Iqtisodiyot nazariyasi

2-guruh

1-topshiriq.Ushbu fikr to‘g‘riyoki noto‘g‘riligini aniqlang (javobni asoslang).

Aralash iqtisodiyoti - bozor iqtisodiyoti bo‘lishiga qaramasdan, nima, qancha, kim uchun kabi muammolarni davlat tomonidan narxlarni nazorat qilish orqali hal etilishi kerak.

2-topshiriq. Muammoli savolga aqliy hujum usulida javob toping.

Bozor iqtisodiyotini ushbu tavsiflari yuqori texnologik ishlab chiqarish, yuqori sifatli mahsulot, bozorlarda tovar assortimentlarini ko‘pligi va taqchillikning yo‘qligi qanday o‘rin tutadi?

3-guruh

1-topshiriq.Ushbu fikr to‘g‘riyoki noto‘g‘riligini aniqlang (javobni asoslang).

Avtomobilga yoqilg‘i quyish shahobchasi – bu bozorga misol bo‘ladi.

2-topshiriq. Muammoli savolga aqliy hujum usulida javob toping.

Bozor iqtisodiyoti tavsiflanadi, masalan, xususiy mulkchilik mavjudligi, ijtimoiy mehnat taqsimoti, tovarni ekvivalentlik asosida pulga ayirboshlanishi.

Guruhlarda ishlash uchun topshiriqlar

1-guruh

1-topshiriq.Ushbu fikr to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligini aniqlang (javobni asoslang).

Bozor bu iste’molchi va sotuvchi o‘rtasidagi iqtisodiy munosabat (oldi-sotdi asosida).

2-topshiriq. Muammoli savolga aqliy hujum usulida javob toping.

Bozor turlari tavsiflanadi, masalan, xaridorlar, sotuvchilar, intelektual mulk, xizmatlar bozori

2-guruh

1-topshiriq.Ushbu fikr to‘g‘riyoki noto‘g‘riligini aniqlang (javobni asoslang).

Aralash iqtisodiyoti - bozor iqtisodiyoti bo‘lishiga qaramasdan, nima, qancha, kim uchun kabi muammolarni davlat tomonidan narxlarni nazorat qilish orqali hal etilishi kerak.

2-topshiriq. Muammoli savolga aqliy hujum usulida javob toping.

Bozor iqtisodiyotini ushbu tavsiflari yuqori texnologik ishlab chiqarish, yuqori sifatli mahsulot, bozorlarda tovar assortimentlarini ko‘pligi va taqchillikning yo‘qligi qanday o‘rin tutadi?

3-guruh

1-topshiriq.Ushbu fikr to‘g‘riyoki noto‘g‘riligini aniqlang (javobni asoslang).

Avtomobilga yoqilg‘i quyish shahobchasi – bu bozorga misol bo‘ladi.

2-topshiriq. Muammoli savolga aqliy hujum usulida javob toping.

Bozor iqtisodiyoti tavsiflanadi, masalan, xususiy mulkchilik mavjudligi, ijtimoiy mehnat taqsimoti, tovarni ekvivalentlik asosida pulga ayirboshlanishi.

5-Seminar mashg‘ulot: Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davri O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o‘tish tamoyillari va xususiyatlari.

Mashg‘ulotning maqsadi: o‘tish davri nazariyasi, xususan bozor iqtisodiyotiga o‘tish yo‘llarini yoritib berish.. SHuningdek, O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o‘tishning tamoyillari va xususiyatlari, respublikada bozor islohotlarini amalga oshirishning mazmuni, maqsadi va asosiy yo‘nalishlarini ochib berish.

Vazifalar; O‘tish davrining mazmuni, bozor iqtisodiyotiga o‘tish yo‘llari,

O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o‘tishning tamoyillari va xususiyatlari

Motivatsiya bozor munosabatlariga o‘tish, iqtisodiyotni erkinlashtirish va islohotlarni chuqurlashtirish jarayonida makroiqtisodiy barqarorlikka erishish, strategik vazifalarni amalga oshirish yo‘llarini tahlil qilish . Fanlararo va fan ichidagi bog‘liqlik iqtisodiy nazariyasi fani. solik va solikka tortish fani, moliya nazariyasi va davlat byudjeti fani bilan xam o‘zaro bog‘liq chunki iqtisodiy nazariya si qonuniyatlaridan chetga chiqib keta olmaydi, ularga asoslanadi va rivojlantiriladi

Ishni bajarish uchun namuna

Guruh bilan ishlash qoidalari Guruhning har bir a’zosi: -          o‘z sheriklarining fikrlarini xurmat qilishlari lozim; -          berilgan topshiriqlar bo‘yicha faol, hamkorlikda va mas’uliyat bilan ishlashlari lozim; -          o‘zlariga yordam kerak bo‘lganda so‘rashlari mumkin; -          yordam so‘raganlarga ko‘mak berishlari lozim; -          guruhni baholash jarayonida ishtirok etishlari lozim.

Guruhlarga topshiriqlar.

1-guruh.

1-topshiriq. Test.

Bozor iqtisodiyotiga o‘tishning qanday modellari mavjud?

a) Osiyocha model;

b) sobiq sotsialistik mamlakatlar modeli;

v) Afrika va lotin Amerikasi mamlakatlari modeli;

g) barcha javoblar to‘g‘ri.

2-topshiriq. O‘tish davri tushunchasining zamonaviy jihatlari va uni jahonda namoyon bo‘lish xususiyatlarini tavsiflang.

Javob berishda grafik organayzerdan foydalaning: “Mantiqiy-tarkibiy sxema”.

3-topshiriq.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlaridan ilovalar keltiring.

I.A.Karimov iqtisodiyotni erkinlashtirish, mamlakatdagi siyosiy o‘zgarishlar va davlat qurilishi to‘g‘risida.

4-topshiriq. Qisqacha xulosa qiling.

Ma’muriy-buyruqbozlik tizimidan bozor iqtisodiyotiga o‘tishning xususiyatlari nimadan iborat?

2-guruh.

1-topshiriq. Test.

Bir tizimdan ikkinchi bir tizimga o‘tishning qanday yo‘llari mavjud?

a) induktiv va deduktiv;

b) evolyusion va inqilobiy;

v) «karaxt qilib davolash»;

g) barcha javoblar to‘g‘ri.

2-topshiriq. O‘zbekistonni bozor iqtisodiyotiga o‘tish modeli, uning tamoyil va xususiyatlarini tavsiflang.

Javob berishda grafik organayzerdan foydalaning: “Mantiqiy-tarkibiy sxema”.

3-topshiriq.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlaridan ilovalar keltiring.

I.A.Karimov o‘tish davrida aholini ijtimoiy himoya qilish to‘g‘risida.

4-topshiriq. Qisqacha xulosa qiling.

O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlar konsepsiyasi va strategiyasini roli nimada?

3-guruh.

1-topshiriq. Test.

O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o‘tish qaysi yo‘l bilan boryapti?

a) Turkiya modeli asosida;

b) «karaxt kilib davolash», yo‘li bilan;

g) evolyusion yo‘l bilan;

d) barcha javoblar to‘g‘ri.

2-topshiriq. Bozor iqtisodiyotiga o‘tishda isloxotlar bosqichi va masalalarni tavsiflang.

Javob berishda grafik organayzerdan foydalaning: “Mantiqiy-tarkibiy sxema”.

3-topshiriq.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlaridan ilovalar keltiring.

I.A.Karimov mulk egalarini shakllanishi va valyuta bozorini shakllanishi to‘g‘risida.

4-topshiriq. Qisqacha xulosa qiling.

Nima uchun bozor iqtisodiyotiga o‘tishda turli isloxotlar va masalalar mavjud bo‘ladi?

Muammoli savollar. 1. Boshqarishning ma’muriy usullariga asoslangan iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga o‘tishning o‘ziga xos xususiyatlari? 2. O‘tish davri iqtisodiyotida davlatning pul-kredti siyosati? 3. Respublikada iqtisodiy islohotlarni bosqichlari, asosiy yakunlari va vazifalari? 4. O‘zbekistonda ko‘p ukladli iqtisodiyotni shakllantirish vazifalari?

6-Seminar mashg‘ulot: Talab va taklif nazariyasi. Bozor muvozanati. Raqobat va narxning shakllanishi

Mashg‘ulotning maqsadi: talab va taklif qonunlari, ularning miqdoriga ta’sir etuvchi omillarni, ular o‘rtasidagi mutanosiblikni tushuntirish va raqobat uning turlari xaqida, narxning iqtisodiy mazmuni va vazifalari, shakllanish tamoyillari va uning darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni yoritib berish.

Vazifalar; talab tushunchasi va uning miqdoriga ta’sir etuvchi omillar, taklif qonuni, raqobat va uning shakillari, narx va narx turlari.

Talaba bilishi lozim:talab va taklif, raqobat, monopoliya, narx, deping narx, narx siyosati.

Motivatsiya. Bozor iqtisodiyoti rivojlanib borishi bilan raqobatchilik munosabatlari ham takomillashib, o‘z shakllarini o‘zgartirib borishi,

narx turlari bilan bir qatorda davlatning narx siyosati va uning O‘zbekistondagi o‘ziga xos jihatlarini o‘quvchilarga etkazib berish.

Fanlararo va fan ichidagi bog‘liqlik. Iqtisodiyot nazariyasi fani moliya nazariyasi va davlat byudjeti fan, solik va solikka tortish fani bilan xam o‘zaro bog‘liq .

Ishni bajarish uchun namuna

Munozara qatnashchilariga eslatma 1.      Munozara munosabatlar yig‘indisi emas, balki muammo echimi uslubiyatidan iborat. 2.      Ko‘p gapirmasdan boshqalarning so‘zlashiga imkon ber. 3.      Maqsadga erishish yo‘lida xissiyotlarinni jilovlab, batafsil o‘ylagan holda so‘zla. 4.      Raqiblaring vaziyatini o‘rganib, ularga xurmat bilan murojaat qil. 5.      Raqiblaring tomonidan aytilgan fikrlarga tanqidiy va istehzoli yondash. 6.      Munozara predmeti bo‘yicha chetga chiqmagan holda to‘g‘ri yondashib gapir.

Muammoli seminarning boshqaruv dastaklari Boshlovchi barcha vazifalarni o‘ziga oladi – munozara bosqichlarini boshqarish, javoblarning asoslanishi va to‘g‘riligini tasdiqlash, qo‘llangan termin va tushunchalarning aniqlash, munosabatlarni to‘g‘ri qo‘llash va boshqalar. Taqdimotlarning taqsimotini to‘g‘ri boshqarish. Taqrizchi – tomonlarning ma’ruzalarini yo‘nalishlar bo‘yicha belgilash va to‘liq xarakterda baholash: dolzarbligi, ilmiy jihati, mantiqiyligi va masalalarning aniq qo‘yilganligi, xulosalarning aniq ko‘rsatilishi. Raqib – qabul qilingan tadqiqot o‘rtasida raqobatchilik jarayonini shakllantiradi. U faqatgina ma’ruzachining asosiy holatini tanqid qilish emas, shu bilan birgalikda, uning aytgan fikrlaridan zaif yoki xato tomonlarini topish hamda o‘zining hal qiluvchi fikrlarini taklif qilishi ham mumkin. Ekspert – barcha munozaralarning, jumladan, munozara qatnashchilari tomonidan aytilgan fikrlarning, qilingan xulosalarning, taklif va gipotezalarning maxsuldorligini baholaydi.

Munozara reglamentini o‘tkazish tartibi 1.      Boshlovchi ma’ruza mavzusi va ma’ruzachilarning taqdimotlarini e’lon qiladi. 2.      Ma’ruza 5 minut davom etadi. 3.      Taqrizchi – 2 minut. 4.      Raqib – ma’ruza mavzusi bo‘yicha fikrlarini 1-3 minut taqdim etadi. 5.      Jamoaviy muhokama – 5-10 minut.

Muhokama va xulosalar chiqarish uchun savollar

1.      Talab qonunini tushuntiring. Talabga qanday omillar ta’sir qiladi? Bu omillardan har biri o‘zgarsa, talab egri chizig‘ida qanday o‘zgarish ro‘y beradi? 2.      Taklif qonunini tushuntiring. Taklifga qanday omillar ta’sir qiladi? Bu omillardan har biri o‘zgarsa, talab egri chizig‘ida qanday o‘zgarish ro‘y beradi? 3.      Engel qonunining mohiyatini tushuntirib bering. 4.      Iste’molchi xatti-harakati nazariyasining asosida nimalar yotadi? Bu nazariyaning asosiy qonun-qoidalarini izohlang. 5.      Iste’molchining afzal ko‘rishi nima? U iste’molchi tanloviga qanday ta’sir ko‘rsatadi? 6.      YAlpi (umumiy) naflilik va so‘nggi qo‘shilgan naflilik tushunchalari o‘rtasida qanday bog‘liqlik mavjud? 7.      Befarqlik egri chizig‘i nimani ifodalaydi? Befarqlik kartasi-chi? Ularning iste’molchi xatti-harakatini tushuntirishdagi ahamiyatini izohlang. 8.      Iste’molchi byudjeti chizig‘iga narx va daromaddagi o‘zgarishlar qanday ta’sir ko‘rsatadi?

7-Seminar mashg‘ulot: Tadbirkorlik faoliyati.Tadbirkorlik kapitali va uning aylanishi.

Mashg‘ulotning maqsadi: Tadbirkorlik faoliyatining mohiyati, maqsadi va bozor iqtisodiyotiga o‘tish sharoitida amal qiladigan shakllarini batafsil bayon etish, tadbirkorlik kapitalining mazmunini va uning harakat shakllarini tahlil qilish,

Vazifalar;Tadbirkorlik faoliyati va shakillari, tadbirkorlik kapitali va uning aylanishi, asosiy va aylanma kapital.

Talaba bilishi lozim: tadbirkor, kapital, asosiy kapital, aylanma kapital. asosiy kapitalning eskirishi.

Motivatsiya.Tadbirkorlik faoliyati va uning shakillari xaqida, kapital harakatida vujudga keladigan jarayonlar va uning namoyon bo‘lishi, shuningdek, kapitalning aylanish tezligi va undan foydalanish samaradorligini oshirish masalalarini yoritish .

Fanlararo va fan ichidagi bog‘liqlik. Iqtisodiyot nazariyasi fani moliya nazariyasi va davlat byudjeti fan, solik va solikka tortish fani bilan xam o‘zaro bog‘liq . Ishni bajarish uchun namuna

“Sinkveyn” (5 qator) texnikasi

Maqsad – kategoriyaga xarakteristika berish

Sinkveyn sxemasi:

1–qator – tushuncha

2-qator – tushunchani tavsiflovchi 2 sifat

3-qator – ushbu tushuncha vazifalari to‘g‘risidagi 3 ta fe’l

4-qator – ushbu tushuncha mohiyati to‘g‘risidagi 4 so‘zdan iborat so‘z so‘z birikmasi

5-qator – ushbu tushuncha sinonimi.

O‘quv topshiriqlar

1-guruh

1. «Tadbirkorlik», «kapital» tushunchalariga sinkveyn tuzing.

2. Jadvaldan foydalanib tadbirkorlik shakllarini taqqoslang:

Tadbirkor-lik shakllari	Qanday shakl-lanadi	Kimga tegishli	Kim boshqaradi	Foyda (zarar) qanday taqsimlanadi	Asosiy ustuvor tomonlar	Asosiy kamchiliklar
SHaxsiy
Xususiy
Aksionerlik jamiyati

2-guruh

1. «Menedjment», «marketing» tushunchalariga sinkveyn tuzing.

2. Jadvaldan foydalanib kapitalning funksional shakllarini taqqoslang:

Kapital	Aylanish bosqichlari (formula)	Funksiyasi (vazifasi)	Sohasi
Pul ko‘rinishida
Tovar ko‘rinishida
Ishlab chiqaruvchi (unumli)

3-guruh

1. «Obligatsiya», «amortizatsiya» tushunchalariga sinkveyn tuzing.

2. Jadvaldan foydalanib samaradorlik ko‘rsatkichlarini taqqoslang:

Samaradorlik ko‘rsatkichi	Hisoblash formulasi
Umumiy
Asosiy fondlardan foydalanish
Aylanma fondlardan foydalanish

4-guruh

1. “Samaradorlik”, “aksiya” tushunchalariga sinkveyn tuzing.

2. Jadvaldan foydalanib aksiya va obligatsiyalarga tavsif bering:

	Iqtisodiy mohiyati	Daromad-lilik	Amal qilish muddati	Emitent	Tavakkal-chilik (risk)	Asosiy umumiy belgilari	Asosiy farqlar
Aksiya
Obligatsiya

8-Seminar mashg‘ulot: Korxona xarajatlari va foydasi. Ish haqi va mehnat munosabatlari

Ishdan maqsad korxona xarajatlari pul daromadlari va foyda to‘g‘risidagi talabalar bilimini yanada chuqurlashtirish. Mustaqil fikrlash hamda aniq tahliliy ko‘nikmalarini shakllantirish. Nazariy bilimlarni Seminar bilimlar bilan bog‘lash.

Masalaning qo‘yilishi: Munozara, hamkorlikda o‘qitish, taqdimot, blits-so‘rov, “Davra suhbati”, insert usulini dars jarayoniga qo‘llash lozim

Talaba bilishi lozim: tadbirkor, kapital, asosiy kapital, aylanma kapital. asosiy kapitalning eskirishi.

Motivatsiya.Tadbirkorlik faoliyati va uning shakillari xaqida, kapital harakatida vujudga keladigan jarayonlar va uning namoyon bo‘lishi, shuningdek, kapitalning aylanish tezligi va undan foydalanish samaradorligini oshirish masalalarini yoritish .

Fanlararo va fan ichidagi bog‘liqlik. Iqtisodiyot nazariyasi fani moliya nazariyasi va davlat byudjeti fan, solik va solikka tortish fani bilan xam o‘zaro bog‘liq .

Ishni bajarish uchun namuna

Insert usuli”

Insert - samarali o‘qish va fikrlash uchun belgilashning interfaol tizimi hisoblanib, mustaqil o‘qib-o‘rganishda yordam beradi. Bunda ma’ruza mavzulari, kitob va boshqa materiallar oldindan talabaga vazifa qilib beriladi. Uni o‘qib chiqib, «V; +; -; ?» belgilari orqali o‘z fikrini ifodalaydi.

Matnni belgilash tizimi

(v) - men bilgan narsani tasdiqlaydi.

(+) – yangi ma’lumot.

(-) – men bilgan narsaga zid.

(?) – meni o‘ylantirdi. Bu borada menga qo‘shimcha ma’lumot zarur.

Insert jadvali

Tushunchalar	V	+	-	?

Munozara qatnashchilariga eslatma 1.                                                                                         Munozara munosabatlar yig‘indisi emas, balki muammo echimi uslubiyatidan iborat; 2.             Ko‘p gapirmasdan boshqalarning so‘zlashiga imkon ber. 3.             Maqsadga erishish yo‘lida hissiyotlarini jilovlab, batafsil o‘ylagan holda so‘zla. 4.             Raqiblaring vaziyatini o‘rganib, ularga xurmat bilan murojaat qil; 5.             Raqiblaring tomonidan aytilgan fikrlarga tanqidiy va istehzoli yondash; 6.             Munozara predmeti bo‘yicha chetga chiqmagan holda to‘g‘ri yondashib gapir.

Munozara reglamentini o‘tkazish tartibi 1.      Boshlovchi ma’ruza mavzusi va ma’ruzachilarning taqdimotlarini e’lon qiladi. 2.         Ma’ruza 5 minut davom etadi. 3.         Taqrizchi – 2 minut. 4.         Raqib – ma’ruza mavzusi bo‘yicha fikrlarini 1-3 minut taqdim etadi. 5.         Jamoaviy muhokama – 5-10 minut.

Guruhlarda muhokama va xulosalar chiqarish uchun savollar

1. Ishlab chiqarish sarf-xarajatlarining mohiyatini va tarkibini tushuntiring.

2. Ichki va tashqi xarajatlar o‘rtasidagi farq nimadan iboratligini misol orqali tushuntiring.

3. O‘rtacha doimiy, o‘zgaruvchi va umumiy xarajatlarning mazmuni hamda ularning ahamiyatini tushuntirib bering.

4. Foydaning mazmuni va manbaini tushuntiring.

5. Iqtisodiy foyda va buxgalteriya foydasining farqi nimada? Ularning shakllanish tartibini tushuntirib bering.

6. YAlpi foydaning taqsimlanish tartibini tushuntirib bering. Mulkchilik va xo‘jalik yuritish shakllarining turliligi foydaning taqsimlanish tartibiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?