Isamatova Nigora Kutpillayevna turkiy tildan fors tiliga o‘zlashgan so‘zlarning fonetik, morfologik va semantik tahlili
Yüklə 1,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4.3.
Turkiy tildan fors tiliga o‘zlashgan yangi ma’no kasb etgan so‘zlar Turkiy o‘zlashmalar orasida shunday so‘zlar borki, ular fors tiliga kelib semantik mustaqillikka erishadilar. Ularning ma’nolari va anglatuvchi tushunchalari o‘zlashgan tilda butunlay yangi leksik birliklar bilan bog‘lanib, turkiy tildagiga qaraganda mutlaqo o‘zga semantik variantlarni kashf etgan. Bunday turdagi o‘zlashmalarning nega ma’nolarini butunlay o‘zgartirib yuborishlari sabablari noma’lum va ularning miqdori ham ko‘p emas. Odatda turkiy o‘zlashmalarning yangi ma’no kasb etishi bir ma’noli so‘zlarda uchraydi. 119 .١٨٣٤ ٬نارهت .نم نیمزرس تياﮑح 120 .١٣ .ص .١٨٣٤ ٬نازورف شهوژپ و رشن : نارهت.نامرهق ارآ لد مجرتم .رگیمیك.ىلیيوكولوياپ 121 http//mahomehraz.mihanblog.com/post/8. (روك قاجا- زارهم هام) 80 Masalan, غلاا olāγ so‘zi ana shunday o‘zlashmalardan. Hasan Amidning ta’kidlashicha, bu so‘zning turkiy tillardagi shakli “ulak’ bo‘lib, ‘xabarchi’ ma’nosini anglatar ekan 122 . Fors tilida esa bu so‘z ‘eshak’ ma’nosiga o‘zgarib ketgan. Masalan: ىزور نيدلارصنلام شغلاا ار درب ىوت رازاب ات دشورفب 123 . Ruzi Mollā Nasriddin olāγašrā bord tu-ye bāzār tā beforušad. Bir kuni Mullo Nasriddin eshagini sotish uchun bozorga olib bordi. Ma’nosini butunlay o‘zgartirgan turkiy o‘zlashmalarga دیب bid ‘kuya’ so‘zini ham misol tariqasida berishimiz mumkin. Turkiy tillarda inson va hayvonlarning qonini so‘ruvchi parazit jonivor “bit” ni anglatuvchi bu so‘z fors tilida tamoman yangi ‘kuya’ ma’nosiga ega. Masalan: :دننز ىم همدص مشپ هب هك دراد دوجو دیب عون ود لك رد سابل ١ دیب . 124 ىلاق دیب ١ Dar kol do nav-e bid vujud dārad ke be pašm sadame mizanand: Bid-e lebās Bid-e γāli. Yunglarga zarar yetkazuvchi kuyaning umumiy ikki turi mavjud: 1) kiyim kuyasi; 2) gilam kuyasi. Yuqoridagi misollardan ko‘rinib turibdiki, دیب bid o‘zlashmasi hozirgi fors tilida tamoman yangi ma’no anglatadi, “bit” so‘zini ifodalash uchun esa o‘rta fors tilidagi špiš so‘ziga borib taqaluvchi شپش šepeš so‘zi mavjud. Hozirgi fors tilidagi yangi ma’no kasb etgan turkiy o‘zlashmalar orasida polisemantik xarakterli turkiy o‘zlashmalar ham bor. Bunday so‘zlar turkiy tillarda bir qancha ma’no anglatishsa ham ularning hech biri fors tiliga o‘zlashmagan va 122 Bu haqida qarang : .١١١.ص.١٨٣٣٬دشر هار :نارهت–.دیمع ىسراف گنهرف .دیمع نسح 123 .١١٣ .ص .١٨٣٤ ٬نارهت.نيریش و ىندناوخ ىاه هفیطل و اهزنط نيدلارصنلام 124 http://fa.m.wikipedia.org/wiki/سابل دیب (دازآ همانشناد ٬ايدپ ىكيو -سابل دیب) 81 yangi, bu so‘zning turkiy tillardagi yo‘q ma’nolarini kasb etadilar. Masalan, غارس sorāγ so‘zi turkiy tillarda ‘so‘rov’ va ‘savol’ kabi ma’nolariga ega, ammo fors tilida bu ma’nolar mavjud emas. Aksincha, yangi ikki – ‘ma’lumot’ va ‘yo‘qlash’ ma’nolarida qo‘llaniladi, Yüklə 1,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|