İŞGÜzar üNSİYYƏT

Məcburetmə- əvvəlki metodlarla müqayisədə insanlara təsirin 
ən zorakı üsuludur, çünki insanları öz arzu və inam lanm n əksinə 
getməyə məcbur etməyi nəzərdə tutur.
Məcburetmənin əsasında cəzalandırma və s. kimi fərd üçün ar­
zuolunmaz nəticələrdən qorxmaq dayanır. Etik baxımdan məcbu- 
retməni yalnız müstəsna hallarda, məsələn, məsələ hüquqi qayda-
da, yaxud cəmiyyətin əxlaq normalarının pozulmasına qədər 
gedib çatdığı halda haqlı saymaq olar.
Ünsiyyət prosesində inandırma, təlqinetmə, təqlidetmə və 
məcburetmə bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan metodlar sistemi ki­
mi tətbiq olunur. Rəhbər işçi yığıncaqların, m üxtəlif kütləvi gö­
rüş və müşavirələrin keçirilməsi zamanı onlardan ağılla istifadə 
etməyi bacarmalıdır.
Ünsiyyət üslubuna təsir göstərən amilləri nəzərdən keçirək:
1. Auditoriyanın tərkibi. Burada onun mədəni-təhsil, milli, yaş, 
psixoloji və peşəkarlıq keyfiyyətlərini səciyyələndirən hər bir məsə­
lənin nəzərə alınması vacibdir. M üxtəlif auditoriyalar yaxşı kommu­
nikasiya təsirinin əldə edilməsi üçün xüsusi yanaşma tələb edir.
2. Çıxışın materialının məzmunu və xarakteri. Məsələn, peşə­
kar fəaliyyətin aktual məsələlərinin işıqlandırıldığı çıxışda avtori­
tar intonasiya, sərt mülahizələr yolverilməzdir.İnsanlara daha çox 
inam nümayiş etdirmək, çıxış prosesində onlarla məsləhətləşmək 
lazımdır. Bu zaman dostyana şəkildə fikir mübadiləsi, biliklərinizi 
qarşılıqlı surətdə zənginləşdirmək arzusunun açıq göstərilməsi 
kommunikativ ünsiyyətin etibarli variantıdır.
3. Çıxış edənin öz şəxsi-işgüzar keyfiyyətlərini, insanlara şərh 
etmək istədiyi problemlərə peşəkar bələdliyini obyektiv şəkildə 
qiymətləndirməsi. Elmi-iqtisadi və əməli hazırlığım qiymətləndirərkən 
nə çox yüksəyə qalxmaq, nə də olduqca aşağı enmək lazımdır.
Şəxsi kommunikasiya keyfiyyətlərini tənqidi şəkildə qiymət­
ləndirmək lazımdır. Çıxış edən ünsiyyət texnikası üzərində ciddi 
düşünməli, ünsiyyət prosesində özünü nəzarətdə saxlamalıdır.
İşgüzar ünsiyyətin bir neçə növü mövcuddur:
• Mentorçu - öyrədici, nəsihətamiz;
• Ruhlandırıcı - insanları ruhən yüksəldən, onlara öz mənəvi 
qüvvələrinə və şəxsi keyfiyyətlərinə inam aşılayan;
• Qarşıdurma yaradan - insanlarda etiraz etmək, razılaşma­
maq arzusu doğuran;
• İnformasiya verən- dinləyicilərə müəyyən məlumatların ve­
rilməsinə, onların yaddaşında hansısa biliklərin bərpa edilməsinə 
yönəldilən.Mentorçu ünsiyyətdən hər vasitə ilə xilas olmağa çalışmaq, rəh­
bər işçinin nitqində nəsihətamiz ünsiyyət çalarlanmn yaranmasın­
dan çəkinmək lazımdır. Ünsiyyət zamanı özünün insanlar üzərində 
intellektual, yaxud hər hansı üstünlüyünü nümayiş etdirən, şərh 
edilən materiala onlann reaksiyasına əhəmiyyət vermədiyinizi 
göstərən duruş tərzi olmamalıdır.
M üasir insanlar informasiya ünsiyyətinə təmkinlə yanaşırlar. 
Onlar fikir mübadiləsi etmək, real amilləri elmi şəkildə anlamaqla 
özlərini təsdiq etmək, şəxsi inamlarını formalaşdırmaq istəyirlər. 
Hazırda ruhlandırıcı ünsiyyətin populyar olması heç də təsadüfi 
deyil. Belə ünsiyyət gedişində insanlar intellektual ünsiyyətin üs­
tünlüklərindən zövq alırlar. Onlarda öz mənəvi aləmlərini təkmil­
ləşdirmək tələbatı aktuallaşır. Ruhlandırıcı ünsiyyət yüksək ünsiy­
yət mədəniyyətinin göstəricisidir.
Qarşıdurma yaradan ünsiyyət bir sıra hallarda didaktik ba­
xımdan zəruri olur . Passiv, yaxud necə deyərlər, heç nə ilə hey­
rətləndirmək mümkün olmayan auditoriyalar olur. Ya da.elə çıxış 
mövzuları olur ki, ən m üxtəlif səbəblərdən insanlarda maraq yarat­
mır. Belə hallarda ünsiyyətin qarşıdurma yaradan tərzi insanların 
diqqətini fəallaşdırmaq, onları müzakirə edilən problemə cəlb et­
məklə daha çox diskussiyaların yaranmasına, m üxtəlif nəzər nöq­
tələrinin qarşılaşdınlmasına səbəb olur.
İşgüzar ünsiyyətin aşağıdakı prinsipləri müəyyənləşdiril­mişdir:
• Şəxsiyyətin yaradıcı potensialının və peşəkar biliklərinin aş­
kara çıxarılması üçün şərait yaradılması;
• Səlahiyyət və məsuliyyətlər;
• Rəğbətləndirmə və cəzalandırma;
• İş vaxtından səmərəli istifadə.