Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

præcepto. Vnde Matth. 19. vers. 21. postquam dixit

Christus, Si vis ad vitam ingredi, serua mādata, sub-

iungit, Si vis perfectus esse, vade & vende: quasi hoc

non esset præceptum, sed consilium. Vide doctissi-

mum Maldonatum ibi. & Luc. 17. vers. 10. quibus

locis acriter impugnat Caluinum asserentem, nul-

lum esse consilium, & opera supererogationis, so-

phisticum esse inuentum, & Augustinum epist. 89.

quæst. 4. vbi refert vt hęreticos, quosdam, qui olim

asseruerunt neminem saluum esse posse, nisi om-

nia venderet, & daret pauperibus. De virginitate

etiam consilium esse, non præceptum, patet ex 1.

Corinth. 7. vers. 25. & Concilio Gangrensi cap. 1.

Respondeo enim virginitatem non esse virtutemVirginitas nō|est virtus di-|stincta à ca-|stitate.

distinctam à castitate, nec paupertatẽ à liberalita-

te, & magnificentia, de castitate autem, liberalita-

te, & magnificentia esse præcepta aliqua natura-

lia. Idem est de vrbanitate, eutrapelia, & omnibus

in vniuersum virtutibus, quare perperam nonnul-

li moderni cum Caietano 2. 2. quæst. 104. artic. 2.

ad primum, limitant, quod ibi ait D. Thomas om-

nium virtutum aliquos actus esse in præcepto, vt

solùm intelligatur de solis virtutibus præcipuis,

scilicet Theologalibus, & Cardinalibus. An verò

lex humana præcipere possit omnium virtutum

actus, cùm ad commune bonum expedierit, vt do-

cet D. Thomas quæst. 96. art. 3. discutiemus disput.

de materia legis humanæ.

  Decimò obserua, quod ait D. Thomas 2. 2. q. 25.

art. 8. & est communis doctrina Theologorum, vt

docet Suarius 3. part. tom. 4. sect. 5. num. 24. homi-

nem teneri ex charitate habere animum paratum

ad inimicum diligendum, si necessitas occurreret:

& quod quidam aiunt, teneri peccatorem statim

post peccatum ad habendum animum paratum,

vt pœniteat, cùm necesse fuerit, non esse intelli-

gendum de præparatione animi per actum posi-

tiuum studiosum, sed per negationem actus con-

trarij, & idem est in multis aliis materiis.

  Vndecimò obserua, quòd ait D. Thomas art. 3.

cuilibet homini esse inclinationem ad agendum<-P>

@@0@

@@1@Disput. V. Sectio VI. 79

<-P>secundùm rationem; & hoc esse agere secundùm

virtutem, quod etiam docet Sotus 1. iust. quæst. 4.

art. 3. nō significare esse inclinationem naturalem,

seu pondus naturæ, ad omnes virtutes etiam su-

pernaturales, & ad actus omnium illarum, quam-

uis & hoc quodammodo sit verum, vt patet ex di-

ctis in materia de beatitudine disput. de eius ap-

petitu: sed intendit D. Thomas esse inclinationem

naturalem, & pondus naturæ ad agendum, saltem

actu naturali, secundùm rationem & virtutem inQuomodo ha|beat inclina-|tionem ad om|nem virtutẽ.

omni materia: & omnem virtutem esse confor-

mem, & cōsentaneam rationi, & inclinationi na-

turali, sicut dixerat quæst. 71. art. 2. & iuxta hæc in-

terpretandus est Damascenus 3. fid. cap. 14. ad fin.

dicens. Naturales sunt virtutes, & naturaliter &Naturales sũt|virtutes quo-|modo intelli-|gendum.

æquè in omnibus insunt, etsi non omnes æquè operemur

ea, quæ sunt naturæ. Nam ex eo quòd secundùm natu-

ram in id, quod præter naturam per transgressionem

lapsi sumus. Naturales autem appellat Damascenus

virtutes, non quia naturæ nostræ in Adam à prin-

cipio suæ conditionis fuerunt infusæ, vt videtur

interpretari Clictouæus ibi: sed quia ad illas nos

omnes habemus naturalem inclinationem, & ap-

titudinem æqualem, quantum est ex parte animæ,

& consonat Aristot. 2. ethic. cap. 1. dicens: Neque

præter naturam virtutes in nobis efficiuntur: sed idonei

quidem ad ipsas suscipiendas sumus natura. Neque

obstat Plato in Menone ad finem dicens: Si autem

nos in omni hac disputatione rectè prescrutati sumus,

virtus vtique, nec doctrina, nec natura nobis aderit, ve-

rùm diuina sorte absque mente in eum, qui illam sorti-

tus fuerit, influit. Solùm enim vult sine diuina gra-Sine diuina|gratia nemo|n virtute per|ectus esse po-|test.

tia, & auxilio neminem in virtute perfectum esse

posse: licèt alij Platonem interpretentur, vt virtu-

tes perse infusas agnouerit: de quibus D. Thomas

quæst. 55. art. 4. interpretatur id Augustini virtus est

bona qualitas mentis, quam Deus in nobis sine nobis

operatur. De virtute autem acquisita non rectè ne-

garet Plato, esse in nobis aliquomodo ex natura,

& doctrina, & rectè Cicero 1. de legib. dixit est au-

tem virtus nihil aliud, quàm in se perfecta, & ad sum-

mum perducta natura: quia nimirùm virtus perficit

naturam, vt operetur iuxta suam bonam, & natu-

ralem inclinationem: vnde 2. de inuentione ait,

Virtus est animi habitus, naturæ modo, atque rationi

consentaneus: quod etiam vsurpauit Augustinus lib.

83. qq. quæst. 30. quamuis lib. de quantit. animæ

cap. 16. dixerit virtutem esse quamdam æqualitatem

vitæ rationi vndique consentientem: de hac dicit in

categoriis cap. 12. Virtus omnes animæ partes ample-

ctitur: omne́ animal suo imperio gubernat, ac regit: vt

& iracundiam domet, & cupiditatem animo amo-

ueat. Vnde patet, quàm sit bona, & consentanea,

atque conueniens naturæ rationali: cùm D. Tho-

mas art. 3. dixerit, In nobis esse naturalem inclinatio-

nem ad agendum secundùm virtutem, & ad id adiuuat

ipsa virtus.

------------------------------------------------------------

SECTIO VI.

Vtrùm lex naturalis sit & semper, & vbique

fuerit eadem.


SVpponimvs, legem naturalem25

in se esse vnam vnitate, non solùm

collectionis, sed ordinis, qui est intre

ipsa præcepta, vt sectione præcedeniVna est lex na|turalis, etiam|si multa præ-|cepta cōtineat.

diximus, sicut etiam lex Moysi, quæ omnia natu-

ræ præcepta, & insuper iudicialia, & cæremonia-<-P>@@

<-P>lia complectebatur, appellatur vna à Theologis

& Patribus, & à Scriptura ipsa, Psal. 18. lex Domini

immaculata, & sæpè Psal. 118. & Matth. 5. vers. 16. &

18. solùm quærimus modò, an sit & semper fuerit

eadem vbique, seu apud omnes gentes, & natio-

nes. Et ratio dubitandi est, quia hæc lex, vt dixi-

mus, consistit in dictamine rationis, ex quo volũ-

tas obligatur: non sunt tamen, nec fuerunt eadem

dictamina apud omnes, sed diuersa, & contratia:

Ergo nec eadem lex naturæ. Minor patet; nā olim

apud Germanos latrocinia extra ciuitates vitio nō

vertebantur, vt memoriæ prodidit Iulius Cæsar 6.

de bello Gallico, Lacedemoniis eduliorum furta

permissa fuêre: Cilices olim rapto vixerunt. Apud

aliquos etiā idololatria lege fuit stabilita: & apud

Theodoretum 9. Græc. affect. per leges Lycurgi

licebat pueros adamare, itemque viros ex alienis

vxoribus, fœminas autem ex alienis maritis filios

sibi comparare: & per leges Persarum, matrum, so-

rorum, filiarumque connubiis sus deque cōmisce-

ri: & per leges Tibarenorum seniores, ab altissi-

mis rupibus præcipites dare: & per leges Scytharũ

vna cũ mortuis hominibus viuos infodere, quos

olim viuentes illi dilexerant: & per leges Platonis,Absurdæ, &|planè horren-|dæ tum Plato-|nis, tum alio-|rum de iure|naturali opi-|niones.

vt patet apud ipsum dialogo 5. de Repub. mares,

& fœminas mutuo aspectu nudorum corporum

ad impudicitiam sese incitare: itémque omnium

virorum cũmunes esse vxores, nulli viro propriā

sub eodem tecto incolere: filios itẽ omnibus om-

nes communes esse, ita vt neque pater sciat, quem

ex se filium genuerit, neque filius ex quo natus sit

patre, quę & alia attigêre D. Thomas hîc art. 4. Va-

lentia disp. 7. quæst. 4. puncto 1. Castrus 2. de lege

pœnal. cap. 14. Sotus 1. iust. quæst. 4. art. 4. Bozius

2. de iure cap. 15. Azot tom. 1. lib. 6. cap. 60. & se-

quentib. & tom. 2. lib. cap. 14. quæst. 3. & 4. Tiraq.

lib. de legib. connub. Solinus lib. 5. cap. 43. Pere-

rius Rom. 2. disp. 11. 12. & 13 Lilius Giraldus in

hist. Deorum syntagm. 13. vbi refert Babyloniis le-

gem fuisse, qua mulieribus omnibus ingenuis

concedebatur, vt semel in vita ad veneris antrum

desiderent, & cum externis viris consuetudinem

haberent. Hebræi honestum putabant egenis pa-

rentibus alimenta negare; siquę illis dari debebāt,

Deo tribuerentur, Matth. 15. vos autem dicitis, qui-

cunque dixerit patri, vel matri, munus quodcunque est

ex me, tibi proderit, & non honorificauit patrem suum,

aut matrem suam. Hoc est, vt ex Strabo, Hugone &

Lyrano ad illum locum explicat sapientissimus

noster Maldonatus, absque culpa filius poterat

parentes non honorare, si Deo offerat, quod parẽ-

tibus præbere tenebatur: & quidā hæretici apud

Augustinum 3. de doctrin. Christ. cap. 14. dixerunt

nihil esse suaptè natura iustum, & honestum, ex

præscripto alicuius legis communis, qua omnes

vniuersè astringantur: sed in vnaquaque regione,

seu prouincia, iustum esse, quod vsu, & consuetu-

dine ibi receptum sit, atque probatũ. Quod sum-

ptum videtur in Pythagora, & Philosophis, quos

Pyrrones nominabant, qui existimatunt, nullumPyrrones seu|Pyrronij Phi-|losophi quales|fuerint.

esse ius naturale: sed omne ius opinione hominũ,

seu legibus & consuetudinibus humanis constare,

quos confutat Cicero 1. de legibus post medium,26

& tacitè Arist. 5. eth. cap. 7.
1. Conclusio.

  Nihilominus dico primò, quoad obligationemVna & eadem|est apud om-|nes gentes, &|fuit semper|naturæ lex.

vna & eadem lex naturæ est, & fuit semper apud

omnes nationes, id est, omnes ad eadem, in iisdem

circunstantiis facienda, vel omittẽda sunt, & fue-<-P>

@@0@

@@1@80 Quæst. XCIV. Tract. XIV.

<-P>runt semper obligati, per se loquendo, & seclusa

ignorantia. Itaque si rectè iudicarẽt de rebus, ha-

berent eadem dictamina, quibus alij à natura li-

gantur, & eisdem ipsi ligarentur, & rectè iudican-

tium dictamine si ad illos transferrentur, illos li-

garent, & ideò sunt leges etiam respectu ipsorum.

Hoc sensu accipe quod dicitur, legem naturæ ean-

dem esse apud omnes. Tenet D. Thomas art. 4. Va-

lentia disp. 7. quæst. 4. puncto 1. Isidorus 5. ethym.

cap. 4. & refertur cap. ius naturale d. 1. Augustinus

3. de doctr. Christ. cap. 14. Cicero 3, de Repub. cu-

ius verba refert, & tanquam penè diuina laudat

Lactantius 6. diuin. insti. cap. 8. Est, inquit Cicero,De lege natu-|ræ præclara|M. T. dicta.

vera lex, recta ratio naturæ congruẽs, diffusa in omnes,

constans, sempiterna, quæ vocet ad officium iubendo, ve-

tando à fraude deterreat: & paucis interiectis. Huic

legi nec abrogari fas est, neque derogari ex hac aliquid

licet, nec tota abrogari potest. Nec verò aut per Sena-

tum, aut per populum solui hac lege possumus. Nec est

quærendus explanator, aut interpres alius, nec erit alia

lex Romæ, alia Athenis; alia nunc, alia posthac: sed &

omnes gentes, & omni tempore vna lex, & sempiterna,

& immobilis continebit: Vnusque erit communis quasi

magister, & imperator omnium Deus. Ille huius legis

inuentor, disceptator, lator: cui qui non parebit, ipse se

fugiet, ac naturam hominis aspernatus, hoc ipso luet

maximas pœnas, etiamsi cætera supplicia effugiat. Idem

docuit Aristo. 5. ethic. cap. 7. Vnde Tertullianus

lib. de corona militis, & in apologet. cap. 4. sugillat

Romanorum leges, quod huic dissimiles subinde

mutarentur in dies.

  Dico secundo, quantùm ad vsum, & cognitio-27

nem partim fuit semper eadem lex naturæ apud2. Conclusio.

omnes nationes. partim non: in quibusdam enimLex naturæ|quoad vsum|partim fuit|apud omnes|eadem, partim|non.

notissimis conueniebant, in aliis minus notis, &

difficilioribus discrepabant, & discrepant modò.

Ita sentiunt D. Thomas & omnes eius interpretes

ar. 4. Valentia illo pun. 1. Sotus 1. iust. qu. 4. ar. 2. &

4. Cordubensis lib. 2. qu. 4. Vazquez 1. 2. disp. 122.

cap. 2. Toletus in id Rom. 2. Qui ostendunt opus legis

scriptũ in cordibus suis. Bellarminus 1. de matri. cap.

27. Castro. 2. de lege naturali cap. 14. probatur: nā

ad omnes pertinet id Psal. 4. Quis ostendet nobis bo-

na? Signatum est super nos lumen vultus tui Domine,

quod de lumine rationis omnes Orthodoxos in-

terpretari, ait Genebrardus ibi. Licèt ipse aliā ex-

positionem misceat. In omnibus ergo lumen ra-

tionis aliqua ostendit fugienda, vel prosequenda,

& sic etiam quoad cognitionem ipsius conueniũt

aliqualiter homines in lege naturæ. Vnde Rom. 2.

Cùm enim gentes qui legem (scilicet scriptam) non

habent, naturaliter ea quæ legis sunt, faciunt, ipsi sunt

sibi lex, &c. testimonium reddente conscientia ipsorum,

&c. Ibidem. Quisine lege peccauerunt, sine lege peri-

bunt, scilicet scripta, quia peccant cōtra legem na-

turalem latè Augustinus 3. de doct. Christia. ca. 14.

docet multa esse ad legem naturæ spectātia, quæ à

nullo ignorari possunt, & Isidorus 5. ethym.

cap. 4. & refertur cap. ius naturale d. 1. ait ius natu-

rale esse commune omnium nationum, eo quod cuique

instinctu naturæ, non constitutione aliqua habetur. Et

quis potest dubitare an bonum necessarium sit

prosequendum, malum vitandum, vita conseruan-

da, nullus lædendus, vel de illo præcepto Christi,

Matth. 7. Quæcunque vultis vt faciant vobis homines,

& vos facite illis, si termini intelligantur? Vnde

Arist. 5. ethic. cap. 7. dixit. iustum naturale esse quod

vbique vim habet eandem, & non quia videtur, vel nō<-P>@@

<-P>videtur, & inferius, quod natura constat, immobile est,

& vim habet eādem vbique, sicut ignis, hic & apud

Persas vrit. Ad idem sunt verba Ciceronis apud

Lactan. quæ fusè iam retulimus. Ignorantur qui-Ignorantur|multa, à male|affectis, quæ|sunt de iure|naturæ, sed â|nullis omnia.|Lex naturæ|per peccata nō|potest aboleri.

dem à multis multa, ad legem naturæ pertinentia:

sed à nullo etiā male affecto omnia, ideo D. Tho-

mas art. 6. dixit legem naturalem etiam per peccata nō

posse omnino aboleri, quod etiam docuit Augustinus

2. Confessio. cap. 4. & latè Pererius Rom. 2. disp.

13. quamuis Vazquez suprà cap. 2. dicat, in casibus

argumenti nostri semper aliquem timorem con-

scientiæ remansisse, vel peccandi consuetudine

extinctum fuisse, & vt cætera, quæ flagitiosa sunt,

omittam, connubia cum parentibus, & sororibus

adeò turpia, à Sanctis, & Philosophis ethnicis ha-

bebantur, vt ea de causa Persas acriter reprehen-

derint: de quo multa Cardinalis Bellarminus 1. de

matrim. cap. 14.

  Sed an hæc ignorantia legis naturalis sit ali-An ignoran-|tia legis natu-|turalis sit ali-|quando inuin|cibilis.

quando inuincibilis & inculpabilis. Castro suprà

significat nunquam posse esse inuincibilem, & fuit

opinio Alensis 2. part. quæst. 153. art. 3. Durand. 3.

dist. 25. quæst. 1. Propendet Gratianus post c. quid

turbatur, 1. quæst. 4. gloss. cap. vlt. de consuet.

  Mihi tamen certum est, aliquam iuris naturalis28

ignorantiam esse omninò inculpabilem, præser-Quædam est|inuincibilis.

tim in iunioribus, & hebetioribus & idiotis: nam

etiam apud sapientissimos, ingenio præstantissi-

mos, & veritatis amantissimos, ac piissimos Theo-

logos, & Iurisperitos sunt varię opiniones, an hoc,

vel illud sit iure naturæ præceptum, aut prohibi-

tum, mortale, vel veniale. Colligitur ex cap. obii-

ciuntur, 1. quæst. 4. de quo latè Cordubensis lib. 2.

quæst. 4. Sotus 1. iust. quæst. 4. art. 4. Vazquez, Cu-

mel, Valentia, & Medina: & nos in materia de

peccatis.

  Quantùm verò lex naturæ post peccatum AdæLex naturæ|per peccatum|Adæ fuit ob-|scurata.

obscurata sit, latè Pererius Rom. 2. disp. 11. 12. &

13. in qua etiam tractat, an ignorantia legis natu-

ralis possit aliquando excusare.

  Hoc autem certissimum est, quandiu lex in-

uincibiliter ignoratur, peccatum non committi:

vt docet Basilius hom. in Psal. 1. Hieronym. epist.

ad Algasiam, quæst. 8. ex illo, Rom. 7. Cùm venisset

mandatum, peccatum reuixit. Dicitur autem lex na-

turæ inuincibiliter ignorari, quando nescitur, an

obiectum sit turpe, vel necessarium, sciri autem,

quando cognoscitur obiectum esse turpe, vel ne-

cessarium, etiamsi de lege ipsa seu dictamine ratio-

nis homo non cogitet. Nec vt obliget lex naturæ,Promulgatio|ad legem na-|turæ non re-|quiritur.

requiritur alia promulgatio, quàm quòd ita sit

proposita veritas, vt in communem notitiam ve-

nire possit, sed excusabitur ab eius violatione is,

in cuius notitiam non venerit, si hoc absque eius

culpa contingat, de quo Valentia illa quæstio. 4.

punct. 3. sed lex, quæ vni est nota, facilè eius do-

ctrina poterit aliis innotescere: vndè non solùm

obligabit, vt præceptum particulare, sed etiam vt

lex communis strictè sumpta. Exploratum tamen

est, aliquando ignorantiam legis naturæ culpabi-

lem esse, vt colligitur ex Rom. 1. Propter quod tra-

didit eos Deus in reprobum sensum, &c. & cap. flagi-

tia, 32. quæst. 7.

  Si contra priorem conclusionem obiicias: quia29

in diuersis statibus requiruntur diuersæ leges, vtObiectio con-|tra primam|conclusionem.

in natura integra deberent omnes homines esse

liberi, & omnia bona cōmunia. Natura verò cor-

rupta petit, vel admittit seruitutes, & rerum diui-<-P>

@@0@

@@1@Disput. V. Sectio VII. 81

<-P>siones, vt sumitur ex l. manumissiones, ff. de iusti-

tia & iure, & §. ius autem; instit. de iure natur. Re-

spondeo, aliud est loqui de exercitio legis, seu exe-

cutione, aliud de ipsa lege. Quamuis autem statusStatus vnius|postulat execu|tionem vnius|legis natura|lis, & non al-|terius.

aliquis postulare possit vsum, & exercitium vnius

præcepti, & non alterius; ni hilominus omnis sta-

tus continet omnia naturalia præcepta, quædam

exercenda, in illo statu, quædam in alio. Vt nunc

quædam præcepta exercenda sunt tempore belli,

alia pacis; & ars medica, quædam iniungit efficiẽ-

da tempore sanitatis, quædam tempore ægritudi-

nis: ita lumen rationis etiam nunc dictat, quædam

debere fieri in statu naturæ integræ, si continge-

ret, vt olim contigit, alia in statu naturæ corruptę,

in quo nunc sumus. Hoc ex sequenti sectione ma-

gis patebit.

------------------------------------------------------------

SECTIO VII.

An lex naturæ humana lege, vel consuetudine

mutari possit.


SVppono, legem humanam, & cō-30

suetudinem in hoc eandem vim ha-Lex humana|& consuetudo|eamdem vim|habet.

bere: nam consuetudo est lex non

scripta, l. de quibus l. diuturna ff. de

legib. cap. consuetudo d. 1. Igitur ali-

qui Iurisperiti dixisse videntur, ius naturę posse le-

ge humana, vel consuetudine mutari, quando ra-

tioni consentaneum fuerit. Referuntur Innocen-

tius in princ. & Panormitanus nu. 3. cap. cùm tan-

to, seu fin. de consuetud. Idem Panormitanus cap.

quæ in Ecclesiarum, de const. num. 11. Felinus nu.

26. & alij ibi. Glossa c. proposuit de concess. prębẽ-

dæ cap. sunt quidam 25. quæst. 1. glossa Accursij si

quod omnes 64. ff. de condict. indebiti, & §. fin. in-

stitu. de vsu & hab. & l. manumissiones ff. de iust.

& iure, & l. ius ciuile eod. tit. Quæ glossæ, & Iuri-

speriti in sensum primæ conclusionis statuendæ

exponi debent.

  Sed simpliciter hæc sententia suadetur. Primò,1. Argument.

quia iure naturæ omnia erant communia, & re-

rum diuisio iure gentium introducta est, vt patet

ex Isidoro 5. ethym. cap. 4. relato in cap. ius natu-

rale dist. 1. & ex cap. quo iure, dist. 8. imò in cap. di-

lectissimus, 12. quæst. 1. rerum diuisio dicitur perRerum diuisio|per iniquita-|tem introdu-|cta quomodo|sit.

iniquitatem introducta: non quòd ipsa introductio

iniqua fuerit, sed quòd occasione peccati facta

fuerit, vt omnes interpretantur. Secundò, libertas

iure naturæ hominibus conuenit, l. manumissio-

nes. ff. de iustitia & iure, l. libertas, 4. ff. de statu ho-

minum: tamen per leges humanas, & ius gentium

aufertur, cap. de rectoribus, 26. quæst. 1. cap. ad li-

berandum, & cap. ita quorumdam, de Iudæis, &

d. l. libertas. Vnde & bello capti efficiuntur capiẽ-

tium mancipia: in quo etiam Bartolus l. hostes, ff.

de captiuis, & alij apud Couarruuiam regul. pec-

catum, parte 2. §. 11. num. 6. dixêre, iure gentium

derogatum esse iuri naturali, quo homines nas-