İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

Proqramlaşdırma sistemi dedikdə, bir və ya bir neçə proqramlaşırma dilindən 
istifadə etməklə proqram üzərində aparılacaq bütün iş mərhələlərinin icrasına imkan 
verən instrumental proqram vasitələri nəzərdə tutulur. 
Proqramlaşdırma sistemi aşağıdakıları əhatə edir: 
Proqram mətnini yazmaq və modifikasiya etmək üçün mətn redaktoru; 
Verilmiş dildə mətn translyatoru; 
Proqramı kompanovka edici; 
Proqramı icra edən; 
Standart prosedur və funksiyalar kitabxanası; 
Proqram sazlayıcı. 
Proqram sazlanmasının bütün mərhələlərini birləşdirən proqram kompleksinə 
proqramlaşdırma mühiti deyilir.
Borland firmasının Turbo Pascal adlı proqramlaşdırma mühiti geniş yayılmışdır. 
 
5.4. Obyektyönümlü proqramlaşdırma 
5.4.1. Obyektyönümlü vizual proqramlaşdırmanın əsasları
Visual Basic və Visual Basic for Applications adlı obyekt-istinad proqramlaşdırma 
dillərində yazılmış proqram əlavələri obyektlərdən qurulur. Hazır obyektlər bir proqram 
kitabxanası təşkil edir ki, həmin kitabxana sözügedən proqramlaşdırma sistemlərinin 
tərkibinə daxildir.
Obyekt-istinad proqramlaşdırma sistemləri hazırlanacaq proqram əlavəsinin qrafik 
interfeysini yaratmağa, yəni prosesi vizuallaşdırmağa, gözlə görünən etməyə imkan verir. 

---

71 
Çünki bu sistemlər özlərinin dialoq pəncərəsinin köməyi ilə obyekt yaratmağa və ona 
müəyyən xassələr verməyə imkan yaradır.
Proqram obyektlərinin qarşılıqlı fəaliyyəti və dəyişməsi proqram kodu ilə təsvir 
edilir. Proqram kodları xətti, budaqlanan və dövr quruluşlarından istifadə edilməklə 
hazırlanır. Beləliklə, obyektlər həmin alqoritmik strukturların icraçısına çevrilirlər. 
 
5.4.2. Obyekt sinifləri, sinif nüsxələri və obyekt ailələri 
Obyekt-istinad proqramlaşdırmasının əsas vahidi proqram obyektidir ki, bu da 
obyektə aid verilənləri (xassələri) və həmin verilənlərin işlənməsi vasitələrini (metodları) 
özündə birləşdirir. Obtekt – isim, xassə - sifət, metod – feil kimidir. Proqram obyektləri 
xassələrə malikdir, metodlardan istifadə edə bilir və hadisələrə reaksiya verir.