473Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/175-176.
Dr. 'irfan 'Abdülhamîd, Dirâsât (i'l-fırak ve'I-'akâidi't-islâmiyye, 82-85 (Trc. M. Saim Yeprem, tamamı henüz basılmamış). Bekir Topaloğlu, Kelam İlmine Giriş, 4; Ayrıca bk. Taşköprülüzâde, Mif-tâhu's-se'âde, îl/37; Ibn Teymiyye, er-Rİsâle'tü'l-hamevİyye, 15.
477 Bu görüşü Steiner, Von Kremer, De Boer, Dozy, Hotsma gibi müsteşrikler temsil etmektedir. Bk. De Boer, Târîhu'I-felsefe fi'l-islâm; Nellino, BuhÛs fi'l-mu'tezile, 192; Dozy, Târih-I lslâmiyetı_261.
478 bk. İA. Mutezile maddesi. Ayrıca bk. Ahmed Emin, Fecru'l-islâm, 295.
490 Kâdî 'Abdülcebbar, Şerh, 431. Mutezile'nin irâde anlayışı konu-| sunda daha geniş bügi için bk. eş-Şehrİstânî, el-Milel, 1/48; e!-Bağdâdî, el-Fark, 100 vd.; İbn eİ-Murtazâ, Tabakât, 3, 2; el-Hayyât, el-İntisâr, 72; el-Müfîd, Evâİlü'l-makâlât, 3, 5; e!-Mes'Ûdî, Mürûcü'z-zeheb, IH/235; Yâkût el-Hamevî, Mu'cemu'l-üdebâ; XIX/ 243; el-lsferâyînî, et-Tabsîr, 64-65; İbn Hallikân, Vefeyâtü'l-a'yân,
İli/132, 248; Zühdî Hasan Cârullah, el-Mu'tezile; Dr. Albert Nasrt
İNftder, Felsefetü'l- Mu'tezile, I/99; Ahmed Emin, Fecru'l-İslâm, 288; Han-nâ'l-fâhûrî ve Halîl el-Cerr, Târîhu'l-felsefeti'l-'arabiyye, 1/140-149; el-'lrâkî, Müşkiletü't-hurriyye, 191-195; M. Şerefüddin, Kaderlyye Yahut Mu'tezile (Darülfünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası, sy. 4-5, 1930); Prof. Dr. i. Agâh Çubukçu, Mu'tezile ve Akıl Meselesi, (A. Ü. ilahiyat Fakültesi Dergisi sy. 51, 53, 1964); Dr. Kemal Işık, Mutezile'nin Doğuşu, 50-54, 69; Doç. Dr. Şerafattin Gölcük, Kelâm Açısından İnsan ve Fiilleri, 68, 70.
491 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/178-179.
492 Kâdî, 'Abdülcebbar, Şerh, 324.
493 Kâdî, 'Abdülcebbar, Şerh, 324.
494 Kâdî, 'Abdülcebbar, Şerh, 324.
495 Kâdî, 'Abdülcebbâr, Şerh, 89-90.
496 Kâdî, 'Abdülcebbâr, Şerh, 326.
497 Dr. Şerafettin Gölcük, a.g.e. 57.
498 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/179-181.
558 Dr. Kemal tşik, Mâtüridr'nin Keiâm Sisteminde imân, Allah, Peygamberlik Anlayışı, 110 (Doçentlik tezi); Ayrıca bk. Dr. Şerafettin Gölcük, Kelâm Açısından insan ve Fiilleri, ilgili kısımlar, (Doçentlik tezi). Ayrıca bahsin işlenişi sırasında gösterdiğimiz diğer kaynaklar.
559 en-Nisâ' (4), 40.
560 et-Tevbe, (9), 70; er-Rûm (30), 9.
561 e!-Eşıarî, Makâîât, I/324, 325.
562 el-'lrâkî, Müşkiletü'l-hurriyye, 194.
563 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/191-193.
564 Su başlangıçlar için bk. en-Nevbâhtî, Fıraku'ş-şi'a, 15; el-'Amilî, A'yânu'ş-şî'a, 1/13; Kâşİfu'l-gıtâ', Aslu'ş-şî'a ve usûlühâ, 77; Ah-med Emin, Fecru'l-islâm, 266, 278; Bernard Levvİs, The Orİgins of Ismailism, 23; Julius VVelIhausen, Ahzâbu'l-mu'ârıda, 146; ibnu'n-Nedîm, el-Fihrîst, 249; Kâmil Mustafa eş-Şeybî, es-Sıla beyne't-tasavvuf ve't-teşeyyu1, 12, 120; De Lacy O'leary, İslâm Düşüncesi ve Tarihteki Yeri, 65 v.dd.; «irfan<'Abdülhamîd, Dirâsât fi'l-fırak, 21 v.dd. (Bk. Keİâm-ve Felsefe Açısından Şîîlik, Trc. M. Saİm Yep-rem, Nesil, III/7-8, 1979).
565 Ibn el-Murteda, Tabakât el-Mu'tezîle, 5 (Susanna Dıwald VVılzer neşri).
566 Ibn Teymİyye, er-Resâii, 111/116; Fetâvâ ibn Teymiyye, V/39.
567 Bağdâdî, el-Fark, 340, 341.
568 Goldzlher, el-'akîde ve'ş-şerî'a, 223.
569 Ibn Teymiyye, el-Fetâvâ, V/39.
570 Dr. 'İrfan «Abdülhamîd, Dirâsât fi'Mtrak, 98, 99,
581 Şia ile Mu'tezi le arasındaki ilişkiler konusunda bk. 'İrfan «Abdül-hamîd, Dirasat fi'l-fırak ve'l- 'akâid, 98-108 (trc. M. Saim Yeprem); Ayrıca Ştanın fikirleri için bk. Kelam ve Felsefe Açısından Şiîlik, (Trc. M. Saim Yeprem, Nesil, IH/7-8).
582Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/193-196.
Ayrıca cebir ve cebriyye için bk. e[-Mâtüridî, Kitâbu't-tevhîd, Dr. Huieyf mukaddimesi, 41, 2; el-lsferâyîni, et-Tabşîr, 62, 64; ibn Kayyim el-Cevziyye, İgâsetü'l-lehfân, 11/177; A. S. Tritton, Müslim Theology, 55; Ahmed Emin, Fecru'İ-islâm, 286-287; W. Montgo-mery Watt, The Formative Period of İslamic Thought, 143-151; M. Şerafüddin, Ketâm Savaşları, (Darülfünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası, sy. 24, sayfa 19); Kemai Işık, Mutezile'nin Doğuşu, 40, 41, 70.
587 Kâdî 'Abdülcebbâr, Şerh, 363 (Dipnot).
588 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/196-198.