İslam'da mükemmel insan

SADİ’NİN ŞİİRİNDE EKSİK OLAN MANA

Adem oğlu, birbirinin organı (gibi)dir. Ki aynı cevherden yaratılmıştır. Zamandan^* birine bir dert gelse diğer organların da düzeni bozulur. Başkalarının derdine aldırmıyorsan sana insan adını vermek yakışmaz.

Sadi’nin bu şiiri çok önemli bir teşhiste bulunmuştur. Hem de haklı ve doğru bir teşhistir bu. Hz. Peygamberin bir hadisinin tam tercümesi gibidir. Ama biraz eksiktir ve o hadis-i şerifin tamamiyle aslı gibi değildir. O hadis-i nebevi şöyledir:

İman, karşılıklı dostluk ve karşılıklı şefkat bir vücudun organı gibidir. Acaba bir vücudun parçalarından olan bir organ rahatsızlandığı zaman, diğer organlar rahat uyuyabilirler mi? O organ ne kadar acı çekerse çeksin (Bize ne) diyebilir mi? Veya öteki organlar onunla beraber acı çeker mi?

Hz. Peygamber, diğer organların bu dertli organın acısını iki şekilde paylaştıklarını buyuruyor: Biri uykusuzluk diğeri de ateş (hararet)tir. Diğer organlar uyumuyor ve daima ateş içinde yanıyorlar. Örneğin bağırsakta bir rahatsızlık olsa veya böbrekte bir taş olsa, el de uyumuyor, baş da uyumuyor kalp de uyumuyor; beden asla istirahat etmiyor, çünkü bir organ acı çekmektedir. Ateş, bir organda ortaya çıkan bir rahatsızlığa karşı, bedenin tümünün bir tepkisidir.

Ancak Hz. Peygamber bir nükteye dikkat çekiyor. “Mü’minin misali, bir vücut gibi olmasıdır “şeklinde buyurduğu zaman vücudun bir ruh istediğine dikkat çekiyor. Bir vücudun bütün organlarının “O” olması sonra da “Biz” olması için bir ruh lazımdır.

Acaba vücut ölmüşse siz bir organı kıtır-kıtır doğrasanız, diğer organlar bunu hiç hisseder mi? Hayır. Çünkü vücutta ruh yoktur. Bütün mü’minleri bir yapan bu ruhtur. Çünkü bunlar o ruhta bir olmuşlar, “Biz” olmuşlar ve birbirleriyle, dertleşmektedirler. İşte o ruh imandır; “Aramızda ortaklaşa (ölçü ve dengeyi sağlayacak) bir kelime”dir.

Çünkü mü’min iman sahibidir ve “Aramızda ortaklaşa (ölçü ve dengeyi sağlayacak) bir kelime” onlara hükmetmektir. Onların “ben”leri “O” olmuştur. Zaten gönüldaş ve derttaş olmuşlardır. Ama “Ortak bir kelimesi” olmayan insanlar böyle değildirler.

Hz. Peygamber buyuruyor:

“Mümin, yani bir ruhu paylaşanlar, yani Aramızda ortaklaşa (ölçü ve dengeyi sağlayacak) bir kelime hükmü üzerinde olanlardır.”

Sadi, “Ademoğlu birbirinin organıdır” demekle hata etmiştir. Ademoğlu, “Aramızda ortaklaşa (ölçü ve dengeyi sağlayacak) bir kelime” olmadıkça asla bir vücudun organı olamazlar ve değildirler. Ademoğlunun birbirinin organı olduğu yalandır.

Acaba Amerikalılar ve Vietnamlılar, Ademoğulları mıdır? Yoksa değil midir? Eğer Vietnamlıların Ademoğlu olduğunu, Amerikalıların Ademoğlu olmadığını veya tam aksini söylersek doğru değildir. Hayır, her ikisi de Ademoğludur ama Ademoğlunun bir vücudun organı olduğu yalandır.

Ademoğlu ne zaman bir ruh ve biri men onlara hükmederse, yani onların “Ben”leri bir “O”da çözülürse, hallolursa,bir imanda hallolursa onlarda hiç “Ben” kalmadıysa, o zaman birbirleriyle dertleşirler. O zaman:

“Zamandan birine bir dert gelse

Diğer organların düzeni bozulur.”

Demek ki bu ekolde insan-ı kâmil konusunda yanlış bir hüküm vardır. Bütün değerler unutulmuş ve yalnız bir değer kalmıştır, o da “Biz” olmaktır. Bu “Biz olmak” doğru bir sözdür, yani bir insanın “Ben”i “Biz”e dönüşmedikçe insan-ı kâmil değildir, ama “Ben”i “Biz”e dönüşen bir insanın, insan-ı kâmil olacağını sanırsanız doğru değildir. “Biz” olmak insan-i kâmil’in simasındaki hatalardan sadece biridir, onun simasının bütün çizgileri değildir.

Onun başka bir hatası da “Ben”leri “Biz” yapan şeyin özel mülkiyet olduğunu sanmasıdır. Eğer özel mülkiyet ortadan kaldırılıp, ortak mülkiyet hakim kılınırsa, “Ben”ler “Biz” olur ve hiç kimse ”Benlik” hissetmez sanmak hatalarından diğeridir.