İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

Bloklaşdırıcılar. Antivirus bloklaşdırıcıları ―virus təhlükəsi‖ situasiyasını
161
 istifadə-
çiyə xəbər verən proqramlardır. Kompüterin BİOS-undakı bloklaşdırıcı daha geniş tətbiq 
edilir.  Bloklaşdırıcının  əsas  üstünlüyü  virusu  vaxtında  aşkarlayıb  qarşısını  almaqdan 
ibarətdir. 
 
6.6. Tətbiqi proqram təminatı 
 
Tətbiqi  proqram  təminatını  2  qrupa  bölürlər:  1)  proqramlaşdırma  sistemləri  və  2) 
proqram əlavələri. 
Proqramlaşdırma sistemləri peşəkar proqramçılar üçündür, müxtəlif proqramlaşdırma 
dillərində  proqramlar  yazmağa  imkan  verir.  Hal-hazırda  vizual  proqramlaşdırma 
sistemləri
162
 geniş tətbiq edilir.  
Proqram  əlavələri  müəyyən  əməliyyat  sisteminin  idarəsi  altında  fəaliyyət  göstərir. 
Məsələn,  mətn  redaktoru  Word    Windows  əməliyyat  sisteminin  proqram  əlavəsidir. 
Proqram  əlavələri  mətni,  qrafik,  ədədi,  audio-  və  video-informasiyanı  emal  etməyə, 
həmçinin kompüter şəbəkələri ilə işləməyə imkan verir.  
                                                 
160
 məsələn, ADinf 
161
 
diskin yükləyici sektoruna yazma belə situasiyadır.
 
162
 
Visual Basic, Borland Delphi və s.
 

---

 
130 
Hər  bir  istifadəçi  praktiki  olaraq  ümumi  təyinatlı  proqram  əlavələri  ilə  işləməyə 
ehtiyac  duyur.  Buraya:  mətn  redaktoru,  qrafik  redaktor,  elektron  cədvəl,  verilənlər 
bazasının  idarəetmə  sistemi  (VBİS),  həmçinin  multimediya  -  təqdimatlar  yaratmaq  üçün 
olan  əlavələr  aiddir.  Hal-hazırda  geniş  yayılmış  ümumi  təyinatlı  proqram  əlavələrindən 
biri Microsoft Offisse proqramıdır.  
Qlobal və lokal şəbəkələrin sürətli inkişafı ilə bağlı olaraq müxtəlif kommunikasiya 
proqramlarının əhəmiyyəti artır. Kommunikasiya proqramları artıq əməliyyat sistemlərinin 
tərkib elementinə çevrilmişdir.  
Xüsusi  təyinatlı  proqram  əlavələri  müxtəlif  fəaliyyət  sahələrində  çalışan  peşəkar 
istifadəçilər  üçün  nəzərdə  tutulmuşdur.  Buraya:  kompüter  qrafikası  sistemləri,  avtomat-
laşdırılmış  layihələşdirmə  sistemləri  (САПР
163
),  mühasibat  proqramları,  kompüter 
lüğətləri, avtomatik tərcümə sistemləri və s. aiddir.  
İstifadəçilərin  bir  qismi  öyrətmə  proqramlarından  istifadə  etməklə  öz  təhsillərini 
artırırlar. Buraya: xarıcı dil proqramları, repetitor-proqramlar, müxtəlif fənnlər üzrə testlər 
aiddir. 
Lazer disklərindəki müxtəlif multimediya proqram əlavələri
164
 böyük əhəmiyyət kəsb 
edir.  
İstifadəçilərin  əksəriyyəti  kompüterlə  tanışlığa  kompüter  oyunları  ilə  başlayır. 
Buraya: məntiqi oyunlar, strateji oyunlar, idman oyunları və s. aiddir. 
Antivirus proqramları da ayrıca bir qrup təşkil edir.