İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Titreşim

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Titreşim

Titreşim (vibrasyon), mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlamaktadır. Bir başka ifadeyle; potansiyel enerjinin kinetik enerjiye, kinetik enerjinin potansiyel enerjiye dönüşmesi olayına titreşim denir. Çalışma ortamında titreşim, kişinin çalışma verimini, sağlık ve güvenliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Endüstride iki tip titreşimden bahsedilir. Birincisi el- kol tireşimi, ikincisi tüm vücut titreşimidir.

El-kol titreşimi; mevcut titreşimin el–kol sistemine aktarıldığında, çalışanların sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan titreşim şeklidir. El- kol titreşimine en sık inşaat, ormancılık ve maden sektöründe maruz kalınmaktadır.

Tüm vücut titreşimi ise; vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanların sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan titreşim şeklidir. (25325 sayılı Titreşim Yönet.) Tüm vücut titreşiminden en çok etkilenenler tarım ve inşaat sektörü çalışanlarıdır. Özellikle iş makinalarında çalışanların titreşimden etkilenmesi, oturdukları koltuk vasıtasıyla titreşimin tüm vücuda aktarılmasıyla gerçekleşmektedir. Gıda sektörü gibi titreşimle çalışan konveyörlerin bulunduğu çalışma alanlarında da konveyörlerin zeminde oluşturduğu titreşim ayaklar vasıtasıyla çalışanların vücutlarına aktarılmaktadır.

Titreşimin 3 farklı bileşeni mevcuttur. Bunlar; maruziyet yüzeyi, titreşimin frekansı ve titreşime maruz kalma süresidir. Belirtilen bu etkenlere göre kişinin titreşim maruziyeti de değişiklik göstermektedir.

Titreşimin etkileri:

Titreşim, zihinel ve bedensel yorgunluğa yol açar. Sinir sistemi, sindirim ve dolaşım sistemi üzerinde yarattığı negatif etkiler yüzünden iş veriminde düşüşlerin yaşanmasına neden olur.Titreşim nedeniyle oluşan meslek hastalıkları da söz konusudur. Uzun süre el-kol titreşimine maruziyet sonucunda oluşan meslek hastalıklarından en bilineni ‘beyaz parmak’ hastalığıdır. Beyaz parmak hastalığı, ağırlıklı olarak madencilik, ormancılık, inşaat vb. iş kollarında, özellikle titreşimli/elektrikli el aletleri ile çalışırken oluşan titreşim sonucu meydana gelir. Elde hissizlik ve fonksiyon kaybı yaratan hastalık, kangrene kadar ilerleyebilmektedir. (Resim.1-Resim. 2)

Titreşim ölçümü ve sınır değerleri:a) El – kol titreşimi için;
- Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s²
- Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s²

Titreşim maruziyeti yönetmeliklerle de sınırlandırılmıştır (25325 sayılı Titreşim Yönet.). Titreşimin mevcut olduğu çalışma alanlarında periyodik ölçümler yapılarak maruziyet belirlenir. Ölçümler, maruz kalınan titreşim türüne göre el-kol ya da tüm vücut titreşimi olarak yapılır. Özellikle el aletlerini kullanan kişilerde el-kol titreşimi, titreşimli makinelerin başında çalışan operatör vb. personelde ise tüm vücut titreşimi ölçümleri yapılmalıdır. Yapılan ölçümler sonucunda yönetmeliklerde de belirtilen maruziyet değerlerinin üzerinde bir titreşim değeri söz konusu ise bu noktalarda önlemler alınmalıdır.Yönetmelikte maruziyet değerleri aşağıdaki gibi verilmektedir:

b) Bütün vücut titreşimi için;
- Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s² - Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s² olacaktır. Titreşim maruziyetinin önlenmesi veya azaltılması: Mekanik titreşim riskleri öncelikle kaynağında yok edilmeli veya en aza indirilmelidir. Yönetmeliklerde belirtilen maruziyet etkin değerlerinin aşılması halinde, işveren, mekanik titreşime ve yol açtığı risklere maruziyeti en aza indirmek için teknik ve organizasyonel önlemler almak durumundadır. Bu önlemlerden bazıları; -Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemlerine geçiş, -Yapılacak iş dikkate alınarak mümkün olan en az titreşim oluşturacak uygun ergonomik tasarım ve uygun iş ekipmanı seçimi, -Titreşimin zarar verme riskini azaltmak için, bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan oturma yerleri ve el–kol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardımcı donanım sağlanması, -İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları, -İşçilere, mekanik titreşime maruz kalmayı en aza indirecek şekilde iş ekipmanını doğru ve güvenli bir biçimde kullanmaları için uygun bilgi, eğitim ve talimat verilmesi, -Organizasyonel olarak maruziyet süresi ve şiddetinin sınırlanması, yeterli dinlenme sürelerini kapsayan uygun çalışma programının hazırlanmasıdır. Yönetmelikte de belirtildiği gibi, işçiler hiçbir durumda maruziyet sınır değerlerini aşan titreşime maruz kalmamalıdırlar. Maruziyet sınır değeri aşılmış ise, işveren, maruziyeti sınır değerin altına indirecek önlemleri derhal almakla yükümlüdür. Maruziyet sınır değerinin aşılmasının nedenleri belirlenerek, sınır değerin aşılmasını önlemek için gerekli koruma ve önleme tedbirleri de işverenin sorumluluğundadır.