| Iqtisodiy tizimlar va doiraviy aylanishlar modeli
.
48
3.3-chizma
Ishlab chiqarish jarayonining ikki tomoni
Ishlab chiqarish vositalari naflilikni yaratishda to‘liq qatnashadi, qiymatning
tashkil topishida esa qisman, ya’ni uning eskirgan qismi qatnashadi. Bu ishlab
chiqarish jarayonida qatnashayotgan ayrim tabiiy kuchlar (masalan, qishloq
xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirishda quyosh energiyasi) qiymatga ega emas,
shuning uchun ular tovarning iste’mol qiymatini hosil qilishda omil sifatida
qatnashsada, lekin qiymatning tashkil topishida, uning ko‘payishida qatnashmaydi.
Demak, ishlab chiqarilgan tovarlarning nafliligini yaratishda har uchala omil: yer,
kapital, ishchi kuchi qatnashadi, qiymatning tashkil topishida esa mehnatning o‘zi
qatnashadi (3.4-chizma).
Ishchi kuchi va ishlab
chiqarish vositalari
(natural shakllari)
Qiymatning o’sish
jarayoni
kapital: ishlab chiqarish
vositalari va ishchi kuchi
qiymati
Ishlab chiqarish omillari
Natija:
Tovar va
xizmatlar
Iste’mol qiymati yani
naflilik
Ishlab chiqarish
jarayoni
Mehnat jarayoni yoki
naflilik yaratilishi va
ko’payish jarayoni
O’tkazilgan va
yangidan yaratilgan
qiymat
Yaratilgan tovar va xizmatlar
Naflilikda yaratishda qatnashdi
Qiymatning tashkil etishda qatnashadi
Yer
Кapital
Ishchi
kuchi
Меhnat
Aniq mehnat bilan
o’tkazilgan ishlab
chiqarish vositalari
qiymati
Аbstrakt меhnat
bilan yaratilgan
yangi qiymat
| 
