- İpek Yolu: Çin’den başlayıp Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran üzerinden İstanbul kadar uzanan yola ipek yolu adını veriyoruz. Çin’den ipek ticareti yaygın olarak yapıldığı için yola bu ad verilmiştir.
İpek Yolu
Avrupa, doğunun kaliteli ipek ve baharatı ile tanışınca, bu ürünlere büyük bir talep doğmuş ve "İpek Yolu" olarak adlandırılan tarihi ticaret yolları yapılmıştır Çin'in en uç noktasından başlayıp Anadolu'nun çeşitli yerlerinden geçerek İstanbul'da birleşen ve oradan da Avrupa'nın içlerine giden bu yol boyunca, yükleri taşıyan kervanlar sadece ticaretin gelişmesini değil, Asya ile Avrupa arasında günümüzde de izleri görülen kültür alışverişini de sağlamıştır Ortaçağda İpek Yolu, Antakya'dan başlayıp, Gaziantep'ten geçerek İran ve Afganistan'ın kuzeyinde Pamir Ovası'na kadar uzanmaktadir Ayrıca, Anadolu'da Güneydoğu Bölgesi'nde bulunan Gaziantep ve Malatya'yı geçip, Trakya üzerinden ve Ege kıyılarında İzmir, Karadeniz'de Trabzon ve Sinop, Akdeniz'de ise Alanya ve Antalya gibi önemli limanlar üzerinden Avrupa'ya ulaşırdı
Tarihi İpek Yolu, eski Çin medeniyetini Batı’ya ulaştıran önemli bir kanal olmakla birlikte, aynı zamanda Çin ve Batı arasındaki ekonomik ve kültürül temaslardaki önemli bir köprüydü Genel anlamdaki İpek Yolu, Batı Han hanedanı döneminde Zhang Qian tarafından başlatılan, doğuda Chang’an şehrinden başlayan, batıda Roma imparatorluğunda son bulan bir kara ulaşım hattıdır İki güzergaha bölünen İpek Yolu’nun güney güzergahı, Dunhuang ve Yangguan geçidinden geçtikten sonra batıya doğru ilerleyerek Kunlun Dağları ve Conglin Dağları’nı aşar, oradan da Da Rouzi (bugünkü Xinjiang Özerk Bölgesi ve Afganistan’ın kuzeydoğusu), Anxi (bugünkü İran) ve Tiaoshi (bugünkü Arap yarımadası) üzerinden Roma İmparatorluğu’na ulaşırdı İpek Yolu’nun kuzey güzergahı, Dunhuang ve Yumen geçidinden geçtikten sonra batıya doğru ilerleyerek Tianshan Dağları’nın (Tanrı Dağları) güney eteklerinden Conglin Dağları’nı aşar, oradan da Dawan ve Kangju devletleri (bugünkü Orta Asya) üzerinden güney güzergahıyla birleşirdi Bu iki güzergah, “Kara İpek Yolu” olarak da adlandırılıyor
Bilinen “İpek Yolu”nun yanı sıra, pek bilinmeyen iki İpek Yolu daha var Bulardan biri, “Güneybatı İpek Yolu” olarak adlandırılıyor Sichuan eyaletinden başlayan bu yol, Yunnan eyaletinden sonra İravadi Nehri’nden geçerek Burma’nın kuzeyindeki Mogoko’ya ulaşır, sonra Çindvin Nehri’ni geçerek Hindistan’ın kuzeydoğusundaki Mopal’a, oradan da Ganj Irmağı’nı izleyerek Hindistan’ın kuzeybatısından İran Platosu’na ulaşırdı Bu İpek Yolu, bilinen “Kara İpek Yolu”ndan çok daha eskiydi Çinli arkeologlar, 1986 yılında Sichuan eyaletine bağlı Guanghan şehri yakınlarında gizemli “Sanxing Dui” kalıntılarını tespit ettiler Bundan 3 bin yıl öncesine ait olduğu anlaşılan “San Xingdui” kalıntılarından 142 santim uzunluğundaki altın sopa, dört metre yüksekliğindeki “Kutsal Ağaç”, farklı boyutlardaki bronz insan heykelleri, büstler ve maskeler gibi Batı Asya ve Antik Yunan medeniyetlerinin özelliklerini taşıyan çok sayıda tarihi eser çıkarıldı
Uzmanlar, bu tür tarihi eserlerin büyük olasılıkla o dönemde Doğu ile Batı arasında yapılan kültürel değişimler kapsamında Çin’e getirildiğini düşünüyorlar Bu varsayımın doğru olduğunun tespit edilmesi durumunda, buradan geçen İpek Yolu’nun bundan 3 bin yıl önce kurulduğunu söylemek mümkün olacak
Karadaki İpek Yolları’nın yanı sıra bir de “Deniz İpek Yolu” vardı Guangzhou limanından Malaka Boğazı’nı geçerek Sri Lanka, Hindistan ve Doğu Afrika’ya ulaşan “Deniz İpek Yolu”’nun Song hanedanı döneminde oluştuğu, Doğu Afrika’daki Somali’de yapılan kazılarda çıkarılan tarihi eserlerle kanıtlandı Çin ve dünya uygarlığının başlıca beşiği olan ülkeleri bir araya getiren Deniz İpek Yolu, geçtiği ülkeler arasındaki ekonomik ve ticari temasları yoğunlaştırdığı için “Doğu ve Batı Arasındaki Diyalog Yolu” olarak da adlandırılıyor Tarih kayıtlara göre Marco Polo, Çin’e Deniz İpek Yolu üzerinden gelmiş, dönüşte yine Çin’in Fujian eyaletine bağlı Quanzhou limanından gemiye binerek bu yolu izleyip memleketi Venedik’e dönmüştü
İPEĞİN TARİHÇESİ
Milattan yüzyıllar önce Mısırlılar, daha sonra da Romalıların Çinlilerden ipek satın alırlardı Ulaşım ise, daha sonra İpek Yolu adı verilen güzergahları izleyen kervanlarla sağlanırdı MS 555 yılında, keşişler ilk ipek kozalarını Çin’den Bizans’a, Anadolu’ya getirdiler İpek böcekçiliği İstanbul’dan Yunanistan’a, 7 yüzyıldan itibaren de İtalya, İspanya ve Fransa’ya geçmiştir
ANADOLU’DAKİ İPEK YOLLARI
Coğrafi konumu nedeniyle Anadolu, eski çağlardan beri doğu ile batı arasında bir köprü işlevi görmüştür Anadolu’da Hitit Dönemine kadar dayanan, doğal geçitlerin kullanıldığı bir yol şebekesinin var olduğu bilinmektedir Bu yollar, daha sonraki dönemlerde de kullanılmıştır Herodot Tarihi’nde, Sart’tan geçen Susa-Efes kervan yolu üzerinde 30-40 km aralıklarla yer alan ve posta teşkilatı kuryelerinin konaklama yerleri olan Flaktra’lardan söz edilmektedir Roma ve Bizans dönemlerinde, yaklaşık 75 kmlik menzillerde konaklama ve askeri amaçlı yapıların varlığı, Anadolu’da ister ticari ister dini veya askeri olsun, bir yol şebekesinin bulunduğunu göstermektedir
Anadolu, İpek Yolunun da en önemli kavşak noktalarından biri olmuştur Orta Çağ’da, İpek Yolları Çin’den başlayıp Orta Asya’da birden fazla güzergahı izleyerek ve Anadolu’yu geçerek Trakya üzerinden Avrupa’ya uzanmıştır Ayrıca, Ege kıyılarında Efes ve Milet, Karadeniz’de Trabzon ve Sinop, Akdeniz’de Alanya ve Antalya gibi önemli limanları kullanarak deniz yolu ile de Avrupa’ya ulaşmıştır
Anadolu’da İpek Yolu;
Kuzeyde : Trabzon, Gümüşhane, Erzurum, Sivas, Tokat, Amasya, Kastamonu, Adapazarı, İzmit, İstanbul, Edirne, Güneyde : Mardin, Diyarbakır, Adıyaman, Malatya, Kahramanmaraş, Kayseri, Nevşehir, Aksaray, Konya, Isparta, Denizli, Antalya merkezlerini izlemektedir Ayrıca, Erzurum, Malatya, Kayseri, Ankara, Bilecik, Bursa, İznik, İzmit, İstanbul güzergahının da kullanıldığı bilinmektedir
Selçuklular, Anadolu’daki ticari faaliyetleri canlı tutmak amacıyla, yabancılarla anlaşmalar yapmışlar, ticaret yapan kimselere, yolculuklarında karşılaşabilecekleri soygunlara ve her türlü zarara karşı devlet güvencesi vererek, ilk “Devlet Sigorta Sistemi”ni başlatmışlar ve gümrük vergilerinde uyguladıkları indirimlerle ticari hayatı özendirmeye çalışmışlardır
Kervansaraylar, bu canlı ticari ortamda önemli görevler yüklenmiş kuruluşlardı Issız yollar üzerinde kaleyi andıran görünümleri, zengin taş süslemeleri, gelişmiş mekan tasarımları ile mimari açıdan da çok etkileyici olan kervansaraylar, seyahat ve ticareti güven altına alan, sosyal dayanışmayı sağlayan, gelenlerin mallarını pazarladıkları durak yerleri, ordunun sefer zamanında ikmalini kolaylaştıran üs’lerdi Genellikle, yürüyüşle 8-10 saati geçmeyen, 30-40 km aralıklarla inşa edilmişlerdir Her türlü hizmetin vakıf olarak karşılandığı bu yapıların içinde nalbant, araba ve koşum takımı onarıcıları, doktor, veteriner ile hamam, çeşme, mescit gibi bölümler bulunmaktaydı
Türk Adının Anlamı Ve Kökeni:
1-Ziya Gökalp'e göre; Töre kelimesinden gelir. Buna göre Türk: "Türeli=Nizamlı, geleneklerine bağlı" demektir.
2- Danimarkalı Bilgin WAMBERY'e göre Türemekten (Türük) gelir. Buna göre Türk demek TÜREMİŞ, ÇOĞALMIŞ demektir.
3- Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügatıt Türk" adlı eserinde Türk demek "OLGUNLUK ÇAĞI" demektir.
4- Genel olarak Türk demek, GÜÇLÜ, KUVVETLİ manasında kabul edilir.
- İlk Türklerin anayurdu Orta Asya’dır. Fakat zamanla çeşitli nedenlerle göç etmişlerdir.
Göçlerin Sebepleri:
1- Nüfus artışı ve toprakların yetersiz kalışı, 2- Olumsuz iklim şartları(Kuraklık, şiddetli kışlar)
3- Kendi aralarında ve diğer kavimlerle olan mücadeleler 4- Salgın hastalıklar
5- Türklerin Cihan hâkimiyeti düşüncesi. 6- Çinin baskı ve hileleri
Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti)(Mö. 220-Ms.300)
Kurulduğu tarih kesin olarak bilinmemektedir. Tarihte bilinen İLK TÜRK DEVLETİ'dir.
-** Bilinen ilk hükümdarı TUMAN (Teoman)'dır. Teoman'dan sonra yerine oğlu METE HAN geçmiştir.
- Asya Hun devleti METE HAN zamanında en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
-
- Çinliler Türk akınlarına karşı koymak için ÇİN SEDDİ'ni yaptılar. *ÇİN SEDDİ; 2450 km uzunluğunda , 11 metre yüksekliğinde 7,5 m gerişliğinde kalınlığındadır.Yinede Türk akınlarına engel olamamıştır.
- **Mete orduda 10luk sistemi uyguladı. Günümüzde orduların çoğu daha bu sistemi kullanmaktadır.
- Oğuz Kağan Destanını önemli destanlarıdır. Bu destandaki kişinin Mete olduğu sanılmaktadır.
- Tarihte ilk defa bütün Türkleri tek bayrak altında toplayan Türk Devleti Asya Hun devletidir.
- Büyük Hun Devleti VERASET SİSTEMİ ve ÇİN SİYASETİ nedeniyle Doğu ve Batı Hun Devleti diye ikiye ayrıldı. Batı Hunları ARAL GÖLÜ civarına göç etmek zorunda kaldılar. Doğu Hunları ise Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrıldı. Ve daha sonra Çinliler tarafından ortadan kaldırıldı.
Kavimler Göçü:
- Hun Devleti yıkıldıktan sonra Çin baskısından kurtulmak için bazı Hun boyları İtilin batısına geçerek Karadenizin kuzeyine göç ettiler. Bu göç sırasında önüne çıkan devletleri ya yönetimine aldılar yada onlarda ileri doğru kaçtı.
- Tarihte devletlerin bu yer değiştirmesine Kavimler Göçü denilmektedir.
Göç eden bu Türkler Avrupa Hun Devletini Kurdular..
Kavimler göçünün sonuçları:
- Roma İparatorluğu’nun çöküşü hızlandı.İmparatorluk 395te ikiye ayrıldı.
- 476da batı Roma İmparatorluğu yıkıldı. Toprakları üzerinde birçok devlet kuruldu.
-Avrupa’nın etnik çehresi değişti.Yeni topluluklar ortaya çıktı.
- Avrupa bir karışıklık dönemi yaşadı
-Günümüz Avrupa devletlerinin temelleri atıldı.
-Avrupa’da feodalite dönemi başlamıştır.
-Avrupa Türk kültürüyle tanıştı.Balkanlarda Türk devletleri kuruldu.
** Feodalite (Derebeylik): Zengin toprak sahibi olan kişilerin oluşturduğu sistemdir. Toprakta çalışan köylüler toprakla birlikte alınıp satılabilirdi.
AVRUPA HUN DEVLETİ
- Kurucusu Balamir Handır.
- Anadolu’ya ilk Türk akınları bu dönemde olmuştur.
-Atilla döneminde Bizans vergiye bağlanmıştır.
-Batı Roma üzerine sefer yapılmış, fakat Papanın Hıristiyan dünyası adına Roma’yı kendilerine bağışlamalarını istemesi üzerine buranın alınmasından vazgeçilmiştir.
Fransa üzerine düzenlenen Galya seferi Batı Romayı yalnız bırakmaya yöneliktir.
GÖKTÜRKLER
Bumin Kağan 552de Göktürk devletini kurdu. - Ötügen başkent olmuştur.
- **Türk adını kullanan ilk devlettir.
-Göktürk adı Göktürk yazıtlarında Kök-Türk şeklinde yazılmıştır.
- Bumin Kağanın ölümünden sonra iktidar mücadeleleri başladı.
- Çinliler bu mücadeleyi körükleyince Göktür kağanlığı iyice zayıfladı.ve siyasi birligi bozuldu.630 yılında yıkıldı.
II.GÖKTÜRK DEVLETİ
Kutluk Han 681 den itibaren Göktürkleri yeniden bir araya getirerek 2. Göktürk Devleti kuruldu.Bu devlete bu nedenle Kutluk Devleti de denilmektedir
.-Bu devlet en parlak dönemini Bilge Kağan, Kültigin veVezir Tonyukuk zamanındadır.
-Devletin zayflaması üzerine Türk boylarından Basmıller, Karluklar ve Uygurlar isyan ederek 742 yılında yıkıldı.
-** Göktürklerden günümüzü kalan en önemli eser Orhun Yazıtlarıdır(Göktürk Kitabeleri). Bu kitabeler Bilge Kağan, Kültigin Kağan ile vezir Tonyukuk adına dikilmiştir.
-** Bunlar yazılı ilk Türk belgeleridir. Orhun alfabesi ile yazılmıştır.
UYGUR DEVLETİ:
- Karluk ve Basmiller'le birleşerek II. Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGURDEVLETİ'ni kurdular.(745) Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)'dur.- Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.- Manihizme inandılar. Bu inanışta et yemek günah sayıldığı için vücut yapıları değişti. Ve savaşçı güçlerini kaybettiler.-18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar.
- Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler.-Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar. (Özbek ve Çağatay Türkleri)-İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'la savaştılar.(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlılarınİslamiyeti yaymak istemeleri.)-Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar.
- Kırgızlar tarafından 840 yılında yıkıldılar.
İSLAM TARİHİ
İslamiyet’ten Önce Arap Yarımadasının Durumu:
- İslamiyet’ten önce Arap yarımadasında Putperestlik yaygındı. Diğer dinler:-Sabilik : (Yıldız ve gök cisimlerine tapma)
-Mecusilik: ( Zerdüşt inancı. Ateşe tapma ) Hıristiyanlık -Yahudiler -Hanif : (Hz.İbrahim’in tek tanrı inancı. Puta tapmazlar, içki içmezler ve haksızlık yapmazlardı. Hz. Muhammed’in anne ve babası da Hanif dinine bağlıydılar.)
Bu dönemde kabileler arasında kavgalar vardı. Sadece haram aylarda savaşmazlar bu dönemde Kabedeki putları ziyaret ederlerdi.
- Arap toplumu göçebe (bedevi) ve yerleşik halk olmak üzere ikiye ayrılırdı.
Sebep: Müslümanlar Mekkeden göç ederken bütün mallarını bırakmışlardı. Bunlara karşılık Mekke kervanını vurmaya karar verdiler.
Sonuç: 1-Zafer Müslümanların oldu. 2-Esirler 10 Müslüman çocuğa okuma yazma öğretirlerse serbest kalacaklardı.
Önemi: 1-Mekke ile Medinelilerin ilk savaşıdır. 2-Savaşın diğer bir ismi de Akrabalar savaşıdır. 3- Savaş sonunda Hz. Muhammedin esirler ile ilgili aldığı karar eğitime ne kadar önem verdiğini göstermektedir.
Önemli maddeleri: 1-Her iki taraf birbiri ile 10 yıl savaşmayacak. 2-Müslüman olup Medineye giden kişiler Medineye alınmayacak, Medineden Mekkeye gelenler ise geri verilmeyecek. ( Bu madde daha sonra kaldırılmıştır. Çünkü Medineye alınmayan Müslümanlar
Mekkeye dönmediler ve Mekke ile Medine arasında kalıp Mekke kervanlarını vurmaya başladılar.)
Önemi: Mekkeliler Müslümanların varlığını kabul etmişlerdir.
Hayberin Fethi
Tarih: 629 Taraflar: Müslümanlar - Yahudiler
Sebep: Yahudiler, Mekkeliler ile birleşip Müslümanlara zarar veriyorlardı.
Sonuç: Medine-Şam yolu güvenlik altına alındı.
Mekkenin Fethi
Tarih: 630 Taraflar: Mekkeliler - Müslümanlar
Sebep: Mekkeliler Müslümanlara karşı kuvvet toplamaya başlamışlardı.
Sonuç: 1-Hz.Muhammed, Kabeyi ziyaret ederek putları kırmıştır. 2-Bütün Mekkeliler İslamiyeti kabul ettiler. 3-Mekkenin fethi bütün Arabistanın fethini sağlayan önemli bir başlangıç oldu. 4-Mekkenin fethi ile İslam Devleti kuruldu.
EMEVİLER:
661 yılında Muaviye tarafından Şam merkez olmak üzere kuruldu.
Emevilerin İslam Dünyasında Yaptıkları Yenilikler:
1-Hilafeti saltanat haline getirdiler.
2-Arap olmayanlara kötü davranarak Arap ırkçılığını başlattılar.
3-İslam Devletinin gerçek anlamda kurulmasını sağladılar.
4-İslam Devleti en geniş sınırlarına Emeviler döneminde ulaşmıştır.
Türkler Emevilerin Arap olmayanlara kötü davranması nedeniyle Müslüman olmadılar.
Emevi Devletinin Yıkılış Sebepleri:
1-Önemli görevlere Emevi soyundan olanları getirmeleri 2-Arap olmayan Müslümanlara değer vermemeleri
3-Hz.Alinin oğullarının hilafeti ele geçirme çabaları 4-Hz.Muhammedin amcası Abbasın soyundan gelenlerin Emevlere karşı olması 5-Fetihlerin durması 6-Emevi ailesi arasındaki geçimsizlik
-Emevi ailesi Abbasiler tarafından yok edilmiştir.
ABBASİLER:
750 yılında Emevileri yıkarak, Ebul-Abbas Abdullah tarafından Bağdat başkent olmak üzere kuruldu.
- Abbasiler Emevilerin aksine ırk ayrımı yapmadılar. Bu dönemde birçok Türk Abbasilerde önemli görevlere geldi.
- Abbasiler bilime önem verdiler. Harezmi gibi birçok bilgin bu dönemde yetişti.
- Abbasiler Türk askerleri ve aileleri için Samarra Şehrini kurdular.
Türklerin Müslüman Olmaları
- Araplarla Çinliler arasında yapılan Talas Savaşı’nda Türkler Arapları desteklemişlerdir. Araplar savaşı kazanmıştır.
- Bu savaştan sonra Türkler İslamiyet’e geçmeye başladı.
- Devlet olarak; İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılar’dır.
KARAHANLILAR
Uygurların yıkılması ile Karluklar, Çiğil ve Yağma Türkleri ile birleşerek Karahanlılar Devleti'ni kurdular (840).
-** İlk Müslüman Türk devletidir.
-Satuk Buğra Han, İslamiyeti kabul etti. Karahanlılar, 960 yılından itibaren Müslüman bir Türk devleti haline geldi.
Karahanlılar, iç karışıklıklar sonunda doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Karahanlılar Karahitaylılar tarafından ortadan kaldırıldı (1211 ). Batı Karahanlılar ise Harzemşahlar tarafından yıkıldı (1212).
Kaşgarlı Mahmut Divan_ı Lügâti Türk adlı eseri yazmıştır. Amacı Türkçenin Arapçadan zengin bir dil olduğunu anlatmak ve Türkçeyi öğretmek için yazmıştır.
-**** Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig adlı eseri yazmıştır.Kutadgu Bilig Mutluluk Bilgisi anlamına gelir. Bu öğüt ve ahlak konusunda bilgiler verir. İnsanların iyi olması için neler yapması gerektiğini anlatır.
GAZNELİLER
Alp Tigin Saman oğulları Devleti'nde hassa komutanı idi. Horasan'a vali olarak atandı. Bu görevden alınması üzerine Gazne'ye gitti. Yerli hanedanı devirerek bağımsız bir beylik kurdu. Başlangıçta Saman oğullarına bağlı olarak yaşadılar. Bu devletin yıkılmasından sonra bağımsız oldular.
- Ceyhun'a kadar uzanan topraklar, Gazneliler’in eline geçti.
- Gazneliler’in en parlak dönemi Sultan Mahmut (Gazneli Mahmut) devridir.
-Sultan Mesut, Büyük Selçuklularla Dandakan Savaşını yaptı ve yenildi. Bu savaştan sonra Selçuklular resmen kuruldu.
- Gazneliler savaşlarda filleri kullanıyordu. Buda karşı orduların dikkatini dağıtıyordu.
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ:
Selçuk Bey kendine bağlı Oğuz boylarını toplayarak Cend şehrine yerleşti. Fakat bu dönemde Selçuklular devlet olarak kurulmadı.
- Çagrı ve Tuğrul kardeşler ülkenin başına geçtikten sonra, 1015 ten itibaren Anadolu’ya akınlar düzenlediler.
- Çağrı bey 1040 yılında Gazneliler’i Dandanakan Savaşında yenince Büyük Selçuklu devleti resmen kuruldu.
- Tuğrul bey adına para bastırdı, hutbe okuttu. Bunlar bir kişinin sultan olması için yapardı.
- Malazgirt Savaşı (1071):
Anadolu’ya akınlar düzenleyen Selçuklu hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru Romanos Diyagones (Romen Diyojen) arasında yapıldı. Selçuklular bu savaşı kazandı.
- Malazgirt Savaşının önemi:
1- Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı.2- Anadoluda Türk Devletleri Kurulmaya başladı.
-
Nizamülmülk Selçukluların en ünlü veziridir. Çok iyi devlet adamıdır. Aynı zamanda dönemin üniversitesi sayılan Nizamiye Medreseleri’ni kurdu. Ayrıca Siyasetname adlı eser yazmış. Bu eserde devlet işlerinin nasıl olması gerektiğini anlatmıştır.
- Büyük Selçuklular Karahitaylılar ile yapılan Katvan Savaşından sonra yıkılma sürecine girdi.(1141). Sulatn Sencer’in 1157 yılında ölmesi ile yıkıldı.
ESKİ TÜRK TOPLUMUNDA GELENEK VE GÖRENEKLER:
İlk Türk devletlerinde bir çocuk kahramanlık göstermeden ad konmazdı.
- İlk Türklerde ülke hanedan (sultan) ailesinin ortak malı sayılırdı.
-İlk Türklerde hükümdarın eşine Hatun denirdi.
- ilk Türk Devletlerinde devlet işleri Kurultay (Toy ) adı verilen mecliste görüşülürdü.
- İlk Türk devletlerinde ölüler Yuğ adı verilen cenaze törenleri ile gömülürdü.
Ölüler Kurgan denilen mezarlara gömülür, öldürdükleri düşman sayısı kadar mezarlarına Balbal denilen taşlar dikerlerdi.
- İlk Türklerde müzik önemli yer tutardı. Kopuz önemli müzik aletidir.
- İlk Türk devletleri Şamanizm dini başta olmak üzere Manehizm, İslamiyet, Hıristiyanlık, Musevilik gibi dinlere inandılar. Daha sonra İslamiyet hızla yayıldı. Nedeni İslamiyet’in kendi inanışlarına yakın olması nedeniyle hızla yayıldı.
- Nevruz bahar bayramıdır. Selçuklulardan itibaren Osmanlılar ve günümüzde kutlanır. 21 mart baharın başlangıcı sayılır.
- llk Türk Destanları :1.Altay -Yakut : Yaradılış Destanı 2.Sakalar Dönemi: a.Alp Er Tunga Destanı b.Şu Destanı
