İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

Proqramlaşdırma texnologiyalarının instrumentariyası proqram tərtibi vasitələrini 
özündə birləşdirir. Bu qəbildən olan proqram məhsulları tətbiqi proqramların yaradılma-
sı, sazlanması və testləşdirilməsi mərhələlərini özündə birləşdirən bütün proqramlaşdır-
ma prosesini həyata keçirməyə imkan verir. 
Turbo  Pascal  və  ya  Turbo  C  kimi  universal  dillərə  və  müəyyən  sinif  proqram 
vasitələrinin
124
  yaradılması  üçün  nəzərdə  tutulan  ixtisaslaşdırılmış  sistemlərə  əsaslanan 
çoxsaylı proqramlaşdırma sistemləri mövcuddur. 
Proqramlaşdırma  sistemlərinə:  müəyyən  proqramlaşdırma  dilində  mətn  və  obyekt-
istinad  proqram  vasitələri;  proqramlaşdırma  dilindən  kompilyator;  proqram  sazlayan; 
proqramları  optimallaşdıran  vasitələr;  standart  proqramlar  kitabxanası;  əlaqələr 
redaktoru
125
;  sorğu  informasiyası
126
;  fərdi  və  kollektiv  layihələrin  reallaşdırılması  üçün 
olan proqramlar; proqramları sənədləşdirən proqramlar aiddir. 
                                                 
123
 
surətçıxarma, arxivləşdirmə, faylların və verilən bazasının bərpası, icazəsiz müdaxilədən mühafizə
 
124
 
məsələn, verilən bazasının
 
125
 
kompanovkaedici
 
126
 
aidi və ümumi arayışlar
 

---

 
111 
Proqramlaşdırma  sistemləri  ilə  yanaşı,  son  illərdə  proqramlaşdırmanın  avtomat-
laşdırılması üzrə müxtəlif vasitələrin
127
 geniş istifadəsi müşahidə olunur. Bunlara CASE 
(Computer Aided System Engineering) instrumentləri deyilir.