Ислам маарифи илә ХҮласә танышлыг

ALLAHIN ÖZ DOSTLARINA (ÖVLİYALARINA) XÜSUSİ DİQQƏTİ

Allah Qur`anda zikr barəsində dərk olunası incə bir tə`bir buyurmuşdur: “Məni yad edin ki, mən də sizi yad edəm!”

Bu tə`bir müxtəlif mə`rifət mərtəbələrində fərqli təhlil oluna bilər. Əlbəttə, Allah heç bir halda kimdən və bir şeydən xəbərsiz deyil; “Rəbbin nə etdiklərinizdən qafil deyil.”¹

Allah heç bir şeyi unutmur: “Rəbbin unudan deyil.”²

Allahın elmi keçmişi, indini və gələcəyi əhatə edir. Heç bir şey ondan gizli deyildir; “Yerdə və göydə zərrə qədər bir şey Allahdan gizli qalmaz.”³

Mə`lum olur ki, “Məni yad edin ki, mən də sizi yad edəm” buyuruğundakı zikr başqa bir zikrdir. Bu, Allahın öz dostlarına münasibətdə xüsusi bir diqqətidir. Uyğun diqqət bütün varlığa aid ümumi diqqət deyil.

Bə`zi təfsirçilər bu ayənin təfsiri ilə bağlı deyirlər:

Allah demək istəyir ki, siz yaxşı əməllərinizlə Məni yad edin, Mən də öz rəhmət və mükafatımla sizi yad edim. Bu həqiqətin kiçik bir hissəsini bəyan edən nəticədir. Lakin ayə daha lətif və dəqiq bir mövzuya işarə ola bilər; məhəbbət şirinliyini dadmış şəxslər daim məhbubun onları düşünməsi istəyindədirlər. Məsələn, məhbubu ilə olduğu bir məclisdə bə`zən məhbubun göz ucu ona tərəf baxmasını istəyir. Sadiq aşiqin mə`şuqun diqqətindən aldığı bu ləzzət bütün maddi ləzzətlərdən üstün və dəyərlidir. Allah-təala öz dostlarına tez-tez bu növ işarələr edir.

Buna görə də Allah buyurur: Əgər sizə (xüsusi) diqqət etməyimi istəyirsinizsə, siz də Məni düşünün.

Vermək istəməsən mə`şuqu əldən

Eşq bağın əlində möhkəm saxla sən.

Buna görə də, ilahi məhəbbət şirinliyini zərrə qədər dadmış şəxslər onu bir an belə unutmurlar. Yuxudan qalxan zaman dillərinə gətirdikləri birinci söz Allahın zikri olur. Böyüklərdən bə`ziləri buyururlar: İnsan təlaş nəticəsində elə bir məqama çatır ki, təkcə ibadətdə yox, başqa işlər gördüyü zaman da, yaşayış işlərinə məşğul olan və xalq ilə ünsiyyət saxlayan zaman da qəlbində Allahı düşünür. Yuxu zamanı da bu diqqətin tə`sirli olması mümkündür. Hətta yuxu zamanı insanda daha şiddətli diqqət yarana bilər. Bəlkə elə buna görə də deyirlər: “Mö`minin yuxusu ibadətdir”.

Beləliklə, Allahı yad etmək Onun öz zikr edən bəndəsinə xüsusi diqqətinə səbəb olur. Mərhum Əllamədən dəyərli ömrünün axırlarında bə`zən nəsihət istəyirdilər. Bir neçə dəfə belə tələbdən sonra mərhum bu şərif ayəni oxuyur: “Məni yad edin ki, Mən də sizi yad edəm”. Allahın öz bəndəsinə diqqətinin əhəmiyyət və dəyərini qiyamət günü, kafirlər üçün Allahın onlara diqqət yetirməməsinin dərd olduğunu gördükdə anlayacağıq. Allah qiyamət günü kafirlərin həsrət və əzabının şiddətini bildirmək üçün buyurur: “Allah onlarla söhbət etmir, onlara nəzər salmır.”¹

Bu onlar üçün ən üzücü və ən böyük əzabdır. Biz Allahı yad etməməyin necə də ağrılı olduğunu indi dərk etməsək də, axirət günü pərdələr kənara çəkilən zaman dərk edəsiyik. Hətta kafirlər də bu itkinin əhəmiyyətini dərk edəcək.

BÜTÜN HALLARDA ALLAH ZİKRİ

Sözümüzü Allah zikrinin bütün hallarda yaxşı olduğunu bəyan edən bir rəvayətlə tamamlayırıq. İnsan maddi və heyvani istəklərə sahib olduğundan bə`zən bu istəklərə uyğun əməl edir. Əvvəlcə insan bu halda Allahı zikr etməyin yaxşı iş olmadığını düşünür. Lakin Allah buyurur: “Bu halda da Allahı unutmayın”. Bəli, bizə göstəriş verilib ki, günah işlər görən zaman üzüqibləyə olmayaq.

İnsanın bütün halları üçün mə`sumlardan nəql olunmuş dualar (ən çox bu duaları onlar özləri oxuyurdu) bəndənin heç bir zaman Allahı unutmamalı olduğunu göstərir.

Peyğəmbər (s) barəsində nəql olunur:

“Allahı zikr etməmiş oturmaz və qalxmazdı.”¹ Hətta həzrətin qalxdığı və ya oturduğu zaman oxuduğu zikrlər nəql olunmuşdur. Hər vaxt yeni paltar geysəydi xüsusi zikr edərdi. Yatdığı zaman xüsusi zikr, bə`zən isə “ayətəl-kürsi” oxuyurdu. Yuxudan qalxan zaman isə əvvəlcə səcdəyə gedib, Allaha sitayiş edirdi. İmam Baqir (ə) buyurur:

“Allahın rəsulu yuxudan oyanan kimi səcdə edərdi.”²

Həzrət yuxudan ayıldıqdan sonra ayrıca bir zikr deyirdi. Hidayət imamlarından nəql olunmuş başqa xəbərlərdə də mö`minin həmişə Allahı zikr etməli olduğu göstərilir. Bütün hallarda, hər bir iş Allahın zikri ilə başlamalıdır.

Allah Musa ibn İmrana buyurdu: “Ey Musa, heç bir halda Məni unutma və Məni yad etməkdən qafil olma.” Musa ərz etdi: “İlahi, bə`zi hallarda Səni düşünməyə utanıram.” Xitab olundu:

“Hətta o halda da Məni düşünmək yaxşıdır.”¹

Qur`an nəzərincə də heç bir şey mö`minin Allahı düşünməsinə mane ola bilməz. Sadiq mö`minlərin sifətləri barəsində buyurur:

“(Mö`minlər o kəslərdir ki,) Nə ticarət, nə alış-veriş onları Allahı zikr etməkdən, namaz qılmaqdan və zəkat verməkdən yayındırmaz.”²

Zahirdə iş-güclə məşğul olub, xalqla ünsiyyətdə olmalarına baxmayaraq, onların diqqəti həmişə Allahdadır. Heç bir şey onların Allahdan qafil olmalarına səbəb olmur. Allah me`rac gecəsi peyğəmbərinə mö`minləri vəsf edərək belə buyurdu: «Mö`minlər dünyadan gedən zaman onlardan soruşular ki, dünyanı necə tərk etdiniz? (Dünyadan nə xəbər var?) Belə cavab verərlər: “İlahi, and olsun izzət və cəlalına, mən dünyadan agah deyiləm. (Çünki) Məni yaratdığı gündən Sənin məqamından qorxmuşam”. Bu zaman Allah buyurur: “Düz dedin, ey Mənim bəndəm. Bədənin dünyada idi, lakin ruhun Mənim yanımda!”»³