İslam inanç Sİsteminde akilcilik ve kadi abdulcebbar
Yüklə 1,45 Mb.
|
| 595 el-En'am: 6/125. 596 el-Müddessir: 74/38. 597 Fussılet: 41 /46. 598 Yunus: 10/30. 599 el-Kehf: 18/29. 600 el-Kıyame: 76/3. 601 el-En'am: 6/104. 602 Yunus: 10/108. 603 en-Nisa: 4/110. 604 en-Nisa: 4/111. 605 el-Müddessir: 74/55-56. 606 er-Ra'd: 13/11. 608 Kadı Abdülcebbar, Şerhül-Usûli’l-hamse, s. 773-774. 609 Tirmizî, “Kader”, 2. 610 Kadı Abdülcebbar, Fazlü'l-i'tizal, s. 167-169. 611 Kadı Abdülcebbar, Fazlü'l-i'tizal, s. 169-170. 612 ez-Zariyat: 51/56. 613 Hud: 11/119. 614 Kadı Abdülcebbar, Fazlü'l-i'tizal, s. 172. 615 İbrahim: 14/22. 616 en-Nisa: 4/79. 617 Kadı Abdülcebbâr, Fazlü'l-i'tizal, s. 174-175. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 267-272. 618 Kadı Abdülcebbâr, Fazlü'l-i'tizal, s. 178-179. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 272. 619 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnt, VI/I, 58. 620 Kaadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 326-327. 621 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğni, VI/I, 57; Şerhü'l-Usüli'l-hamse, s. 564. 622 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 310. 623 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğni, VI/I, 70. 624 Kadı Abdülcebbar, ın., VI/I, 61. 625 Kadı Abdülcebbar, ae., VI/I, 103; XIV,22.? 626 Kadı Abdülcebbar, ae., VI/I, 64. 627 Kadı Abdülcebbar, ae., VI/I, 64-65. 628 Kadı Abdülcebbar, ae., VI/I, 58. 629 Kadı Abdülcebbar, ae., VI/I, 68. 630 Kadı Abdülcebbar, ae., VI/I, 64-65. 631 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 302. 632 Kadı Abdülcebbar bu nevi ayetlere örnek olarak Nisa suresinin 40., Fussılet suresinin 46. ve Kehf suresinin 49. ayetlerini gösterir. 633 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, Vl/l, 127-129; 177-178; Şerhü'l-Usûli'l-hamse, 302, 313-317. İlyas Çelebi, İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 272-276. 635 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 324. 636 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, VI/I, 81-83, XIII, 311. 637 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 326-327; el-Muğnî, VI/I, 7. 638 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 208-215. 639 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 324. 640 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 324. 641 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 326. 642 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, VIII, 3. 643 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 203. 644 Kadı Abdülcebbar bu tür ayetlere örnek olarak Neml suresinin 88. ayetini, Secde suresinin 7. ayetini ve Mülk suresinin 3. ayetini gösterir, bk. Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 355-358. 645 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 208; Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 337-338. 646 Kadı Abdülcebbar, el-Muğni, VIII, 6; Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 337. 647 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 332. 648 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 208; Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 344. 649 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 209. 650 Kadı Abdülcebbar, el-Muğni, IX, 11; Şerhü'l-Usüli'l-hamse, s. 387. 651 Kadı Abdülcebbar, el-Muğni, IX, 12. 652 Kadı Abdülcebbar, ae., IX, 13-14. 653 Kadı Abdülcebbar, ae., IX, 25. 654 Kadı Abdülcebbar, ae., VI/II, 56. 655 Kadı Abdülcebbar, ae., VI/II, 56. 656 Kadı Abdülcebbâr, Muhtasar, s. 216-221. 657 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, VI/I, 84-87; el-Muhît, s. 297. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 276-282. 658 Kadı Abdülcebbâr, Muhtasar, s. 216-221. 659 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 216. 660 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 216; Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 393. 661 Eş'âri, Makalâlü'l-İslamiyyîn, s. 229. 662 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 392. 663 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 216. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 282-283. 664 Eş'ârî, Makalât, s. 408-409. 665 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 387-388. 666 Eş'ârî, Makalat, s. 380-381. 667 Eş'ârî, ae., s. 401-402. 668 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 388. 669 Kadı Abdülcebbar, el-Muhît, s. 393. 670 Kadı Abdükebbar, el-Muhît, s. 391 İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 283-285. 671 el-En'am: 6/148. 672 Zemahşerî, Keşşaf, Beyrut ts., II, 59-60. 673 el-Tekvîr: 81/28-29. 674 el-En'am: 6/39. 675 Zemahşerî, Keşşaf, II, 50. 676 el-En'am: 6/111. 677 Zemahşerî, Keşşaf, II, 45. 678 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XIII, 527-550. 679 Bakıllânî, el-İnsâf, Beyrut 1986, s. 201. 680 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğnî, VI, 289. 681 Kadı Abdülcebbar, ae., XIII, 107, 141. 682 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 364. 683 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğni, VIII, 84. 684 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s.367. 685 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğni, VI, 307-311; Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 368. 686 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğni, VIII, 110-114. 687 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 376-378. 688 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usüli'l-hamse, s. 378-387. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 285-289. 689 Kadı Abdülcebbar, Tesbîtu delâili'n-nübüvve, (thk. Abdülkerim Osman), Beyrut ts., II, 622-623. 690 Kadı Abdülcebbar, Tesbit, II,, 629-631. 691 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 380. İlk Mu'tezilîler, daha çok kelimenin içerdiği lügavî anlam içinde bu tasarrufta bulunurlar. Istılahi anlama gelince; halik terimini, “fiilî maslahata uygun olan” anlamına aldıkları için ve insanların fiilleri her zaman böyle olmadığından, bu terimin insanlar için, hatta Allah'tan başka bir varlık için kullanılmasının doğru olmadığını kaydederler. 692 el-Maide: 5/110. 693 el-Mü'minun: 23/14. 694 Bu tür ayetler için bk. el-En'am: 6/202; er-Ra'd: 13/16; Zümer: 39/13; Gafir: 40/62. 695 Fatır: 35/3. 696 er-Rard: 13/16. 697 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s.383. 698 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s.380-387; Muğnî, VIII, 3, 162 vd. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 289-292. 699 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usüli'l-hamse, s. 41-42, 327-328; el-Muğni, XIV, 152-153. 700 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğnî, XIV, 14. 701 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s.43. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 292-294. 702 Kadı Abdülcebbar, el-Muğni, XIV, 34. 703 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XIV, 35. 704 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usüli'l-hamse, s. 133. 705 Ebü'l-Kasım el-Belhî, Makalât (Fazlü'l-i'tizal içinde), s. 72. 706 Eş'ârî, Makalâtü'l-İslâmiyyîn, s. 246-247. 707 Hayyât, el-İntisar, s. 129. 708 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XIV, 106-112. 709 Kadı Abdülcebbar, ae., XIV, 37. 710 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 133. 711 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğnî, XIV, 106. 712 Kadı Abdülcebbar, ae., XIV, 56. 713 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 518. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 294-297. 714 Kadı Abdülcebbar, ae. s.64. 715 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, 519, 780; el-Muğni, XIII, 12-19; Muhtasar, s. 218. 717 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 69, 519, 779. 718 Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 519, 780; el-Mıığnî, XIII, 19. 719 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XI, 291-293. 720 Eş'ârî, Makalâtü'l-İslâmiyyîn, s. 246-247. 721 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XIII, 200. 722 Kadı Abdülcebbar, ae. XIII, 4-5. 723 Kadı Abdülcebbar, ae. XIII, 5. 724 Eş'ârî, Makalâtü'l-İslâmiyyîn, s. 247. 725 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğni, XIII, 7. 726 Kadı Abdülcebbâr, ae. XIII, 27. 727 Kadı Abdülcebbâr, ae. XIII, 28-30. 728 Kadı Abdülcebbâr, el-Muğnî, XIII, 27-28. 729 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 520; Hayyât, el-İntisar, 64-65. 730 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Üsûli'l-hamse, s. 520. 731 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 520; el-Muğnî, XIII, 200-226. 732 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XIII, 5. 733 İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 297-302. 734 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 510. 735 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XI, 387. 736 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 510; el-Muğnî, XI, 370-372. 737 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 401. 738 el-Bakara: 2/286. 739 Kadı Abdülcebbar Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 510. 740 Kadı Abdülcebbar el-Muğnî, XI, 134. 741 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 229-231; el-Muğnî, XI,165-166; Şerhü'l- 511. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 302304. 742 Kadı Abdülcebbar Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 133. 743 Kadı Abdülcebbar Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 483. 744 Kadı Abdülcebbâr, ae. , s. 483. 745 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 227-228. 746 Kadı Abdülcebbar, Şerh, s. 485. 747 Kadı Abdülcebbar. ae., s. 486. 748 Kadı Abdülcebbar, ae., s. 493. 749 Kadı Abdükebbar, ae., s. 490-491. 750 Kadı Abdülcebbar, ae., s. 492. 751 Kadı Abdülcebbâr, Muhtasar, s. 222-224. 752 el-İsrâ: 17/15. 753 el-Kehf: 18/49. 754 el-En'am: 6/164. 755 el-Müddessir: 74/38 756 Kadı Abdülcebbar, Şerhü’l-Usüli’l-hamse, s. 477-483. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 304-307. 757 İbnü'l-Manzûr, Lisanü'l-Arab, “Avz” md. 758 Kadı Abdülcebbar, age., s. 494. 759 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 494; 497 el-Muğnî, XIII,505-507. 760 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 494. 761 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XIII, 511; Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 496. 762 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'1-Usüli'l-hamse, s.495; el-Muğnî, XIII, 508-519. 763 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 495. 764 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usüli'l-hamse, s. 496; el-Muğnî, XIII, 511. 765 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 498. 766 Kadı Abdülcebbar, ae., s.487. 767 Eş'ârî, Makalâtü'l-İslâmiyyîn, s. 253. 768 Ahmed b. Hanbel, I, 72; II, 235. 769 Buharî, “Diyât”, 28; Müslim, “Hudûd”, 45,46. 770 Kadı Abdülcebbar el-Muğnî, XIII, 475-482. 771 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 485-493. 772 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XIII, 448-456, 520-523. 773 Razî, Mefâtihü'l-gayb, Beyrut 1934, XII, 219; XXXI, 26; Îbn Kesîr, Tefsîrü'l-Kur'ani'l-azîm, IV, 466. 774 Gazzâlî, el-İktisad fi'l-i'tikad, s. 90; a. mlf. îhyâu ulûmi'd-dîn, 1,152-153; Şehristânî, Nihayetü'l-ikdam, Oxford 1934, s. 411. 775 Râzî, el-Muhassal, (trc. Hüseyin Atay), Ankara 1978, s. 201. 776 el-Bakara: 2/117. er-Ra'd: 13/24. 777 Buhârî, “Mezrâ” 7. 778 İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 307-312. 779 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 563. 780 Kadı Abdülcebbâr, Muhtasar, s. 169. 781 Kadı Abdülcebbâr, Muhtasar, s. 243-247. 782 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli’l hamse, s. 563-564; Muhtasar, s. 235; Muğnî, XV, 19. 783 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usüli'l-hamse, s. 564. 784 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 564-565. 785 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 565-567. 786 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XV, 97. 787 İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 313-316. 788 İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 316. 789 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 569-572. 790 Kadı Abdülcebbâr, ae. s. 573. 791 Kadı Abdülcebbar, Tesbit, I, 181-182. 792 Kadı Abdülcebbâr, Tesbit, II, 413. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 316-318. 793 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 575. 794 Kadı Abdülcebbar, ae. s. 573-575. 795 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 238-242. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 318. 796 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XIII, 450. 797 Kadı Abdülcebbar, el-Muğnî, XII, 126-181. 798 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 238-242. 799 Bu ayetler için bk. el-Bakara: 2/22-24. Yunus: 10/38. Hûd: 11/13. el-İsrâ: 17/88. 800 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 585-594. 801 Kadı Abdülcebbar, ae. s. 594. 802 Bu konuda el-İhlas suresinin ilk ayeti ile eş-Şûrâ suresinin 11. ayetini örnek göstermektedirler. 803 en-Nisâ: 4/82. 804 Kadı Abdülcebbar, ae., s. 598-600. 805 Kadı Abdülcebbar, ae., s. 598-606. 806 Kadı Abdülcebbar, ae., s. 597-598. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 318-322. 807 Kadı Abdülcebbar, Muhtasar, s. 238-242. 808 Kadı Abdülcebbar, Şerh, s. 577-583; Muhtasar, s. 240-242. 809 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 577-585. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 322-323. 810 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 750-763. 811 Hakim el-Cüşemî, Şerhü'l-Uyun, s. 366. 812 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 758, 767. 813 Kadı Abdülcebbâr, Tesbit, II, 529. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 324-325. 814 Kadı Abdülcebbâr, Muhtasar, s. 232-234. 815 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s.134-136. 816 Kadı Abdülcebbâr, ae., s. 613. 817 Kadı Abdülcebbâr, ae., s. 612-613. 818 Kadı Abdülcebbâr, ae., s. 614. 819 Kadı Abdülcebbâr, ae., s. 614; Muhtasar, s. 232. 820 Kadı Abdülcebbar, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 614-615. 821 Kadı Abdülcebbâr, ae., s. 614-615. 822 Kadı Abdülcebbar, ae., s. 618-619. 823 Kadı Abdülcebbâr, ae., s. 619-621. 824 Kadı Abdülcebbar, ae., s. 623-624. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 325-328. 825 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü’l-Usüli’l-hamse, s. 624-625. İlyas Çelebi, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet Yayınları: 328-329. 826 Müslim, “İman”, 144. 827 Teftazânî, Şerhü'l-Akaid, s.72-73. 828 Şehristânî, el-Milel, I, 145. 829 Hayyat, el-İntisar, 164-168. 830 Nyberg, el-İntisar'ın Mukaddimesi, Beyrut 1957, s. 51. 831 el-Kehf: 18/49. el-Kamer: 54/53. 832 en-Necm: 53/32. 833 Kadı Abdülcebbâr, Şerhü'l-Usûli'l-hamse, s. 330. |