İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

 
2.5. İnformasiyanın təqdimatı və kodlaşdırılması 
2.5.1. Dil və işarələr sistemi 

---

19 
Dil informasiyanın təqdimatı vasitəsidir. Dilin təməlində işarələr (səslər, hərflər, 
jestlər) yığımı durur. İşarələrin qrammatik qaydalara uyğun düzülməsi dilin əsas obyekt-
lərini (sözləri) əmələ gətirir. Sözlərdən cümlə düzəldilməsi qaydasına sintaksis deyilir.
Dillərdən biri də formal dildir. Buraya: say sistemləri, cəbr dili, proqramlaşdırma 
dilləri və s aiddir. Formal dilin qrammatikası və sintaksisi ciddi qaydalara söykənir. 
Say sistemi, formal dil olaraq, obyektləri (ədədləri) adlandırmağa, yazıb-oxumağa və 
hesabi əməllər icrasına imkan verir.
 
2.5.2. Canlı orqanizmlərdə informasiyanın təqdimatı 
İnsan ətraf mühit haqqındakı informasiyanı hiss üzvləri vasitəsi ilə qəbul edir. Əsəb 
telləri (reseptorlar) hiss üzvlərinin verdiyi informasiyanı (təsiri) neyronlara (əsəb 
hüceyrələrinə) ötürür. Bu hüceyrələr zənciri əsəb sistemini əmələ gətirir. Neyron 2 
vəziyyətdə ola biləndir: həyəcanlı və həyəcansız. Həyəcanlı neyron elektrik impulsu 
yaradıb əsəb sistemi ilə ötürür. Bu iki vəziyyətə neyron dilinin əlifbası kimi baxmaq olar. 
Beləliklə, canlı orqanizmdə informasiya təqdimatı neyron dili vasitəsi ilə baş tutur ki, bu 
da 2-lik say sistemində işləmək deməkdir. Yəni kompüterin 2-lik say sistemində işləməsi 
təsadüfi deyildir.
 
2.5.3. İnformasiyanın kodlaşdırılması 
İnformasiya təqdimatının bir formadan (işarələr sistemindən) digərinə keçirilməsinə 
kodlaşdırma deyilir. Kodlaşdırma mahiyyətcə, tərcümə olduğundan, uyğunluq (ekviva-
lentlik) cədvəlinə (lüğətə) əsaslanır. İnformasiya mübadiləsi zamanı kodlaşdırma (tərcü-
mə) və dekodlaşdırma (əks tərcümə) baş verir. Məsələn, klaviatura sıxılan düymə 
kodlarını 2-lik rəqəmlər sırası şəklində kompüterə ötürdükdən sonra monitor həmin 2-lik 
rəqəmləri klaviatura düymələrindəki simvollara çevirir.