İrade hüRRİyeti ve imam maturiDİ 4

680 el-Eş'arî, el-Lümâ', 44.

681 el-Eş'arî, el-Lümâ', 30.

682 el-Mâİde (5), 28, 29.

683 el-Eş'arî, el-İbâne, 47.

684 el-Mülk (67), 3.

685 el-Mülk (67), 3.

686 el-Mülk (67), 4.

687 el-Eş'arî, el-Lüma', 48; el-lbâne, 52.

688 Doç. Dr. Şerâfettin Gölcük, a.g.e. 191.

689 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/210-215.

690 el-Eş'arî, el-Lüma', 42.

691 el-Cürcânî, et-Ta'rîfât, Kesb maddesi.

692 el-Eş'arî, el-Lüma', 39.

693 el-Eş'arr, el-Lüma', 39.

694 el-Eş'arî, el-Lüma', 39.

695 el-Eş'arî, el-Lüma', 40,

696 el-Eş'arî, el-Lüma', 40.

697 el-Eş'arî, el-Lüma', 41; Ayrıca tezimizin 211-213. sayfalarına bk

698 el-Eş'arî, el-Lüma', 41, 42.

699 el-Eş'arî, el-Lüma1, 57.

700 el-Eş'arî. el-Ltima'. 43.

701 el-Eş'ari, el-Lüma', 43, 44.

702 Şerafettin Gölcük, Kelâm Açısından İnsan ve Fulleri, 194;; rahim Bâcûrî, Haşiye, 61'den naklen).

703 Şerafettin Gölcük, a.g.e. 194. Ayrıca tezimizin Eş-an'de Kud istitâat ve fiillerin yaratılması bahislerine bk. sayfa, 206-215

704 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/215-220.

705 el-E$'arî, el-ibâne, 62-65.

706 el-Eş'ari, ef-Lüma', 52, 53.

707 el-Eş'arî, el-Lüma1, 53.

708 el-Eş'arî, Makâlâtü'l-islâmiyyîn, 323 (Kahire 1969); eİ-İbâne, 46; el-Lüma(, 29-30.

709 el-isrâ, (17), 4.

710 en-Neml (27), 57.

711 el-Lüma', 45.

712 Kâdî 'Abdütcebbâr, Şerh, 770 v.dd.

713 eî-Eş'arl, el-Lüma', 45, 46.

714 el-Eş'arî, el-Lüma', 46.

715 el-Eş'arî, el-Lüma1. 47.

716 el-Eş'arî, el-Lüma', 46, 47; el-İbâne, 56, 57,

717 el-Eş'arî, el-Lüma1, 47.

718 el-Eş'arî, el-Lüma1, 47.

719 el-Eş'arî, el-Lüma' 47.

720 el-A'râf (7), 34.

721 el-Münâflkûn (63), 11.

722 el-A'râf (7), 34.

723 el-Eş'arî, el-fbâne, 55, 56.

724 el-Eş'arî, el-!bâne, 56

725 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/220-227.

726 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/227.

727 Prof. Dr. Nihad Keklik, Felsefe, 150; Le Lacy O'leary. İslâm Dü­şüncesi ve Tarihteki Yeri, 90.

728 De Lacy O'leary, a.g.e. 177.

729 De Lacy O'leary, a.g.e. 90; İA. Kindî maddesi; De Boer, Târihû'l-felsefe fH-islâm, 114 v.dd.

730 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/227-229.

731 İzmirli İsmail Hakkı, Felsefe-i Islâmiyye Târîhi, el-Kindî, 3; De Boer, a.g.e. 114; De Lacy O'leary, a.g.e. 91; İA. Kindî maddesi;' Meydan Larousse, Kindî maddesi.

732 De Boer, a.g.e. 117; İA. Kindî maddesi.

733 De Boer, a.g.e. 114 vd.; De Lacy O'leary, a.g.e. 92; Meydan La­rousse, Kindî maddesi.

734 Bu tercüme için bk. ist. Üniversitesi Merkez Ktp. Ay. 4728 (özel­likle vr. Ib); Usan bilgisi için bk. izmirli ismail Hakkı, a.g.e., 10.

735 De Lacy O'leary, a.g.e. 91; De Soer, a,g.e. 116; İzmirli ismail Hakkı, a.g.e. 56.

736 izmirli İsmail Hakkı, a.g.e. 57; De Lacy O'leary, a.g.e. 92; Mey­dan Larousse, Kindî md.

737 Meydan Larousse, Kindî md.; De Boer, a.g.e, 123.

738 De Boer, a.g.e. 116-117.

739 Le Boer, a.g.e. 122; De Lacy O'ieary, a.g.e. 93,

740 De Lacy O'ieary, a.g.e. 93

741 De Lacy O'leary, a.g.e. 93.

742 De Lacy O'leary, a.g.e. 94

743 izmirli İsmail Hakkı, a.g.e. 70; De Lacy O'leary, a.y.-. 94.

744 el-Kindî, Risale fi hudûdi'l-eşyâ' (Resâil el-Kİndî e 166. Ebû Rİde neşri).

745 izmirli, a.g.e. 68, 69; De Lacy O'leary ,a.g.e. 94.

746 el-Kindî, Risale fî hudûdi'i-eşyâ', 167.

747 İzmirli, a.g.e. 69, 70; De Lacy O'leary, a.g.e. 94.

748 izmirli, a.g.e. 70; 'İrfan 'Abdülhamîd, Dirâsât fi'l-fırak ve'l-'akâid, 140-147.

749 el-Kindî, 'an el-'ılleti'l-fâ'ıle ei-karîbe U'l-kevn ve'l-fesad, 215.

750 Ebû Rîde, Resail el-Kindî, 80 (7).

751 el-Kindî, Risale fî hudûdi'l-eşyâ, 166.

752 et-Kindî, a.e. 166.

753 el-Kindî, a.e. 168.

754 el-Kindî, a.e. 167.

755 el-Kindî, Risale fî hudûdi'l-eşyâ', 175.

756 De Boer, el-Kindi, İA. Kindî maddesi.

757 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/229-234.

758 De Boer, a.g.e., 127 v.dd. Abdülhak Adnan, İA. Fârâbî md.; Ahmet Ateş, (Fârâbî, ilimlerin Sayımı, 36).

759 De Lacy O'leary, a.g.e. 95; De Boer, a.g.e. 127 vd. Ahmed Ateş, a.g.e., 36; İA. Fârâbî md.

760 De Boer, a.g.e. 129; De Lacy O'leary, a.g.e. 95. Abdülhak Adnan, İA. Fârâbî md.

761 Aynı kaynaklar.

762 el-Fârâbî, Kİtab el-Cem' beyne re'yeyi't-hakimeyn, (Ahmed Nacî el-Cemalî ve Muhammed Emin el-Hancî ve kardeşi nşr.

763 De Lacy O'leary, a.g.e. 97.

764 el-Fârâbî, el-Mesâüü'l-felsefiyye ve'l-ecvibe 'anhâ, (Ahmed NacT el-Cemâlî nşr.).

765 el-Fârâbî, a.g.e. 107.

766 el-Fârâbî, a.g.e. 108.

767 De Lacy O'Ueary, a.g.e. 97.

768 el-Fârâbî, el-Medİnetü'l-fâdıla, 34-36, (De Boer, a.g.e. 145'den naklen).

769 el-Fârâbî, el-Medînetü'l-fâdıla, 46 {De Boer, a.g.e. 150'den nak­len}.

770 Abdülhak Adnan, İA. Fârâbî md.

771 el-Fârâbî, Kitâb et-Tanbîh, 16 v.dd. (Haydarabat ts.) (İA. dan nak­len); Ahmet Ateş, a.g.e. önsöz.

772 Ahmet Ateş, (el-Fârâbî, İlimlerin Sayımı, 41. önsöz). Abdülhak Adnan, İA. Fârabî md.

773 De Boer, a.g.e., 152.

774 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/234-239.

775 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/239.

776 Vasıl b. 'AtS'nın bu sözü İçin bk. eş-Şehristânî, el-Milet ve'n-ni-hal, I/63.

777 Abdülkerîm el-Hattb, el-Kadâ' ve'l-kader, beyne el-feisefe ve'd-dîn, 177.

778 Dr. M. 'Atıf el-'tfâkî, Müşkiletü'l-hurriyye, 196.

779 tbn Rüşd, Menâhicü'f-edille, 133.

780 el-Eş'arî. el-Lüma', 47.

781 el-Eş'arî, el-Lüma', 41, 42.

782 Nûreddîn es-Sâbûnî, el-Bıdâye, 106 (Trc. B. Topaloğlu).

783 Ibn Rüşd, Menâhicü'l-edille, 133; Tafsilât İçin bk. Seyyİd Bey, . Usul-i Fıkh Dersleri, irâde, Kaza ve Kader, 10, 11-18, 187, 188.

784 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/240-247.

785 es-Sem'ânî, Kitâb el-Ensâb, 498; el-Mâtürîdî, Kitâb et-Tevhîd, (Dr. Fethullah Huleyf nşr. İm); W. Montgomery Watt, The Formative Period of Islamic Thought, 31.2; Mühammed Eroğlu, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî ve Te'vîlatû'l-Kur'ân, 14 (tez); Dr, Kemal Işık, Mâtü-rîdî'nin Kelâm Sisteminde iman Allah ve Peygamberlik Anlayışı, 3 (Doçentlik tezi); Dr. A. Vehbi Ecer, Türk Din Bilgini Mâtürîdl. 11.

786 Fethullah Huleyf, a.g.e. 2m; A. Vehbi* Eser, a.g.e. 12.

787 W. Montgomery Watt, a.g.e. 312.

788 F. Huleyf, a.g.e. 2m; K. Işık ,a.g.e. 5.

789 F. Huleyf, a.g.e., 1m.

790 W. M. Watt, a.g.e. 312; Muhammed Eroğlu, a.g.e. 14-15; K. Işık, ag.e. 6; A. V. Ecer, a.g.e. 13-14.

791 W. M. Watt, a.g.e. 313.

792 Bu yorumlar için bk. Prof. M. Tavit Tanci, Abu Mansur al-Mâtürîdî, ilahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 1-2, 1955; Muhammed Eroğiu, a.g.e. 14, 15, 16; Kemal Işık, a.g.e. 6 vd. (Ayrıca bu eserlerde verilen kay­naklara bk. Muhammed b. Ebu Zehra, el-Mezâhİbü'l-islâmiyye, 287; D. B. MacDonald-Ahmet Ateş, Mâtürîdî, İA.; Dr. A. Vehbi Ecer, Ebu Mansur el~Mâtürîdi,, İslâm Medeniyeti Dergisi, sy.- 29, 1973; Ebu

Mansur Muhammed Mâtürîdî, Kurultay Dergisi, sy. 2, 1975; Ebu Mansur el-Mâtürîdî, Milli Kültür Dergisi, sy. 10, 1977).

793 Daha önceki 8 nolu dn. bk.

794 'Ömer en-Nesefî, el-'Akidetü'n-Necefiyye, Kahire, 1319; et-Tef­tâzânî, Şerhu'l-'akâidİ'n-Nesefiyye, ist. 1308; Ayrıca bk. K. Işık, a.g.e. 6-7.

795 Daha önceki 8 nolu dn. bk.

796 Tanci, a.g.mk.; Fethullah Huleyt .Kitâb et-Tevhfd Mukaddimesi. 8m-1ûm; MacDonaid-A. Ateş, Mâtürîdî, İA.; A. Vehbi Ecer, a.g.e. 14, 15.

797 Muhammed Eroglu, a.g.e. 15.

798 BK. Tancî, a.g.mk. 8-10; 'Abdülkâdir el-Kuraşî, el-Cevâhirü'l-mudîe, 11/130-131; ibn Kutluboğa, Tâcü't-terâcim, 95; Taşköprülüzâde, Mİf-tâhu's-se'âde, 11/21-22; et-Temîmî, et-Tabakâtü's-senİyye, vr. 16 ü (İst. Şehid Ali Paşa ktp. No. 1906); Kâtip Çelebi, Keşfu'z-zunûn, 518, 1406, 1408, 1782; Luknevî, el-Fevâidü'l-behiyye, 195; Hediye-tü'I-'ârifîn, II/36-37; Brockelmann, GAL I/195, Suppi. I/346; Fuat Sezgin, GAS, I/604-606. Aynca Dr. A. Vehbi Ecer, a.g.e. 12'de gösterilen: Mevlânâ Muhammed Kâmî b. Derviş ibrahim ©I-Edir-nevî, Tabakâtü'l-hanefiyye, Kayseri Râşit Ef. Ktp. No. 972, vr. 110 a vd.; İbrahim ei-Halebî, Muhtasar Tabakâtü'l-hanefiyye, Kayseri, Raşit Ef. Ktp. No. 886. vr. 32 a,vd.; Sırrı, Şerh-i 'Akaid Tercü­mesi, Mukaddime, 50 (Rusçuk, 1292)

799 Tancî, a.g.mk.

800 Kitab et-Tevhîd'in naşiri Dr. Fethullah Huleyfin de ifade ettiği gibi Ebu'l-Ma'în en-Nesefî Mâtürîdî mezhebine hizmet eden en büyük isimlerden biridir. Bâkıllânî ve Gazzâli, Eş'arî mezhebi İçin ne İse­ler, en-Nesefî de Mâtürîdî mezhebi için odur. Tabsıratü'f-edille isimli eseri, Mâtürîdî mezhebini âdeta sistematize eden en önemli eserlerden biridir. Bu eserin fihristi mesabesinde olan ei-'Akâidü'n -Nesefiyye'nin de İmâm 'Ömer en-Nesefî'ye ait oimadığt anlaşıl­maktadır. Nureddin es-Sâbûnî, eserinde Tabsıratü'l-edilie'yi oku­duğunu nakletmekte ve Fahreddin er-Râzî ite yaptığı bir münaza­rada şöyie dediğini hikâye etmektedir: «Ey (Râzî)! Ben, Ebû'l-Ma'în en-Nesefî'nin Tabsıratü'l-edllle'sini okumuş, tahkik ve tedkik ko­nusunda onun fevkinde bir eser bulunmadığına inanmıştım.» (a.g.e. 6 m).

801 Fethullah Huleyf, a.g.e. 4, 5 m.; Muhammad Eroğlu, a.g.e. 16 vdf Kemal Işık, a.g.e. 7 vd.; A. Vehbi Ecer, a.g.e. 13.

802 Tancî, a.g.mk.

Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/251.255.

803 F Huleyf, a.g e. 5m,

804 el-Beyâdî, işâr&tü'l-nner&m, 23.

805 F. Huleyf, a.g.e. 5m.

806 F. Huleyf, a.g.e. 5m.

807 'İrfan 'Abdülhamîd, Dİrâsât fi'Mırak ve'l- 'akâidi'l-islâmiyye, 115. (es-Sübkî, Tabakâtü'ş-şâfi-'tyye, 1/215 den naklen); Zühdf Hasan Cârullah, el-Mu'teziİe, 193 v.dd.; el-Me'Ûdî, Mürûcü'z-zeheb, 11/ 288; Ibnu'l-Esîr, el-Kâmil fl't-târîh, V/43; Tafsilât için bk. K. Işık, a.g.e. a v.dd.

808 Meydan Laroüsse, Sâmânîler md.; İA. Sâmânîler md.

809 Saffârîl«r devleti için aynı kaynaklara bk.

810 K. Işık, a.g.s. 9 (Muhammed el-Hudari Bey'den, Muhâdarâtü tâ-rîhi'l-ümemi'J-isIâmlyye, 311).

811 ef-Uakdisî, Ahsenü't-tekâsîm, 294 (Leiden, 1324).

812 K. Işık, a.g.e. 10 (el-Mâtürîdî, Te'vîlâtü Ehli's-sünne, 1/11, Naşir­lerin mukaddimesinden naklen).

813 M. Ebû Zehra, Târîhu-l-mezâhibn-isiâmiyye, 1/207.

814 Mâverâünnehir, lA.

815 F. Huleyf, a.g.e. 5 m.

816 Mutıamrhed Eroğlu ,a.g.e., 17.

817 Muhammed Eroğlu, a.g.e., 17.

818 Muhammed Eroğlu, a.g.e. 18-19; Ayrıca bk. Fethullah Huleyt, a.g.e. 6m, 7m; K. İşık, a.g.e. 15-21; A. Vehbi Ecer, a.g.e. 46-50.

8u çalışmaların Mâtürîdî'nin eserleri Konusundaki kaynakları müş­terektir. Biz her eser hakkında bunların müracaat ettikleri kaynak­ları nakletmekle yetineceğiz.

819 Bu eşer, Mâtürîdî'nin en önemli eseri olup Cambridge Üniversi­tesi Kütüphanesinde 3651 numarada kayıtlı 206 varak hacmindeki tek yazma nüshasından yararlanılarak İskenderiye Üniversitesi Fet-sefe Profesörü Dr. Fethullah Hufeyf tarafından 1970 yılında Beyrut'-da neşredilmiştir. Naşir tarafından 58 sayfalık çok kıymetli bir tak­dim ile sunulan eser, 1979'da İstanbul'da tekrar basılmıştır. 1953 yılında Prof. Yusuf Ziya Yörükan tarafından İslâm Akaidine dair Eski Metinler serisinden İlahiyat Fakültesi yayınları arasında neşredilen birkaç sayfalık Kitab et-Tevhîd'in, eserin yukarıda arzet-tiğimiz aslından bilâhara özetlenmiş bazı bahisler olması muhte­meldir.

820 Bu risale de Prof. Yusuf Ziya Yörükan tarafından neşredilen Ki­tab et-Tevhid ile birlikte 1953'de İstanbul Kütüphanelerinde ve ba­zı özel kütüphanelerdeki yazma nüshalardan yararlanılarak basıl­mıştır. Bu risale de yine Matürîdî metinlerinden özetler olsa ge­rektir. Her İki risalenin metniyle birlikte tercümesi de verilmiştir.

821 1321 yılında Haydarabat'ta basılan bu eserin, kendisine ait olduğu İ çok şüphelidir. (İA. Mâtürîdî md.)

822 Muhammed Eroğlu, a.g.e. 18; (14 dn.). Ayrıca bk. Kemal Işık, a.g.e. 18.

823 Aynı kaynaklar.

824 Aynı kaynaklar.

825 Aynı kaynaklar.

826 Aynı kaynaklar.

827 Aynı kaynaklar.

828 Aynı kaynaklar. Bu eserin yazma nüshasının ist. Köprülü Ktp. No. | 856'da bulunduğu bilinmektedir (A. Vehbi Ecer, a.g.e. 49).

829 Aynı kaynaklar. Bu eserin kendisine ait olmadığı ifade edilmek­tedir.

830 Kayseri Râşit Efendi Ktp. de No. 497 de kayıtlı bulunan bu esen Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisinin 1-1949 sy.nın 67. sayfasında Prof. Zeki Velîdî Togan, Mâtürîdî'ye nisbet ediyorsa da bunun bir yanılma olduğu anlaşılmıştır. Eser, üzerindeki kayıttan da anlaşıl­dığı üzere Ebu Mansur 'Abdülkâhİr b. Tâhir el-Bağdâdî'ye aittir.

831 Aynı kaynaklar.

832 Aynı kaynaklar.

833 Aynı kaynaklar.

834 Aynı kaynaklar.

835 Mâtürîdî'nin tefsiri olan bu eserin bir cildi Kahire'de 1971 yılında Dr. İbrahim 'Avazeyn-Seyyid 'Avazeyn tarafından neşredilmiştir. Ayrıca 1971 yılında Muhammed Eroğlu tarafından en eski muteber kaynaklara, nüshalara, dayanılarak el-Bakara sûresinin «Ğditıon critique»i öğretim üyeliği tezi olarak yapılmıştır. Bu nüsha basıl­mamış olarak İst. Yüksek İslâm Enstitüsü Kütüphanesinde bulun­maktadır.

Tezimizin hazırlanmasında bu eserin Üsküdar Selim Ağa Kütüp­hanesi 40 numarada kayıtlı yazma nüshasından yararlanılmıştır. İmâm el-Mâtürîdî, bu eserinin başında «te'vil» kelimesi ile «tefsir» kelimesi arasındaki farkı belirtmekte, tefsiri, Hz. Peygamber (s.a.) e ve Sahâbe-i Kirama tahsis etmekte, âlimlerinkine ise «te'vil» adını vermektedir. Çünkü te'vil, lafzın ihtimallerinden birini tercihten ibarettir. Tefsir'de İse Allah'ın kelâmından murad edilen şey hak­kında kesinlikle hüküm verme vardır. Bu yüzden Mâtürîdî, eserine «Tefsir» değil «Te'vîl» adını uygun görmüştür.

İmâm el-Mâtürîdî'nin hemen hemen bütün kelâm görüşlerinin il­gili âyetlere göre serpiştirildiği «Te'vilâtü'l-Kur'ân»da:

1) Ayetlerin âyetlerle açıklamasına Özen gösterilmiştir.

2) Sahabe ve tâbiûna ait tefsir rivayetleri yer almaktadır..

3) Ayetler, hadislerle te'vil edilmiştir.

4) Yer yer âyetlerin nüzul sebepleri anlatılır.

5) İsrâîliyyât haberlerinin Kitâb ve Sünnete aykırı olmayanları yer alır.

6) Gramer tahlilleri azdır. Zaman zaman kıraetle ilgili bilgiler ve­rilir.

Ahkâm âyetlerinde Ebû Hanîfe ve talebelerinin görüşlerine yer verilir ve Hanefî mezhebi görüşüne uygun hükümler çıkarılır. Bid'at ehlinin görüşlerine cevap verilir, hataları belirtilir. (Tafsilât için bk. Muhammed Eroğlu, a.g.e. 28 vd.)

836 Bu eserin yazma nüshalarından biri ist. Şehid Ali Paşa Ktp. No. 2790/6'da, bir başka nüshası, ist. Köprülü Ktp. No. 111/705'de bu­lunmaktadır.

837 Takriben 5 varaklık farsça bir risaledir. İst. Fatih Ktp. 5426 No.da; Bursa H. Çelebi Ktp, 1187 No.da bulunmaktadır.

838 Kemal Işik, a.g.e.. 20. Ayrıca Mâtürîdî'nin eserleri için verilen su kaynaklara bk. en-Nesefî, Tabsıratü'l-edille, vr. 89, Kılıç Alipaşa

! Ktp. 506 M., Süleymaniye Ktp. Fatih bl. vr. 51 a, 152 b. Serez Ktp. •; No. 1395; Tancî, a.g.mk; ez-Zebîdî, Ithâfu's-sâde, 55/5; Ibn Kut-luboğa, Tâcü't-teracİm, 59; el-Bağdâdî, ismail Paşa, Hediyyetü'l-'â-rifîn, 11/36-37; el-Kefevî, Ketâibu a'lâmi'l-ahyâr, vr. 110 a-110 b; el-Luknevî, el-Fevâidü'l-behiyye, 195; et-Temîmî, et-Tabakâtü's-seniyye, vr. 491, Süleymaniye Ktp. Ayasofya bl. No. 3295; Fethullah Huleyf, a.g.e. 6m-7m; H.A.R. Gibb ve J.H. Kramers, Shorter Encyc-lopedia of islam, 362-363; D.B. MacDonald, Mâtüridî, İA.; Neşet Çağatay-İbrahim Agâh Çubukçu, İslâm Mezhepleri Tarihi, 1/185; M. Ebu Zehra, ef-Mezâhibu'l-islâmiyye 287 vd.; el-Kuraşî, el-Cevâ-hıru-l-mudîe. 11/130; Eyyûb 'Ali, A History oî Müslim Philosophy, 1/261.

839 Dr. M. Saim Yeprem, İrâde Hürriyet Ve İmâm Mâtürîdî, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 8/256-263.

840 W. Montgomery Waü, a.g.e. 313; Fethuüah Huleyf, a.g.e. önsöz; Kemal Işık, a.g.e. 21 vd,

841 Taşköprülüzâde, Miftâhu's-se'âde, 11/21.

842 Bu ifadeler için bk. Kemal İşık, a.g.e. 21 vd.

843 Bu iddialar için bk. Kemal ışık, a.g.e. 22.

844 Bu eserlerden başhcalan şunlardır:

ibn Kemâl, Risâletü'l-İhtilâf beyne'l-Eşâ'ira ve'l-Mâtürîdiyye fi İsney 'aşera mesele; 'Abdurrahman b. 'AH Şeyhzâde, Nazmu'l-ferâid ve cem'u'l-fevâid fî beyânı'l-mesâil elletî vaka'a fîhi'l-ihti-. lâf beyne'l-Mâtürîdîyye ve'1-Eş'ariyye; 'Alî b. 'Osman el-Üşî, Me-rahu'l-me'âlî fi şerhi'l-Emâli, Trc. Ahmed Asım, 15-20 (Ebû Sa'id el-Hâdimi'nin Tarîkat-i Muhammediyye Şerhi'nden naklen). Sırrı, Şerh-İ 'Akâid Tercümesi, Mukaddime, 50 v.dd,; Kemâl Edib Kürk-çüoğlu, Lâmıyye-i Kelâmiyye, İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. I, II, 1954; M, Ebû Zehra, islâmda Siyasî ve itikâdi Mezhepler Tarihi, 242-252.

845 Bu eser Kahire'de 1317de basılmıştr.

846 Bu eser Haydarabat'ta 1322'de basılmıştır.

847 Muhammed Eroğlu, a.g.e. 21.

848 A.V. Ecer, a.g.e. 67 (Verilen dipnotlara bk.)

849 Ebö 'Azbe, er-Ravdatü'l-behiyye, Haydarabat, 1322.

850 Bu konularda 60 nolu dn. bk.; Ayrıca bk. K. Işık, a.g.e. 32 v.dd.; W. Montgornery VVatt, a.g.e. 314-316; el-Mâtürîdî, Kitâb et-Tevhîd, 373.

851 el-Mâtürîdî, Kitâb et-Tevhîd, 325-334.

852 eİ-Eş'arî, el-Lüma', 75-76.

853 W. M. VVatt, a.g.e., 316.