SUSMA: İrade açıklaması sayılmaz. Kimse sustuğu için borçlandırılamaz.
FAKAT; Dürüstlük kuralı gereği (MK 2) bazı hallerde susma, kabul anlamına gelebilir.
ÖRNEK:
Sürekli alışveriş yaptığınız market sahibi, çırağı ile haber göndererek Bursa şeftalisi geldiğini, iki kasa gönderebileceğini söylüyor; cevap vermiyorsunuz, şeftalileri gönderiyor.
Derhal reddetmediğiniz için susmanız kabul sayılır.
BK 6 gereği “gerek işin hususi mahiyetinden, gerek hal ve mevkiin icabından ..” deyimi bunu ifade ediyor.
FİİLİ SÖZLEŞME İLİŞKİLERİ
Otobüse, metroya, bilet almadan binme, ücretli park yerine arabayı bırakıp gitme. Bu tür davranışlar, belli bir tarifeye peşinen uymayı kabulleniştir. Taşıma ilişkisi bu toplumsal davranışla doğmuş olur. O kişinin taşıma sözleşmesi yapmayı düşünüp düşünmemesi önemli değildir. BU davranışı yapanın hukuki işlem ehliyeti aranmaz. 8 yaşındaki çocuk da, taşınmasını isteyerek bir otobüse binerse, ücret ödemek zorundadır.
İRADE AÇIKLAMALARININ UYGUNLUĞU
Sözleşme, karşılıklı ve uygun irade açıklamalarıyla yapılır. (BK.1)
(Tasarı Madde 1- Sözleşme, tarafların birbirine uygun iradelerini karşılıklı açıklamalarıyla kurulur.
İrade açıklaması, açık veya örtülü olabilir.)
A) Karşılıklı İrade Açıklamaları
A) Karşılıklı İrade Açıklamaları
1-Bunlardan ilkine İCAP ; buna, olumlu cevap ise KABUL dür.
2-Karşılıklı irade açıklamaları, tarafların ve temsilcilerinin irade açıklamaları ile olabilir
-Temsilci , icabı - ya da kabulü- açıklayan yerine hareket etmekte ve temsil olunanın iradesini açıklamaktadır.
-Temsilci kendisi ile de sözleşme yapabilir.
A. Bir araba alması için , M’ yi temsilci tayin ediyor. M, kendi arabasını temsil ettiği A’ya satarsa, hem temsilci (alıcı) hem de satıcı sıfatıyla , kendisi ile sözleşme yapmış olur.
Karşılıklı İradelerin Birbirine Uygunluğu
-Sözleşme ancak, karşılıklı irade beyanlarının uygun olması halinde yapılmış sayılır.
Örneğin, A, 1990-95 arası bir Mercedes 200 almak istediğini satıcı B’ye açıklıyor.
-Satıcı B, A’nın kaç parası olduğunu sorarak 20 Bin dolar olduğunu öğreniyor. Ve A’ya 92 model bir Mercedes 200 satabileceğini düşünüyor.
-Oysa ki A, bu parayla 95 model Mercedes 200 almayı düşünmektedir.
İRADELER, Mercedes 200’ ün alımında ve satımında birleşmekle birlikte, model ve fiat üzerinde tam bir anlaşma bulunmuyor.
-20 bin doları olan A, bu parayla 95 modeli alabileceğini düşünüyor;
-B, ise ancak 92 model verebileceğini düşünmektedir.
Sözleşmenin oluşumu için dört ihtimal olabilir:
1-Karşılıklı İradelerin tam olarak çakışması :İÇ İRADE +BEYAN çakışıyorsa sözleşme yapılmış olur
1-Karşılıklı İradelerin tam olarak çakışması :İÇ İRADE +BEYAN çakışıyorsa sözleşme yapılmış olur
-Örnekte A 20 bin dolara 95 model mercedes 200 alabileceğini düşünüyor: İç iradeler farklı.
2-Anlam Verme İlkesi: Satıcı B, A’nın 92 model mercedesi kabul edebileceğini düşünüyor. Çünkü 90-95 model istediğini söylemişti.
3-Beyan Prensibi: 20 bin dolara 90-95 modelden hangisinin alınacağı satıcı tarafından tesbit edileceğinden, alıcının beyanı, satıcının fiyatı belirleyerek açıklamasıyla birleşmiş, çakışmış olur. Alıcının iç iradesi rol oynamaz.
4-Güven Prensibi: Tarafların beyanına iyiniyetle güvenerek verilecek anlam, sözleşmeyi kurar-veya kurmaz. Alıcının ve satıcının beyanlarının objektif anlamına bakılmayacak, muhatabın beyana iyiniyetle vereceği anlam sözleşmeyi kuracak veya kurmayacaktır.
GÜVEN İLKESİ: Muhatap,kendisince bilinen koşullar içinde irade beyanına hangi anlamı vermesi gerekiyor idi ise, dürüstlük kuralına göre bunun tesbiti önem taşır.
Örneği tekrar ele alırsak;
1990-95 model mercedes 200 arayan A, bu parayla o günkü koşullarda ancak 1992 model mercedes alabilir.
Şu halde satıcı B, A’nın verdiği bu bilgilere güvenerek 1992 model Mercedes 200’ü alabileceğini kabul edebilir.
Artık A’nın bu parayla 1995 model almak istemesi dikkate alınmaz.
Başka bir örnek:
H.Ü Tıp Fak. Öğrencisi C, 300 YTL’ye kadar bir daire tutmak istiyor. Emlak komisyoncusuna arabası olmadığını, üniversiteye yakın bir yer olması gerektiğini bildiriyor.
Komisyoncu böyle bir dairesi olduğunu söyleyerek öğrenci ile kira sözleşmesini imzalıyor. Ancak evi görmeye gittiklerinde evin Sincan’da ve gürültülü, trafiğin yoğun bir yerde olduğunu görüyor.
Komisyoncu öğrencinin aradığı şartlara uygun bir ev önermemiştir. Kira sözleşmesinin geçerli olmadığı kabul edilmelidir.
TARAFLARIN ÜZERİNDE UYUŞMASI GEREKEN ESASLI NOKTALAR
TARAFLARIN ÜZERİNDE UYUŞMASI GEREKEN ESASLI NOKTALAR
BK 2/1 “iki taraf akdin esaslı noktalarında uyuşursa , ikinci derece noktalar sükutla geçrilmiş olsa bile , akde münakid olmuş nazarıyla bakılır”.
Madde 2- Taraflar sözleşmenin esaslı noktalarında uyuşmuşlarsa, ikinci derecedeki noktalar kararlaştırılmamış olsa bile, sözleşme kurulmuş sayılır.
Esaslı ve Yan Noktalar:
1- BK 2/I esaslı ve tali (yan) noktalar arasında bir ayrım yapmaktadır.
-Eğer taraflar esaslı noktalarda anlaşırlarsa sözleşmeye kurulmuş gözüyle bakılabilir.
Satın alınacak mobilyanın türü, fiyatı üzerinde anlaşma olmuşsa,
alımsatım sözleşmesi için taraflar anlaşmış sayılabilir.
Ancak YAN NOKTALAR üzerinde de anlaşmaları gerekir. Yan noktalar da ayrıca müzakereyi gerektiriyorsa sözleşme ileride kurulacak demektir.
ESASLI NOKTALAR
Alım-satımda: Satılan mal-ücret
Trampada :Değiş tokuş yapılacak mallar
Bağışlamada :Bağışlanacak mal
Kirada :Kiralanan ve Kira bedeli
Hizmette :Verilecek hizmet-ücret
-Eğer ilerisi için saklı tutulan noktada taraflar anlaşmak zorunda ise ve anlaşamamışlarsa boşluğu hakim kararıyla doldurmak gerekir.
-Eğer ilerisi için saklı tutulan noktada taraflar anlaşmak zorunda ise ve anlaşamamışlarsa boşluğu hakim kararıyla doldurmak gerekir.
-Örneğin ödünç sözleşmesi yapılmışsa, taraflar iade zamanını tayin etmemişse alınanın 6 hafta içinde iadesi gerekir (Yedek hukuk kuralı !)
-Ileride iade süresini tayin etmek üzere anlaşmışlar ve ileride anlaşma sağlayamamışlar ise hakim karar verir.Hakim işin mahiyetine göre daha fazla bir iade süresine de hükmedebilir.
Acaba BK 2 I,II’deki ilkeler doğru mudur?
Acaba BK 2 I,II’deki ilkeler doğru mudur?
Yani tali noktalar ertelenerek asli noktalar üzerinde anlaşmanın sözleşmeyi kurmaya yeterli sayılması tatmin edici mi?.
Değil ! Çünkü irade serbestisi ilkesi -hiç bir toplumsal gerek olmadan- kısıtlanmış oluyor.
-Sözleşme şekle bağlanmışsa bu şekle uymadan yapılan sözleşme geçersizdir.
-Sözleşme şekle bağlanmışsa bu şekle uymadan yapılan sözleşme geçersizdir.
(Tasarı BK md. 2/III :Sözleşmelerin şekline ilişkin hükümler saklıdır.)
Esaslı Noktalarda Uyuşma
-Esaslı noktalarda uyuşma sözleşmenin kurulması için yeterlidir.
1-Edimler Belli Değilse:
-BK 209 gereğince bedel tayin edilmemişse “cari fiyat” esas alınır.
İstisna sözleşmesi (BK 366) Vekalet Sözleşmesi (BK 386 III) de de ücret işin mahiyetine göre tesbit edilebilir.
-Fiyat ileride kararlaştırılacaksa sözleşme yapılmış sayılmaz.
-Edimin tayini 3. Kişiye bırakılabilir:Bu kişi MK 3’e göre harekete mecburdur.
2- Esaslı noktalarda uyuşma yetersiz ise sözleşme kurulmuş olmaz
2- Esaslı noktalarda uyuşma yetersiz ise sözleşme kurulmuş olmaz
a-Objektif olarak esaslı noktalarda uyuşma olmalıdır.
b-Sübjektif olarak tali noktalarda uyuşma olmayabilir.
Ancak bazı tali noktalar sübjektif bakımdan asli noktalar gibi kabul edilir.
Örnek:A, B’den en fazla iki yaşında, İngiliz yarış atı satın almak istiyor. B, ikibuçuk yaşında saf kan Arap yarış atı satabileceğini bildiriyor.
-Taraflar yarış atı konusunda anlaşıyor, fakat atın yaşı ve cinsi üzerinde anlaşamıyor.
-Şu halde taraflar bu talî noktalarda anlaşamazlarsa sözleşme kurulamaz.
Buna AÇIK UYUŞMAZLIK denir.
GİZLİ UYUŞMAZLIK:
Karşılıklı beyanlar arasındaki uyuşmazlıktır.Burada her iki tarafın iradeleri ve beyanları arasında uyuşma vardır. Fakat, karşılıklı beyanlar arasında uyuşma yoktur.
Örnek: A, banyosuna kalebodur konacağını düşünüyor. B ise çanakkale seramik döşemeyi düşünüyor.
A ve B’nin iç iradeleri ile istedikleri seramiğin döşenmesi hususunda çelişki yok.
Fakat taraflar farklı seramik döşemeyi amaçlıyor.
-Burada A ve B’nin hataya düşmesi söz konusu değil .
-Burada A ve B’nin hataya düşmesi söz konusu değil .
BK 23/1 uygulanmaz.
Çünkü ortada kurulmuş bir sözleşme yok:
BK 23’e göre hata (yanılma) iç irade ile beyan arasındaki uyuşmazlıktan doğar. Güven teorisine göre bir taraf diğer tarafın beyanına güvenmiş ve sözleşme yapmış .
Ancak:A, B’den banyosuna seramik döşenmesini istemiş. Ancak taraflarda seramiğin kalitesi için farklı iradeler var. Sözleşme beyana güven dolayısıyla kurulmuş. Fakat iç iradeler BK. 23/1 e göre ve 24/4 gereğince iptal edilebilir.
UYUŞMA ANLAMINA GELMEYEN ÇABALAR:
Taraflar sözleşme şartlarını tartışmış, katılanlar zabıt tutmuş, notlar alınmış, fakat bunlar ciddi bir sözleşme kurmaya yeterli değilse, sözleşme yoktur.
İCAP (ÖNERİ)
İcap, diğer tarafın kabulü ile sözleşmenin kurulmasını sağlar. Şu halde elde edilmek istenen amaca yönelik irade açıklaması istenen şeyin bütün niteliklerini içermelidir. Yani karşı tarafın “kabul” demesi ile sözleşme kurulabilmelidir.
-Şu halde, karşı tarafa yapılan her irade açıklaması icap sayılmayabilir:
ÖRNEKLER: -A, bir takım elbise almak için konfeksiyoncuya giriyor ve lacivert renkli takım elbiseleri görmek istediğini söylüyor (icap değil!).
ÖRNEKLER: -A, bir takım elbise almak için konfeksiyoncuya giriyor ve lacivert renkli takım elbiseleri görmek istediğini söylüyor (icap değil!).
-Satıcı S, lacivert elbiselerden 3 takım çıkarıyor ve alıcıya “seçiniz” diyor (icap değil).
-A, üç takımı da deneyerek birini beğeniyor. Bunu 20 YTL’ye almak istediğini söylüyor(icap !).
-S, kabul diyor. Alım satım sözleşmesi kurulmuş oluyor.
İCABA DAVET (BK 7/I)
İCABA DAVET (BK 7/I)
1- Yapılan öneride sözleşme için gerekli unsurlardan biri eksikse,
2-veya, unsurlar tamam olmakla birlikte , teklifi yapan bununla bağlı olmadığını bildirirse,
icaba davet vardır.
İki şekilde olabilir:
A) Teklifteki eksiklikler:
B) Teklifle Bağlı kalmamak
A) Teklifteki eksiklikler:
satıcıya bir malı satın almak istediğini söylemek,
Fiyat sormak,
Kiralık levhası koymak,
Fiyat belirtmeden vitrinde mal teşhir etmek
B) Teklifle Bağlı kalmamak
İcapta bulunan teklifiyle bağlı olmadığını açıklıyor. “Bağlı olmaksızın, sözleşme yapma hakkını, saklı tutuyoruz, uygun gördüğümüz takdirde” gibi.
--BK 7/II: “Tarife ve fiyat irsali icap sayılmaz” demektedir.
--BK 7/II: “Tarife ve fiyat irsali icap sayılmaz” demektedir.
Örneğin bir banka, ev inşa ettiğine dair broşür gönderiyor veya bir kot pantalon firması 99 model kot pantalonlarını tanıtan el ilanları dağıtıyor. Bunlar icaba davettir
Ancak , örneğin “yukarıdaki koşullarla bir hafta içinde başvurursanız % 10 indirimleevinizi alabilirsiniz” şeklindeki bir broşür, icap sayılır.
--Artırma-eksiltme ilanları da icaba davet niteliğindedir.
BK Tasarı: Ismarlanmayan şeyin gönderilmesi
BK Tasarı: Ismarlanmayan şeyin gönderilmesi
Madde 7- Ismarlanmamış bir şeyin gönderilmesi öneri sayılmaz. Bu şeyi alan kişi onu geri göndermek veya saklamakla yükümlü değildir.
Ismarlanmamış bir şeyin yanlışlıkla gönderildiği açıkça anlaşılırsa, onu alan kişi uygun bir sürede gönderene haber vermek zorundadır.
