Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

exercuit iudicia, Exod. 19. vers. 13. & si licitus est

Ecclesiasticus magistratus ex toto tit. de officio

ordinarij & delegati, & multis aliis: ergo & poli-

ticus: eadem enim est ratio, & nulla est eius prohi-

bitio, nec esse potest. Prætereà vsum gladij esse li-

citum, probat Cardinalis Bellarminus supra c. 13.

& patet ex Genes. 9. vers. 7. Quicumque effuderit hu-

manum sanguinem, effundetur sanguis illius: in quem

locum Pererius lib. 4. in Genes. num. 35. ait, DeumPœnam homi|cidij Deus|æterna lege sā|ciuit, vt scili-|cet qui homi-|nem occiderit,|occidatur.

pœnam homicidij æterna lege sanxisse, potestatem́ in-

stituisse sæcularem, eique gladium in manum tradidisse,

& præcepisse, vt homicidas puniret, vnde paraphrasis

Chaldaica, qui effuderit sanguinem hominis, per testes

inxta sententiam iudicum sanguis eius fundatur: &<-P>@@

<-P>Exod. 21. vers. 12. qui percusserit hominem, volens oc-

cidere, morte moriatur, quod inculcatur Leuit. 24.

vers. 17. & Matth. 26. vers. 52. omnes, qui acceperint

gladium, gladio peribunt, quibus verbis Christum

allegare illam legem Deuter. 9. ait sapientissimus

Maldonatus Matth. 26. vers. 52. cum Augustino

quæstione 104. veter. & nou. Testam. & Theophy-

lacto, consentit idem Cardinalis Bellarminus su-

prà, ductus auctoritate Augustini tractat. 112. in

Ioan. & Cyrill. 11. in Ioan. cap. 35. cuius etiam vi-

detur esse explanatio id Apocal. 13. vers. 10. Qui in

gladio occiderit, oportet eum gladio occidi: vnde in Bi-

bliis Vaticanis Clement. VIII. iussu nunc editis, ad

marginem illius cap. 13. referuntur testimonia ci-

tata Genes. 9. & Matth. 26. hinc etiam Roman. 13.

vers. 4. Si autem malum feceris, time, non enim sine

causa gladium portat: Dei enim minister est: & Iudas

Genes. 38. vers. 24. producite eam, vt comburatur: &

Moyses Exod. 32. ver. 27. Leuitis præcipit, vt vnus-

quisque fratrem, proximum, & amicum suum oc-

cideret, & num. 29. Consecratis manus vestras Domi-

no: Iosue ius gladij publico iudicio exercuit in

Acham, & filios, & filias eius, Iosue 7. vers. 24. Sa-

muel Regem Amalech, Agag in frusta concidit,

1. Regum 15. vers. 33. Dauid Amalechitam occidi

iussit 2. Reg. 1. vers. 15. Elias plures occidit 4. Reg.

1. vers. 10. & sequentib. Innocẽtius 1. epist. ad Exu-

perium cap. 3. & refertur, cap. quæsitum, 23. quæst.

5. docet, licere Christiano, gladio animaduertere

in homines facinorosos, Bonifacius VIII. extrau.

Vnam sanctam de maiorit. & obed. inter commu-

nes Hilarius in Matth. cap. 32. Hieronymus Ierem.

32. August. 1. de ciuit. cap. 21. Bernardus 4. de con-

sidera. cap. 3. dicit, Papam habere vtrumque gla-Papa habet|vtrumque gla|dium, quāuis|corporalis non|sit per eum|exercendus.

dium: quod malè negat glossa cap. quoniam, ver-

bo, discreuit, dist. 10. nisi piè exponatur, quia cor-

poralis nō est exercendus per Pontificem, sed per

milites, cùm expedit: alioqui inutiles essent leges:

idem autem est non esse, & vtiles non esse: vt ait

Arist. 1. Rhet. ad Theodectem, cap. 15.

  Obiicies id Marci 5. vers. 40. Ei qui vult tecum8

iudicio contendere, & tunicam tuam tollere, dimitte ei1. Obiectio.|Obiectio ex|Marco, & re-|spōsio ad ean-|dem.

& pallium: ergo non est contendendum in iudicio

sæculari. Respondet Cardinalis Bellarminus su-

prà, cap. 12. ex Augustino epist. 5. ad Marcellinum,

intelligenda illa verba, secundùm animi præpara-

tionem, quia parati esse debemus ad remittendum

de iure nostro, quando Dei gloria, vel proximi

charitas id postulat.

  Obiicies id 1. Cor. 6. vers. 7. Iam quidem omninò2. Obiectio.

delictum est in vobis: quia iudicia habetis inter vos:

quare non magis iniuriam accipitis? quare non magis

fraudem patimini? Respondet Bellarminus & bene,

ibi non interdici Christianis publica iudicia, sed

litigantium culpas reprehendi. Respondeo 2. id-

circo à Paulo delictum appellari, quòd ChristianiDelicta cur|forensia iudi-|cia appellen-|tur.

Corinthij iudicia haberent, & forenses causas:

quia ferè semper peccatur in huiusmodi iudiciis,

vel quia iniuriam alter litigantium alteri infert:

vel quia ex odio, vel alio prauo affectu litigatur,

aut scandalum generat, derisioni fidei ansam præ-

bens in fidelibus, qui personarum vitia facilè reli-

gioni accommodant; quod colligitur ex ipso Pau-

lo ibidem dicente vers. 6. Frater cum fratre iudicio

contendit, & hoc apud infideles, & vers. 8. sed vos iniu-

riam facitis & fraudatis, & hoc fratribus: illa ergo

iudicia erant delicta, quia à delictis nata, & deli-

ctorum causa: sicut concupiscentia vocatur pec-<-P>

@@0@

@@1@110 Quæst. XCV. Tract. XIV.

<-P>catum; quia à peccato est, & ad peccatum incli-

nat, vt dicitur in Trid. sess. 5. in decreto de peccato

originis.

  Tertiò obiicies id Matth. 5. vers. 38. Audistis,3. Obiectio.

quia dictum est, oculum pro oculo, dentem pro dente: ego

autem dico vobis, non resistere malo: ergo cùm solis

magistratibus in lege veteri liceret pœnam talio-

nis infligere, vt patet Exod. 21. vers. 24. efficitur, vt

id Christiano magistratui Christus prohibeat, qui

etiam Matth. 26. vers. 52. Omnes, inquit, qui accepe-

rint gladium, gladio peribunt.

  Respondeo, non esse à Christo legem talionisLex talionis|omnium opi-|nione iustissi-|ma.

antiquatā: est enim maximè naturalis, & omnium

gentium opinione iustissima, vt ex Philosopho-

rum sententiis docet doctissimus Maldonatus

Matth. 5. vers. 38. extat enim apud Aristot. 5. ethic.

cap. 5. lex Radamanti Regis Lycię, Iouis ex Euro-

pa filij, cuius meminit Plato dialog. 1. de legib. in

princ. & Virg. 6. Æneid. Si quæ fecerit, hæc etiam pa-

tietur iudicium, erit perrectum, atque exitus æquus, &

inter leges 12. tabul. 300. annis post Romam con-

ditam scriptas, hæc vna erat, vt refert Aulus Gel-

lius 20. nocti. cap. 1. Si membrum rupit meum, è pacto

talio esto, quam aduersus Phauorinũ Philosophum

acutè defendit sextus Cæcilius Iuriscōsultus apud

Gellium ibi, & nostra etiam ætate vidimus talio-

nis legem obseruatam in Hispania regnante Phi-Lex Talionis|in Hispania|regnante Phi-|lippo 2. serua-|ta.

lippo II. is enim, qui nefandum crimen imposuit

cuidā Hispano magnati, combustus est: quæ erat

pœna crimini illi legibus Hispanis præscripta: hoc

ergo Christus in loco instituit, ne talionis pœna

tamquam seruos, sed amore tamquam filios à cri-

minibus patrandis homines contineamus, vt

Chrysostomus homil. 18. in Matth. & auctor im-

perfecti operis homil. 12. Hilarius, Euthymius,

Theophymus, & Maldonatus ad illum locum ob-

seruarunt: voluit etiam, ne vindictam expetamus,

quin potiùs iniurias patienter toleremus, in il-

lis gloriemur, vt Rom. 5. Non solum autem: sed &

gloriamur in tribulationibus, & Actor. 5. ibant gau-

dentes à conspectu consilij (Apostoli scilicet) quoniam

digni habiti sunt pro nomine Iesu cōtumeliam pati, &c.

nec Christus iustam defensionem Christianis in-

terdixit, cùm dixit, Ego autem dico vobis, non resiste-

re malo cùm ipse, si non manu, lingua tamen restiterit;

percutienti enim ipsum in maxilla, dixit, Ioan. 18. Si

benè locutus sum, quid me cedis? & Paulus Actor. 33.

vers. 3. percutiet te Deus paries dealbate, &c. vide etiā

cap. 17. vers. 27. verbis ergo illis solùm intenditSensus verbo-|rum Christi.

Christus: primò, ne vindictam quæramus propria

auctoritate, secundò, ne à iudice illam postulemus

ex odio, & animo nocendi inimico, aut ex alio

prauo affectu, Cardinalis Bellarminus suprà ca. 13.

deinde, vt animo prompto simus ad remittẽdum

de iure nostro, quando id charitas Dei, aut proxi-

mi poscat, aut alia virtus, vt docet sapientissimus

Maldonatus suprà. Illud verò, qui acceperit gladium,

gladio peribit: pro nobis est: quia interficiens pro-

pria auctoritate à iudice interfici iubetur. Ex dictis

ergo patet, in Rep. esse facultatem condendi leges

ciuiles.

  Est autem hæc potestas naturalis ex parte prin-9

cipij, & finis: quia à natura est collata, & ad natu-Potestas gla-|dij naturalis|est.

ralem finem ordinata: vnde & ipsa, & vsus eius es-

set in pura natura, & fuit inter Ethnicos superna-

turalis finis ignaros, quamuis à Christianis ad al-

tiorem finem deberet ordinari, vt sumes ex Au-

gustino epist. 3. ad Volusianum: hæc autem pote-<-P>@@

<-P>stas est iurisdictionis, id est, in subditos suæ iuris-

dictioni subiectos, vt docet Bartolus l. omnes po-

puli, quæst. 1. princ. num. 3. ff. de iustitia & iure, &

l. 1. ff. de iurisdict. omn. iud. vbi etiam glossa & Do-

ctores, Innocent. cap. cum accessissent, de constit.

vbi alij & cap. Ecclesia, & ca. cùm in Ecclesiarum,

eodem tit. Baldus l. fin. C. de iurisdict. omn. iudic.

& l. decernimus colum. 2. C. de sacros. eccles. An-

gelus l. Imperium, col. 2. ff. de iurisdict. omn. iudic.

Decius cap. Ecclesia, S. M. de constit. num. 89. An-

caranus cap. 1. vers. nonò quæro. Antonius de Bu-

trio cap. cum omnes, D. Thomas quæst. 90. artic. 3.

& quæst. 96. art. 5. & 2. 2. quæst. 67. artic. 1. Sotus 1.

iustit. & iur. quæst. 1. art. 3. §. est autem. Syluester,

Angelus, Rosetta, Tabiẽna, & alij Summistæ, ver-

bo lex. Victoria. relect. de potestate ciuili nu. 2. &

sumitur ex iuribus citatis, & cap. bonę quidem,

dist. 96. §. cumque lecta, & Rom. 3. Quæcunque lex

loquitur, ad eos, qui sub lege sunt, loquitur: id est, ad

subditos. Ad idem est l. 12. tit. 1. part. 1. in Hispania.

Et ratio est; quia nemo potest suis præceptis obli-Nemo potest|legibus suis|obligare non|subditos.

gare non subditos: lex autem vim habet cogendi,

seu obligandi 10. ethic. cap. 9. & colligitur ex lege,

legis virtus. ff. de legib. & in superioribus ostendi-

mus, & confirmatur: nam ad leges ferendas, & im-

perandum, seu dominādum requiritur dominium:

non autem proprietatis, seu herile, & despoticum:

ergo ciuile, politicum, seu iurisdictionis, & certè10

ipsa legislatio iuris quædam est dictio: quia lex iusLegislatio est|iurisdictio.

est, vt superiùs diximus: quamuis si per potestatem

iurisdictionis intelligas potestatem iudicandi, seu

ius declarandi: hæc non requiritur ad leges feren-

das, & ideò Felinus cap. cùm omnes, de constitut.

num. 9. & 10. in fin. cum aliis Iurisperitis quos

refert: & Gregorius Lopez l. 12. tit. 1. part. 1. verbo,

Sobre las gentes de susennorio, dicit, aliquando, qui

carent potestate iurisdictionis, posse leges conde-

re: quia multæ communitates possunt statuta fa-

cere, & non possunt iudicare: & iura ciuilia sem-

per distingunt iurisdictionem ab imperio, vt vi-

dere licet, l. ea quæ, ff. ad municipalem, & l. impe-

rium, ff. de iurisdict. omnium iudic. sed hîc latiùs

iurisdictionem sumimus, vt non solùm potesta-

tem iudicandi, seu ius declarandi, & ad eius obser-

uationem cogendi, sed etiam iuris constituendi

continet: quomodò sumitur à D. Thoma 2. 2. q. 67.

art. 1. vbi probat, ad sententiam ferendam requiri

iurisdictionem: quia est lex priuata, & particularis:

ad omnem autem legem ferendam iurisdictio re-

quiritur. Sic latè sumpta iurisdictio diffinitur ab

Accursio l. 1. ff. de iurisd. omni. iudic. vt sit potestasIurisdictio|quid sit.

de publico introducta cum necessitate iurisdicendi, &

æquitatis statuendæ. Quam definitionem, si rectè

intelligatur, dicit Prateius in lexico iuris, verbo,

iurisdictio, bonam esse: & in eodem sensu ZasiusIurisdictio in|tres species di-|uiditur.

ab eodem relatus, diuidit iurisdictionem in tres

species, imperium merum, mixtum, & simplicem

iurisdictionem. Vide alia in Prateio, ibi itaque ad

leges ferendas aliqua species iurisdictionis requi-

ritur, nẽpe potestasdominatiua, politica, & ciuilis,

quæ intrinsecè includitur in imperio, ne tyranni-

cum sit arg. cap. quid culpatur 23. quæst. 1. & sumi-

tur ex l. potestas ff. de verbor. signif. non tamẽ re-

quiritur iurisdictio strictè sumpta, scilicet, pro po-Potestas con-|dendi leges si-|ne lurisdictio-|ne esse potest.

testate explicandi ius, & compellendi ad eius ob-

seruationem, quæ numquam est sine vi coërciua,

quæ nomine imperij strictè sumpti videtur ali-

quando appellari: potest ergo potestas condendi<-P>

@@0@

@@1@Disput. VII. Sectio VI. 111

<-P>leges sine iurisdictione strictè sumpta esse, & è

contra iurisdictio strictè sumpta siue iudicandi,

sine potestate condendi leges.

  Ad primum hæreticorum argumentum quantũ11

artinet ad locũ Matt. 17. Respōdet Cardinalis Bel-

larminus 3. de laicis ca. 3. Christũ ibi de seipso tā-

tùm loqui, & rectissimè probare se, quia filius na-

turalis Dei summi Regis esset, non fuisse obligatũ

soluere tributũ vlli principi: sed alioqui idem ipse

iussit reddi censum Cæsari Matth. 22. vers. 21. & Paul.

Rom. 13. vers. 7. Reddite omnibus debita, cui tributũ,

tributum: cui vectigal, vectigal. Habetur etiā in cap.

magnum 11. qu. 1. & colligitur ex cap. duo sunt,

cum aliis 96. dist. doctissimus Maldonatus verò

ad locum illum Matth. 17. vers. 25. etsi cum Chry-

sostomo affirmet Christum à minori ad maius ar-

gumentari illis verbis Reges gentium, &c. vt se im-

munem esse à tributo, vt pote filium naturalem

Dei, qui Rex regum est, ostẽderet; nam si filij re-

gis terreni, illi tributum non debẽt; multò minùs

filius naturalis Dei principibus creatis: tamen ait,

eo argumento Christum significare voluisse, nec

discipulos suos, qui eius familiares & domestici

erant, tributum debere; nam nec familia regis, re-

gi tributum pendit, in quam sententiam, quæ mi-

hi maximè probatur, expendit illa verba Matth.

17. vers. 26. vt autem non scandalizemus vade ad ma-

re, & mitte hamum, & eum piscẽ, qui primus ascẽderit,

tolle & aperto ore eius, inuenies staterem, illum sumẽs,

da eis pro me & te. Ex quo non sequitur, reliquos

Christianos esse immunes à tributis, nam & si sint

filij adoptiui, non tamen erant domestici Christi,

vt Apostoli, vt rectè notat doctissimus Mald. su-

prà: probabiliter autem sequitur, vt animaduertit

Cardinalis Bellarminus suprà lib. de exemptione

clericorum cap. 1. disp. 5. clericos iure diuino esse

immunes à tributis, hic liber habetur in fine, tom.

1. impressi Lugduni anno 1599.

  Ad Hieronymum respondeo, vt doctissimus

Maldonatus suprà, aut de solis Ecclesiasticis age-

re, qui ipsius tempore Christianis iam imperato-

ribus florentibus, à tributis immunes erāt; aut al-

legoricè locutum de tributo obediẽtiæ, quod dia-

bolo ante Christi mortem soluebamus, & iam nō

soluimus. Sed prior interpretatio mihi magis ar-

ridet, & in eam sententiam vtitur eo testimonio

Cardinalis Bellarminus loco proximè citato.

  Ad aliud testim. Lucæ 22. respondent Cardina-

lis Bellarminus 3. de laicis, cap. 3. & doctissimus

Maldonatus, Matth. 17. vers. 25. eo testimonio im-

probari gentilium ambitionem, & tyrānidem, si-

mulq́ue Apostolos moneri, & in eis eorum succes-

sores in Ecclesiastica potestate, ne illos ea in par-

te imitentur: sicut 1. Petr. 5. dicitur, pascite, qui in

vobis est, gregem Dei, prouidentes non coactè: sed spon-

taneè secundùm Deum: nec turpis lucri gratia; sed vo-

luntariè: nec dominantes in clerum: sed forma facti gre-

gis ex animo, & 2. Cor. 12. Non enim quæro, quæ vestra

sunt: sed vos: nec enim debent filij parentibus thesauri-

Zare: sed parentes filiis; ego autem libentissimè impendā,

& superimpendam ipse pro animabus vestris, licet plus

vos diligens, minus diligar. Itaque in illo loco LucæDominatum|tyrannicum|Christus dam|nat non iustũ|& suauẽ, qua|lis solet esse|Prælatorum.

prohibet Christus durum, superbum, & tyranni-

cum dominandi modum, qui solet esse in princi-

pibus sæcularibus: nō iustum, suauem, & paternũ,

qualis decet prælatos Ecclesiæ, imò & quem sæ-

culares seruare deberent. Sic enim August. 5. ciui.

cap. 12. dixit, Regem non à regnando, vel dominando;<-P>@@

<-P>sed à regendo & consulendo dictum esse, & lib. 19. cap.

14. iusti non dominandi cupiditate imperant: sed officio

consulendi, nec principandi superbia: sed prouidẽdi mi-

sericordia. Sed præcipuè id seruare debent prælati

erga clerum 1. Petr. 5. nec dominantes in Clerum, vel

voluit Christus, ne Apostoli regnum temporale

quærerent, peterent, vel admitterent, & ne impli-

carentur negotiis sæcularibus impedientibus eo-

rum ministeria.

  Quod verò dicit Paulus, nemini quicquam debea-Debita omni-|bus soluenda|sunt.

tis, nisi vt inuicem diligatis, non significat, non esse

permittendam subiectionem erga reges, & tribu-

torum solutionem, sed soluenda maturè omnia

debita: pręcesserat enim, reddite omnibus debita, &c.

Et quia solius amoris debitum numquam ita red-

di potest, quin semper teneamur amare: ideo ad-

dit, nemini quicquam debeatis, nisi vt inuicẽ diligatis.

  Quod verò ait Paulus, Nolite fieri serui hominũ,

significat, non esse seruiendum homini propterQuomodò non|sit seruiendum|homini.

hominem tantùm, seu neglecto Deo; nam alioqui

ibidem Paulus hortatur seruos, vt etiam si possint

fieri liberi, maneant serui, & Galat. 5. seruite inuicẽ.

  Loca verò, in quibus solus Deus dicitur esse12

Dominus, intelliguntur de dominio omnium ab-Quomodò|Deus solus do|minus dica-|tur.

solutè supremo, perfectissimo, independenti, sine

vlla indigentia, vel necessitate seruiendi alteri: so-

lus enim Deus est mundi Dominus, & ius habet

annihilandi illum, & faciendi de eo quod sibi

placuerit; nec abdicare, vel minuere suum Domi-

niũ potest: & nulli potest seruire, nulla re indiget:

sed ex seipso est sufficiens, & ditissimus, vt notat

Aug. 8. de Genes. cap. 11. ex Psal. 15. Dixi Domino,

Deus meus es tu: quoniam bonorum meorum non eges.

Addit Cardinalis Bellarminus in Hebræo haberi,

Dominus meus es tu, ‎‏יהוה‏‎ Adonai, & 70. nomẽ

proprium Dei, reddiderunt per κύριος, & Hiero-

nymus per Dominus. Hinc etiam Augustus, vt re-

fert Tertullianus in apologet. cap. 34. numquam se

Dominum appellari passus est, quod intelligeret,Augustus nũ-|quam se Do-|minum appel-|lari passus est.

hunc titulum creaturæ superbum esse, & soli Deo

exactè conuenire, vnde Ouidius apud Iustũ Lyp-

sium in Cōment. ad lib. 1. Cornelius Tacitus. Tu

Domini nomen, principis ille tenet, scilicet Augustus,

qui nomen principis sibi accepit, & nomen Do-

mini Deo reliquit: & econtrariò reprehenditur à

Suetonio, incredibilis arrogantiæ Domitianus,Domitianus|arrogātiæ in-|credibilis ar-|guitur.

quòd in amphitheatro sibi acclamari libenter au-

diret, Domino, & Dominæ feliciter, & quod iuberet

de se scribere, Dominus, & Deus noster sicfieri iubet.

Nec ideò asserimus, Reges, & Principes legitimos

non esse Dominos earum rerum, quæ sub eorum

dominio sunt: sed Deus solus est Rex Regum, &

Dominus dominantium, & supremus Dominus.

  Nec subiectio ad principes sæculares, est con-13

traria libertati Christianæ: nam hæc non consistitSubiectio ad|Prĩcipes Chri|stianos non est|contraria li-|bertati Chri-|stianæ.

in carentia obedientiæ erga præcepta diuina, vel

humana iusta: Sed vel in libertate ab onere legis

veteris: vel in hoc quòd magis amore & debent,

& facile possunt duci Christiani, per spiritũ gra-

tiæ: & quamuis natura humana principio nulli al-

teri subiecta fuerit, sicut cæteræ corporales naturę

subiectæ fuerunt homini: nec vnus homo alteri

homini tamquam seruus, & forte nec tamquam

ciuis: tamen probabile est, Adam peculiari DeiAdam habuit|Monarchiam|in omnes ho-|mines.

concessione, habuisse potestatem regiam, seu mo-

narchicam in homines omnes: sicut indicat Car-

dinalis Bellarminus suprà cap. 7. ad 3. & similiter

dici potest de Noë post diluuium. Certum autem<-P>

@@0@

@@1@112 Quæst. XCV. Tract. XIV.

<-P>est, saltem totum cætum hominum potuisse con-

dere leges, quæ singulos obligarent, vel eligere

Regem, qui leges eiusmodi ferre posset. Esto Deus

nulli principatum in alios dedisset, vt indicat Au-

gustinus loco citato in argumento. Quod autem14