İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

3.8.3  Sistem  şinləri.  Sistem  şini  dedikdə,  bütün  şinlərin  məcmusu  nəzərdə  tutulur. 
Sistem  şininin  əsas  funksiyası  prosessorla  digər  elektron  komponentlər  arasında 
informasiya  mübadiləsini  həyata  keçirməkdən  ibarətdir.  Müasir  fərdi  kompüterlərdə  64 
mərtəbəli (xətli) şinlərdən istifadə edilir ki, bu da eyni zamanda 8 bayt verilən ötürə bilir. 
Buna 32 mərtəbəli ünvan şini uyğun gəlir. 
 
3.9. Periferiya qurğuları: təyinatı və xarakteristikası 
3.9.1 Giriş qurğuları. Kompüterə informasiya daxil edən qurğulara: klaviatura, mış, 
trekbol, coystik, skaner, dicitayzer, sözanlayan qurğu və s. aiddir. 
Klaviatura  hələ  əsas  giriş  qurğusu  olaraq  qalır.  Klaviatura  düymələri  nömrələn-
mişdir. Hər nömrə ayrıca elektrik sxeminə uyğundur. Registr düymələri (Shift, Ctrl, Alt, 
Caps  Lock  və  Num  Lock)  klaviatura  düymələrinin  nömrələrini  dəyişir.  Klaviatura 
bütövlükdə 510-a qədər işarə daxil etməyə imkan verir. 
Mış  və  trekbol  koordinatlı  daxiletmə  qurğusudur.  Yəni,  bunları  müstəvi  üzərində 
hərəkət  etdirdikdə displey  ekranında üfqi  və şaquli hərəkət  edən kursor  informasiyanın 
                                                 
93
 
Bəzi sabit yaddaş növlərinin məzmununu dəyişdirmək mümkündür.
 

---

 
48 
daxil edilməsi və idarə edilməsi prosesini reallaşdırmağa imkan verir. Trekbol arxası üstə 
çevrilmiş  mışdır.  Trekbolun  fırlanan  kürəsini  barmaqla  fırlatmaqla  kursoru  lazımi  yerə 
gətirmək mümkündür. 
Coystik – üfqi və şaquli hərəkət edən iki şarnirli altlığa bərkidilmiş dəstəkdir. Bu da 
mış kimi işləyir. 
Skaner şəkiloxuyan qurğudur. Skaner də kseroks kimi işləyir. 
Dicitayzer (elektron planşet) koordinat dəyişdiricidir. Avtomatlaşdırılmış layihələş-
dirmə sistemlərində istifadə edilir. 
Sözanlayan qurğu sözü ikilik rəqəmə çevirib kompüterə ötürür.