İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

 
6.3.5. Əməliyyat sisteminin funksiyaları 
Əməliyyat  sistemi  kompüterin  ayrı-ayrı  qurğularının,  həmçinin  qurğularla  tətbiqi 
proqramların qarşılıqlı fəaliyyətini təmin edən proqram vasitələri kompleksidir.  
Müasir əməliyyat sistemləri aşağıdakiları təmin edir: 
                                                 
144
 
Faylın fraqmentlərinin bir-birindən aralı yerləşən klasterlərə səpələnməsi
 

---

 
117 
 
proqramların icrasının idarə edilməsi; 
 
yaddaşın idarə edilməsi; 
 
giriş-çıxışın idarə edilməsi; 
 
fayl sisteminin idarə edilməsi; 
 
kəsilmələrin emalı; 
 
kompüterin aparat qurğularının idarə edilməsi; 
 istifadəçilər və proqramlarla qarılıqlı fəaliyyət (ƏS-nin istifadəçi interfeysi); 
 
çoxməsələli rejim; 
 
çoxistifadəçili rejim; 
 
ƏS-in kompüterə yüklənməsi 
 
ƏS-in komponentlərinin qoşulub-açılması; 
 
ƏS parametrlərinin sazlanması; 
 
Kompüter cərəyana qoşularkən ƏS-in yüklənməsi; 
 
Kompüter qurğularının cari konfiqurasiyasının avtomatik təyini; 
 
Kompüterin  qurğularının  və  ƏS-in  funksional  altsistemlərinin  testləşdirilməsi  və 
mümkün pozuntuların düzəldilməsi; 
 
Kompüter resurslarının
145
 proqramlar arasında paylanması; 
 
Kompüterin təhlükəsiz işləməsi
146
;  
 
Bir  neçə  proqram  və  ya  istifadəçi  tərəfindən  birgə  istifadə  edilən  verilənlərin 
düzgünlüyünün təmin edilməsi. 
Proqramların icrasının və yaddaşın idarə edilməsi ƏS-in əsas funksiyasıdır. 
Çoxməsələli rejimdə ƏS aşağıdakılara imkan verməlidir: 
 
Bir neçə proqramın paralel
147
 icrası; 
 
Tapşırıqların
148
 icra növbəliliyinin yaradılması; 
 
Prosessor  və  yaddaş  resurslarının  proqramlar  arasında  bölünməsi  və  xarici 
qurğulara müraciət ardıcıllığının təmin edilməsi. 
                                                 
145
 
operativ yaddaşın, prosessorun vaxtının, xarici yaddaşın, periferiya qurğularının və s.
 
146
 
bir istifadəçi və ya proqram tərəfindən istifadə edilən yaddaşın digər istifadəçi və ya proqram müda-
xiləsindən qorunması
 
147
 
psevdoparalel
 
148
 
daha doğrusu, proqramların
 

---

 
118 
Çoxistifadəçili  rejim  verilənlərlə  bir-neçə  istifadəçinin  paralel  işləməsini  nəzərdə 
tutur. Odur ki, ƏS bu rejimdə əlavə olaraq aşğıdakılara da imkan verməlidir: 
 
Prosessor  və  yaddaş  resurslarının  və  xarici  qurğulara  müraciət  ardıcıllığının 
istifadəçilərin prioriteti üzrə bölünməsinin təmin edilməsi; 
 
Bir  istifadəçinin  verilənlərinə  başqa  istifadəçinin  müdaxilə  etməsinə  imkan 
verilməməsi. 
Vaxt  bölgüsü  rejimi  vaxt  kvantları  ilə  işləməyi  nəzərdə  tutur.  Belə  ki,  bu  rejimdə 
çoxsaylı proqram və istifadəçilərə öz prioritetlərinə uyğun ardıcıllıqla imkan yaradılır və 
onlara  yalnız  bir  kvantlıq  xidmət  göstərilir.  Növbəti  kvantda  yarımçıq  qalan  məsələlər 
həll edilir.