13-CÜ DƏRS: ŞİƏ KƏLAMI
Şiə kəlamının əsasını aşağıdakı üsullar təşkil edir:
Tövhid
Tövhid mötəzilə və əşəri kəlamında da əsaslardan biridir. Mötəzilə kəlamındakı tövhid “sifati tövhid”-dir. Əşərilər isə ”əfali tövhidi” qəbul edirlər. Şiə kəlamında isə “zatı tövhid” və “ibadətdə tövhidə” əlavə olaraq həm “sifati”, həm də “əfali” tövhid əsas hesab olunur.
“Zati tovhidə” görə Allahın zatı birdir və Onun oxşarı yoxdur. “Sifati tövhidə” görə Allahın elm, qüdrət kimi sifətləri Onun zatının eynidir, yəni zatından ayrı deyil. “Əfali tövhidə” görə bütün fellər, işlər Allahın iradəsinə tabedir. “İbadətdə tövhid” odur ki, Allahın zatından savayı ibadətə layiq mövcud yoxdur.
Ədl, yəni Allahın rəhmət və neməti bütün yaranmışlar arasında ilahi bir nizamla paylanmışdır və O adildir.
İxtiyar və azadlıq.
Şiə məzhəbinin insan üçün qəbul etdiyi azadlıq əşərinin cəbri ilə mötəzilənin təfvizi arasındadır. Yəni insan nə tam azaddır, nə də tam məcbur.
Hüsn və qübh (gözəllik və çirkinlik). Bəzi işlər rəva, bəziləri isə narəva hesab olunur.
Allahın lütfü varlıq aləminə hakimdir.
Əql batini peyğəmbərdir, yəni əsasdır.
Allah kainatı məqsədli yaradıb.
İnsan Allaha qəlblə şahid ola bilər, gözlə yox.
Peyğəmbər və imamlar məsumdur, şəfaət var
Dostları ilə paylaş: |
