestris: ergo

sacrificia veteris legis, & alia cæremonialia mala

erant, & ingrata Deo.

Septimò arguitur, quia lex bona debet esse possi-

bilis: vetus autem lex erat impossibilis, Actor. 15.

Quid tentatis imponere iugum super ceruicem discipu-

lorum: quòd neque nos, neque patres nostri potuimus.

@@0@

@@1@570 Q. XCVIII. vsque ad CII. Tract. XIV.


  Quidam hæretici dixere, legem illam malam

fuisse, ac proinde non fuisse datam à bono, & vero

Deo; sed à malo Deo, cui tribuebant mala, & cor-

porea omnia: vel quia lex illa sacrificia cruenta, seu

carnalia principaliter continebat, vel quia propter

aliqua ex argumentis factis putabant, non esse

piam, puram, & sanctam.

  Huius hæresis primũ auctorem fuisse Simonẽ

Magum intelligimus ex Clem. lib. 6. const. Apost.

cap. 7. & 19. & 20. & Epiphan. hæresi 21. Eandem

secuti sunt Cerdon, Marcion, Valentinus, & alij,

contra quos scripsit Epiphanius hæresi 21. & 66.

August. lib. de hæresib. in 7. eam tribuit Carpocra-

tianis, & in 21. Marcionistis, & in 18. Caianis, & in

46. Manichæis, qui eam maximè amplificarunt;

quibus eam etiam tribuit Hieronym. in præfatio-

ne epistolæ ad Titum. Contra ipsam latè disputat

August. libris contra Faustum, & contra Adiman-

tum Manichæos, & libris contra aduersarium le-

gis, & Prophetarum, & lib. de spiritu & lit. & Al-

phonsus à Castro, lib. 9. contra hæreses, verbo, lex,

hæresi 2. Petrus Cluniacensis in epistolis contra

Petrobrusianos, Bellarminus 1. de verbo Dei, ca. 5.

vbi eam hæresim tribuit Simonianis, Basilidianis,

& Marcionitis apud Irenæum lib. 1. cap. 10. 22. &

29. Manichæis apud Epiphan. hæresi 66. Bogomi-

lo apud Euthim. 2. part. Panopl. tit. 23. cap. 1. Albi-

gensibus apud Antonin. part. 4. tit. 11. ca. 7. & Ana-

baptistis quibusdam, & partim Ptolomęo cuidam,

de quo sect. 2.

  Sed de fide certissimum est, illam legem bonam,2

& rectam fuisse, & pro illo tempore imprimis vti-2. & Catholi-|ca sententia.|Lex vetus bo-|na fuit & pro|illo tempore|vtilis.

lem. Vt ait Valentia dispu. 7. quæst. 7. punct. 1. con-

sonè ad D. Thomam, qui art. 1. quæst. 98. dicit, pro-

culdubio bonam fuisse; & communiter ac bene

recentiores dicunt, hoc esse de fide: & ita in Conc.

Lateran. sub Innoc. III. definitum est, legem vete-

rem fuisse bonam secundùm omnia sua præcepta.

  Probatur primò, quoniam Deus, cui non est in le-

gislatoribus similis, vt ait Iob, ca. 36. fuit eius auctor,

vt probant D. Thomas, & alij quæst. 98. art. 2. &

definitur in Concil. Tolet. 1. in definitione fidei, &

in Trident. sess. 4. decreto de canonicis scripturis,

vbi dicitur, Deum esse vtriusque testamẽti aucto-

rem. Et probatur, quia Exod. 20. & 24. 2. Esaiæ 9. &

passim in veteri testamento dicitur. Hæc dicit Do-

minus, mandat, &c. Idem constat ex Psal. 18. & 118.

& aliis, & ex omnibus prophetis. Et in nouo testa-

mento, lex illa vocatur lex Domini, & lex fidei, &

Lucæ 2. Obtulerunt pro eo, &c. Sicut scriptum est in

lege Domini: & Marci 7. Irritum fecistis præceptum

Dei. Matth. 15. Deus dixit, honora patrem, &

matrem. Lucæ 1. Incidentes in omnibus mandatis, &

iustificationibus Domini sine querela. Hebr. 9. Hîc est

sanguis testamenti, quod mandauit ad vos Deus. Præ-

tereà lex illa erat prophetica, & figura futurorum,

1. Cor. 10. & Galat. 4. quod confirmatur latiùs in

epist. ad Hebr. & Ioan. 19. Os non comminuetis ex eo.

Solus autem Deus potuit præceptis, & factis futu-

ra infallibiliter præfigurare, præsertim pendentia

à sola ipsius voluntate. Rectè etiam argumentatur

D. Thomas, quia lex illa disponebat ad Christum,

& ad illum tota ordinabatur: ideò ille dixit Lucæ

vlt. oportebat impleri, quæ in lege, psalmis, & prophetis

scripta sunt de me, & Ioan. 5. Nam de me, inquit, ille,

scilicet Moyses, scripsit, ergo idem Dominus, qui

Christum ad nos misit, legem illam tulit, ac pro-

inde bona, & vtilis fuit.

@@

  Secundò probatur ex Psalm. 18. lex Domini im-

maculata, &c. & Psalm. 118. æquitas iudicia tua.

Rom. 7. lex peccatum est? absit: sed peccatum non cogno-

ui nisi per legem, & ibidem. Itaque lex sancta, & man-

datum iustum, sanctum, & bonum, &c. 1. Timoth. 1.

Scimus, quia bona est lex, siquis ea legitimè vtatur. Vn-

de Christus exemplo, & verbo legem illam appro-

bauit: nam & seruauit illam Luc. 1. & 2. & Matt. 5.

dixit, Non veni soluere legem: sed adimplere: & Iota

vnum, aut apex non præteribit à lege: & seruare do-

cuit, Matth. 23. Super cathedram Moysi sederunt scri-

bæ, & Pharisæi, omnia quæcumque dixerint vobis, ser-

uate, & facite. Quem locum ad hoc expendens Au-

gust. 2. contra lit. Pitiliani, ca. 51. dixit, Nonne illam

cathedram Moysis commendauit: & illos seruato cathe-

dræ honore redarguit? Ad idem est Matth. 8. Vade, af-

fer munus tuum, quod præcepit Moyses in testimonium

illis. Retulit etiam Christus septem testimonia ex

lege, & prophetis: ergo legem illam veram & san-

ctam putauit.

  Tertiò probatur, quoniam ad Christum lex illa

dirigebat, & præparabat homines tanquam pæda-

gogus, tum perhibendo illis verbis, & factis testi-

monium, iuxta id Luc. vlt. oportet impleri omnia, quæ

scripta sunt de me in lege, & in psalmis, & in Prophetis:

tum etiam retrahendo homines ab idololatria,

eosque continendo intra limites veri cultus, &

religionis erga Deũ, quod attigit Paul. Gal. 3. dicẽs,

priusquam veniret fides, sub lege custodiebamur conclusi,

in eam fidem, quæ reuelāda erat, id est, in fidẽ Christi,

& aliorum misteriorum clariùs explicandam: &

ibidem vers. 24. lex pædagogus noster fuit in Christo:

erant enim tunc illi pueri, & infirmi.

  Quartò probatur, quia lex illa præcipiebat, quæ

dictat ratio naturalis, quæ in decalogo continẽtur,

& nihil præcipiebat contra rationem: sed potius

in singulis præceptis positiuis illius legis aliqua

ratio honestatis, iustitiæ, misericordiæ, vel religio-

nis cernitur; Vt latè prosequitur D. Thom. à quæst.

99. vsque ad 105. & alij initio citati: ergo erat bona.

Vnde Paul. Rom. 7. condelector legi Dei secũdum inte-

riorem hominem. & iterum: consentio legi, quoniam bo-

na est. & Clemens illo cap. 19. legem illam appel-

lat, sanctam, & natur alis legis adiutricem.

  Quintò probatur, quoniam ea lex conuenientiLex vetus|sancita con-|uenienti tem-|pore.

tempore sancita est, cùm iam nimirum homines

obscurata per peccatũ ratione ignorantiam suam

agnoscerent, & humiliati viderent se indigere di-

uina instructione, qua suam ignorantiam depelle-

rent, vt tradit D. Thomas quæst. 98. art. 6. & simili

ratione necessariam posteà fuisse legem nouam

docuit, quæst. 106. art. 6. vnde Cyrill. Alexandrin. 1.

in Ioan. cap. 11. lex data est, vt per eam lux, quæ in

nobis est, accendatur lippitudine oculorum mentis deter-

sa, & depulsis tenebris, quæ prisca ignorantia nos occu-

parunt. & Ioseph. lib. 12. cap. 2. refert, illam legem in

tanta veneratione habitam, vt saltem poëtis esset

interdictum, ne quid suis scriptis ex illa manda-

rent, ne fortè miscerent sacra profanis, fabulosaque

veris.

  Argumenta aduersariorum soluit August. lib. 22.3

contra Faustum, & lib. 2. contra aduersarium legis,Ad argumen-|ta.

& prophe. & alibi sępe, & D. Thom. quæst. 98. art. 1.

  Breuiter ad primum respondent aliqui, illud

testimonium intelligi non de lege ipsa secundumAd 1.

se, sed de eius cultoribus. Alij verò nomine culpæ,

non veram culpam, & peccatum, sed defectum, &

imperfectionem intelligunt, cum Theodoreto,<-P>

@@0@

@@1@Disput. XXII. Sectio I. 571

<-P>Caiet. ibi, & Cyrillo, 1. de adoratione: vtramque

expositionem habet D. Thom. in illum locum, &

Medina hîc.

Ad secundum respondeo, quod lex illa fouebat

homines bonos, & iustos in hoc sensu, quòd exer-

cebat illos in bonis variarum virtutum operibus,

quamuis non sufficeret sine gratia Christi perti-

nentis ad legem nouam, delere peccatum & iusti-

ficare ab illo, & quamuis ob magnam eius difficul-

tatem, & ob tenuitatem gratiæ, quæ tunc conce-

debatur, & ignorantiam, atque imbecillitatem

hominum, & quia nitimur in vetitum semper, cu-

pimusque negata, lex illa fuerit occasio non data, sed

accepta peccandi, & prouocandi iram Dei: vnde

lex illa imperfecta fuit, vt inquit Paul. Heb. 7. repro-

batio fit præcedentis mandati, propter infirmitatem eius,

& inutilitatem, & ibidem nihil ad perfectũ addu-

xit lex, & Ro. 7. occasione accepta peccatum per man-

datum seduxit me, & per illud occidit, & ibidem, occa-

sione accepta peccatum per mandatum operatum est in

me omnem concupiscentiam.

  Ad tertium respondeo, illam pœnam talionis

rigidam quidem esse: non tamen iniustam, nec à

Christo damnatam: sed Christum rigorem illum

abstulisse, & suauiorem legem instituisse.

  Ad quartum respondent aliqui, Deum iustè po-

tuisse concedere vsuras, & libellum repudij, & re

ipsa concessisse Iudæis. Alij frequentius, & proba-

bilius dicunt, vsuras, & libellum repudij non con-

cessa, sed permissa fuisse. Quod non aduersatur ra-

tioni de vsuris hoc disputauimus cum aliis tract.

de vsuris: de libello autẽ repudij tract. de matrim.

De vtroque vide Azor. tom. 1. lib. 6. cap. 1. quæst. 3.

in fine, & quæ diximus disp. 5. sect. 8.

  Ad quintum respondeo primò cum D. Thoma,4

quæst. 98. ar. 1. ad 1. Valentia disp. 7. quæst. 7. punct.

1. in fine, & Aug. epist. 19. præcepta legis veteris,

præsertim cæremonialia dici non bona, non quia

mala fuerint, vt ibi etiam aduertit Hieronym. sed

quia erant imperfecta, præsertim comparatione

nouę legis, quam rationem ex Gregorio 28. moral.

cap. 17. in Iob 38. assignat Barradas lib. 1. in euang.

cap. 21. & quia erant nimis onerosa, & posita ma-Præcepta ve-|teris legis|quomodo di-|cantur non|bona.

gis ad continendũ populum, ne in idololatriam

declinaret, quàm propter intrinsecam, & propriam

bonitatem, & perfectionem: vel etiam quia non

habebant vim iustificandi, vt nostra sacramenta,

nec sufficiebant ad iustificationem sine gratia

Christi: vnde subditur, & iudicia in quibus nō viuẽt.

Hanc expositionem de præceptis legis veteris siue

omnibus, siue tantum cæremonialibus probabi-

lem putat Pradus Ezech. 20. pro ea adducens Iusti-

num dialogo cũ Tryphone, Amb. psal. 118. & lib. 3.

epistolarum, epist. ad Clementianum. Hieronym.

ad illum locum Ezech. Appollina. Theod. Polychr.

Cyril. Orige. licet nō eodem modo rem explicent,

vt ibi latè refert Pradus addens, multò plausibi-

liorem esse hanc expositionem. Patres bonum

vsurpassent pro suaui, iucundo, & facili, hebræa

phrasi: non bonum contra, pro graui, duro, & into-

lerando: Nam vox hebræa, Tob, non solùm ho-

nestum significat: sed delectabile bonum, vt Ge-

nes. 3. vers. 6. vidit igitur mulier, quòd esset bonum,

idest, amœnum, gratum: & Genes. 19. si bonum est in

oculis vestris, idest, si placet. Hac enim ratione præ-

cepta non bona, erunt grauia, & importabilia. Vn-

de Petrus Act. 15. iugum, inquit, quod neque patres

nostri, neque nos portare potuimus.
@@

  Respondeo secundò, & melius, vt sentiunt Pra-

dus ibi, Vazquez, quæst. 98. in commentar. art. 2. &

alij recentiores hîc, ibi non esse sermonem de prę-

ceptis veteris legis: quia illa verba dicuntur in

comminationem, & pœnam propter transgressio-

nem præceptorũ legis veteris: vnde prius dixerat

Deus, dedi eis præcepta mea, & sabbatha (quo nomi-

ne omnes cæremoniæ intelliguntur, vt docet Pra-

dus) iudiciáque, quæ faciens homo viuet in eis & posteà

conqueritur, eo quòd iudicia sua non fecissent,

præcepta reprobassent, sabbatha violassent: & sub-

dit, Ergo & ego dedi, idest dabo, eis præcepta non bona.

Sunt ergo hæc præcepta distincta à lege diuina:

nam in obseruatione huius viuitur, in illis autem

vita non inuenitur: & illa sunt pœna transgressio-

nis diuinæ legis. Est ergo sensus: quia legem bo-Quomodo|Deus dederit|Iudæis præce-|pta non bona.

nam non seruauerunt, dabo eis legem malam, id-

est, permittam eos abire in vias suas, & sequi suas

inclinationes prauas, quæ sunt quodāmodò leges.

Ita interpretatur Hieron. ibi, & Vazq. supr. & con-

sonat Paul. Rom. 2. dicẽs, tradidit eos Deus in repro-

bũ sensum. Vel dicitur dedisse illis præcepta nō bo-

na: quia permisit, aut voluit eos captiuos duci sub

iniquis regibus, & tyrannis; qui imponebant illis

onerosa, & iniqua præcepta, vt rectè explicat Pra-

dus suprà, & Azor tom. 1. lib. 6. cap. 2. q. 2. similiter

in pœnam violati sabbathi, & cæremoniarum le-

gis, diuiniq́ue cultus permisit eos Deus implere

pręcepta gentium de cultu idolorum, & oblatione

filiorum per ignem: & ideo, vt notat Pradus, statim

in Ezechiele subditur, & pollui eos in muneribus suis,

id est, pollui permisi: quamuis D. Thom. suprà, ex-

ponat, pollui, id est, pollutos ostendi: quia quando

offerebant sacrificia pro peccatis, pollutos se

ostendebant.

  Ad sextum respondeo, in illis testimoniis5

duo indicari. Alterum est, cæremonias, & sacrificia

illa non placuisse Deo: quia homines, qui illis vte-

bantur, putabant sufficere ad placandum Deum,

cùm tamen simul essent onusti peccatis: vnde

Isai. 1. Cùm multiplicaueritis orationes non exaudiam:

manus enim vestræ sanguine plenæ sunt, & digiti vestri

iniquitate. Alterum verò est illa minus perfecta, &

Deo grata fuisse, & ideo in alia gratiora, & melio-

ra commutanda fuisse, nimirum in cæremonias, &

sacrificia legis Euangelicæ.

  Ad septimum respondet D. Thomas quæst. 98.

art. 1. ad 3. quòd lex illa erat possibilis: sed non sine

gratia, quam lex non dabat: sed Deus, iuxta id

Rom. 9. Non est volentis, neque currentis, scilicet vel-

le, & currere in diuinis præceptis, sed Dei miseren-

tis: & Psalm. 118. Viam mandatorum tuorum cucurri,

cùm dilatasticor meum, scilicet per gratiam, & cha-

ritatem. Adde tamen etiam cum gratia communi,

& ordinaria illius temporis fuisse seruatu diffi-