İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

 
4.8.3. Trigger 
Trigger operativ yaddaşın və prosessorun daxili registrlərinin vacib elementidir. Bu 
qurğu 1 bit informasiyanı oxumağa və saxlamağa imkan verir. Trigger iki ―VƏ YA‖ və iki 
―DEYİL‖ kimi dörd məntiqi elementdən yığılmışdır.
 
 
Bölmə 5. İnformasiyanın işlənməsinin avtomatlaşdırılmasının əsasları
5.1. Alqoritmləşdirmənin əsasları və proqramlaşdırma 
5.1.1. Alqoritm və onun formal icrası 
 
Alqoritm anlayışı. 
İnsanın zehni fəaliyyətinin, o cümlədən, hesablama işlərinin formallaşdırılması 
problemi qədim zamanlardan alimləri məşğul etmişdir. Əsas məsələ hesablama prosesini 
elə elementar əməllərə bölməkdən ibarətdir ki, hər bir əməl mütləq şəkildə formal təyin 
edilmiş olsun və hər əməldən sonra hansı əməlin icra ediləcəyi birmənalı bəlli olsun. Bu 
əməllər ardıcıllığına məsələnin həll alqoritmi deyilir. Məsələnin alqoritminin qurulması-
na məsələnin alqoritmləşdirilməsi deyilir. 
Alqoritm informatikanın mərkəzi anlayışıdır. Alqoritm sözü 9-cu əsrdə yaşamış 
özbək riyaziyyatçısı Məhəmməd əl-Xörəzmin adı ilə bağlıdır. Alqoritmi alqoritm icraçısı 
(operator) reallaşdırır.
VƏ YA 
DEYİL 
VƏ YA 
DEYİL 

---

63 
Alqoritmin əsas xüsusiyyəti qoyulmuş məqsədə çatdırmasıdır. Maşın üçün yazılmış 
alqoritm proqram adlanır. Kompüter proqramla işləyir. Proqramı olmayan məsələnin 
maşında həlli mümkün deyil. 
İntuitiv alqoritm anlayışı proqram anlayışından əhəmiyyətli dərəcədə genişdir.
İlk proqramçılar Paskal, Dekart, Leybnis, Laplas və b. olmuşlar. 
Alqoritm və onun xassələri. Alqoritmin aşağıdakı xassələri vardır: 
1. Dilə bağlılıq. Alqoritm alqoritmik dildə yazılır. Alqoritmik dil müəyyən simvol-
lar və qaydalar sistemidir. 
2. Diskretlik. Alqoritm ciddi struktura malik elementar əməllər (əmrlər) çoxluğu 
olub, sökülüb-yığılandır. 
3. Determinlik. Alqoritm tamamilə formal və müəyyən (birmənalı) olmalıdır. 
4. Kütləvilik. Alqoritm bir sinif məsələlərin hamısını həll etməyə yararlı olmalıdır. 
5. Təkrarlananlıq. Eyni giriş verilənləri həmişə eyni nəticə verməlidir. 
6. Sonluluq. Alqoritm ya məsələnin həll nəticəsini, ya da həllin mümkün olmadığı 
barədə məlumatı verməlidir. 
Alqoritm prosesi əyaniləşdirən blok-sxem formasında təsvir edilir.