Iskat-i salat: 7 Iskat-i savm: 7

İmam Buharı:

Hadis İmamla­rının en büyüğü olan İmam Buhari, Kur'an-ı Kerim'den sonra, İslâm dünyasının en kıymetli eseri olan Sahih-i Buhari'nin müellifidir. ⁸²

İmam Celaluddin Suyu­ti:

Asıl adı, Celaluddin Ebu'1-Fadl Abdurrahman b. Kemaluddin Ebibekr el-Hudeyri es-Sûyuti eş-Şafiî'dir. Ya­şadığı devrin en veluyt müellifidir. Menşe itibari ile Bağdat'ta yaşamış bir İranlı aileye mensuptur. Bu aile sonradan Suyut'a gelmiş, dokuz sene devlet hizmetinde büyük itibar ka­zanmıştır.

İmamı Suyutİ Kahire'de 894 H. se­nesinin Recep ayında (3 Ekim 1445) doğdu. Babası alim bir zattı. Kahi­re'de Seyhuniye medresesinde fıkıh dersleri veriliyordu. Nihayet 855 H. sefer'inde (1451 M.) Kahire kadısı iken vefat etti. Oğlu Celaluddin, babasının ölümünden sonra, baba dostu bir sofî'nin terbiyesine verildi. Suyutî, Husnu'l-Muhadara kitabında tahsilinden şöyle bahsediyor: "Kur1-an-ı sekiz yaşında, daha sonra Unde'yi, Minhacu'l-fikh'i, Usul'u ve İbni Malik'in Elfiye'sini ezberledim, 864 başlarına doğru ilimle iştigale başladım. Fıkıh ve nahiv gibi ilimleri muhtelif şeyhlerden aldım. Yine bu senelerde istîaze ve besmele şerhi olarak ilk eserimi telif ettim."

Suyutî, Mısır bellibaşlı şehirlerine yaptığı seyahat ve Mekke-i Mükerre-meyi ziyaret ile tahsili ikmâl etti. Memleketine dönünce, bilhassa fıkıh meselelerindeki mehareti ile tanındı. 872 H. de hocası el-Bulkunî'nin yardımı ite Seyhuniye medresesinde babasının kürsüsünü işgal etti. 891 tle daha meşhur olan Berberiye med­resesine tâyin edildi.Sonra suistimal ile itham edilerek 906 H. (1501) de yerini kaybetti ve Nil'de Ravda adasına çekildi. Üç sene sonra, halefi ölünce, eski yerini tekrar İşgale razı oldu. Nihayet 911 H. senesi Cumadu-levvel ayının 18 inde 517 (Ekim 1505) vefat etti.

Sûyuti 17 yaşında telife başladı, Islanıl ilimlerin her dalında çok çeşitli eserler verdi.Naklî İlimlerde temayüz etti. Flugel, mevcut eserlerini 560 olarak gösteriyor. Bağdatlı İsmail Paşa Esmau'l-Müelh'fin'de 600 den fazla eserin adını veriyor. Verilen bu listelerde mühim eserler meyanında kısa risalelerde zikrediliyor... Ayrıca Gal (11..145) de Sûyutî'nin bize kadar intikal eden eserlerinin bir lis­tesi bulunmaktadır.Biz burada bun­ların en meşhurlarını ve bilhassa ta-bilerinin mevcut olanlarını zikrede­ceğiz.

Kur'an-ı Kerim tefsiri ile ilgili olan bütün Hadisi şeritleri Tercemanu'l Kur'an fit-tefsiri'1-musned isimli ese­rinde toplamıştır. Ed-Durru'1-mensur fid-teisiri'1-mensur ile mezkûr eserin bir hülasasını verdi. Bu eserinde isnad yerine yalnız kaynakları zikret­mekle yetindi. Mufhemetu'İ-akran fi mubhemati'l-Kuran adlı eserinde bazı muğlak kısımlar ile meşgul oldu. Kaynağı Vahidî'nin Esbabu'n-nuzul eseri olup, hadis ve şerh yardım ile tamamladığı ve kaynaklarını gösterdiği Lubabu'n-nükul fi esbabi'n-nüzul adlı eserinde her sûrenin nezûlünü izah eden şartları oıtaya atar. Hocası Celâled-din el-Mahallî (01.864, H.1458 M.) nin başlamış olduğu tefsiri, Suyutî kırk günde ikmal etti. İşte bu sebebe mebni, esere Tefsiru'l-Celaleyn ismi verildi. Bu esere yazılan mevcut haşiye içinde en meşhuru Süleyman el-Celâl'inkidir. (Öl, 1204) Daha sonra da kendisi Mecmau'l-bahreyn ve Matlau'l-bedreyn ismile mufassal bir tefsir yazmağı tasarladı. Fakat bu eserini tamamladığı hakkında tam bir fikrimiz yoktur. Yalnız giriş kısmı bize kadar gelmiştir. Bu giriş ise, Kur'an-ı Kerime tealluk eden İlimler hakkında sathî bir bilgiden ibarettir. Bunu ayrıca Et-tebhir fi Ulumi'd tefsir adiie telif etti. Sonra da 827 de ez-Zerkeşİ'nin el Burhan fi ulumİ'l-Kuı'an-ı tafsil ve izah ederek El-Utkan fi UIumi'l-Kurani vücuda getir­di. Bu son eser, elde mevcut eserlerin en eskisi ve en meşhurudur. A. Spe-enger tarafından yapılan tahlil ile bir­likte Mevlevi Beşiriddin ve Nurulhak tarafından Kalkutta'da 1252 de basıldığı gibi Kahire'de 1278; 1307. 13 İ7 de de neşredilmiştir. Cemu'l-Cemavi'nde Suyutî Hz. Peygamber'e isnad edilen Hadisi Şeriflerin bütün medlullerini toplamak istedi. Kendisi bu eserine, el-Cumiussağir min hadi­si beşirin nezir, isimle bir hulasasını verdi. Ayrıca bu esere de bir zeyl ilave etti. Abdurrauf el-munevi (Öl. 1302-1623) bu esere bir şerh yaz­mıştır. El Mutteki hurufu heca üzere tertip edilmiş olan bu eseri fıkıh ba­hislerine göre sıraladı. El-Mutteki ayrıca bu esere bir zeyl yazdı. Suyutî, Gayetu'l ummal fimemheci'l-makvali yazmak için her iki eseri yeniden ele aldı. Nihayet Hz. Peygamberin efal ve ahvaline tealluk eden hadisi Şerifleri topladı; bu suretle Kenzu'l-Ummali vücude geldi. Ayrıca-İbni Cevzi yolunda yürüyerek hadis tenki­dine dair meselelerle uğraştı. Önce İbnu'l Cevzi'nin Mevzuatına en-Nüketu'l bediat ismi altında şerhler yazdı. Sonra bu şerhleri diğer bir kitabında ele aldı.

İmamı Suyutî'nin eserinin büyük bir kısmı âhiret bilgisine aittir. Kurtu-bi'nin Tezkiretu bi ahvalu'l mevta, eserini Serhusuduri fi şerhi hali'l-Mevta ve'1-kubur adı ile yeniden ele aldı. Bu esere bazen "Berzah" denir. Bu eserin Lahor'da farsca bir tercümesi basıldı. Suyutî, ayrıca, bunun da Busra'l-kutub bi İlkal'l-habib ismile bir hulasasını verdi. Sonra bu eserin tamamlayıcısı olarak kabul edebileceğimiz, Buduru's-safire fi umuri'l-ahire'yi yazdı. Ölü­lerin kabirde duçar olacakları ahval hakkında recez vezninde 176 mısra-iık Tesbit fi leyleti'l-mebid Fasde basıldı.

İmamı Suyutî, son derece zengin ve faydalı bir ansiklopedide (el-Muzhir fi ulumi'1-Iuga) lisana tealluk eden me­seleleri topladı. Bu eser, sonra Mau-layneyn tarafından Simaru'i-Muzhir ismile manzum hale sokuldu.

El-Ahbaru'i-Merviyye fi sebebi va-zı'1-arabiyye'de sarf ve nahiv ilk adım­lara dair esasları topladı. Bu eser, İstanbul'da 1324 de basılmıştır.

Behçetu'i-Merdiyye ismi altında İbni Malik'in Elfiyesinİ şerhettiği gibi İbni Hişam'ın Muğni'l-Lehebine de şerh yazdı ve Zevahid şerhi kaleme aklı. Feride ismi altında gramer esas­larına dâir başlı başına eserler yazdı.

İmamı Suyutî tarihi bilgilerini Buğyetu'l-Vuatta topladı. Tarihe dair üç eser verdi: Bediuz-zuhur, Taru-hu'1-hulafa ve Husnul Muhadara. Her üçü de basılmıştır.

Biyografik eserlerine gelince; dua önce zikredilen sarf ve nahivciler tari­hi bir tarafa bırakılırsa imam Suyutî bize buna benzer bir müfessirler tari­hi (Tabakatu'l-mufessiriin) verdi. Ay­rıca Zehebîn'in Tabaku'l-Ruffaz'ının bir hulasasını yaptı.

İmamı Suyutî şair değildi, bununla beraber makaleler tertip ederek bu safhada da kalem denemeleri yaptı. Bu makalelerin bir kısmı almancaya tercüme edilmiştir. Suyutî cinsî ahlâk konusunda da yazmaktan fariğ ol­madı.

Ayrıca, Çuha Ebu'l-gasn'isnad edi­len fikirleri, Men neha ila nevadiri Gehcla, ismile topladı.

İmamı Suyutî teliflerile evvelce kâfi derecede isbat etmiş olduğu bilgisi­nin şümulünü ondört ilim üzerine mürettep Usulu'l-Muhimme ile yahut büsbütün basit bir şekilde el-Mukaye de ve onun şerhi Itmamu'l Diraye'de gösterdi.