İslam'da mükemmel insan

İNSANIN BAĞLILIĞI VE SONUÇLARI

Fakat bu okulun insanın hürlüğü hakkında başka bir görüşü vardır. Burada insanın hürriyeti kelimesini felsefî manada şöyle açıklıyorlar:

İnsan hür ve muhtar yaratılmıştır hatta kendi tabiatını kendi kendine edinmesi lazımdır. Daha sonra şöyle diyorlar: Özgürlüğün zıddı ve ona olumsuz olan her şey insanı insanlığından çıkarır ve onu insanlıktan yabancılaştırır.

İnsan özellikle hür yaratılmıştır. İnsandan hürriyetiyle ilgili bütün bağlılıkların sebeplerinin alınması mümkündür. Eğer insan kendini bir şeye bağlarsa, onunla ilgili bağlılıklar ortaya çıkar, bir şeye kul olur teslim olur, -bu istediği şey ne olursa olsun- bu okula göre insanlığın dışına çıkmış demektir. Çünkü artık hürriyeti ondan alınmıştır. İnsan hür ve bağımsız tek varlıktır; ancak kendini bir şeye bağlarsa, hürriyeti ve bağımsızlığı ondan alınmış olur.

İnsanın bağlılığı olan şeyler birkaç türlüdür:

İnsan önce para gibi bir şeye bağlanır, paraya bağlanmasının sonucunda insan kendini, kendi insanlığını unutur ve başka bir şekle yönelir.

İnsanın böyle bir şeye bağlanması, insandan hürriyetini geri alır, kendini unutturur, insanı o şeylere çeker, insan böyle olduğu zaman kendini hatırlamaz, hatırında ve gönlünde hep o sevdiği şey vardır. Bu, insanın kendisi için bir kendini unutmadır. Bu, hürriyeti ve uyanıklığı ondan kovar. Kendini bilen bir varlığın yerine, “kendinden habersiz ve bilgisiz bir varlık” gelmiş olur.

Bununla ilgili ikinci özellik de insanın kendindeki değerlerden, insani değerlerden gafil olmasıdır. Onun bütün dikkati sadece o şeyin değerine yönelmektedir.

Paraya tapan biri için, insanî değerlerden olan şeylerin hiçbir kıymeti yoktur; zaten onun kendisinde de değer yoktur. Onun zihninde şereften, bağışlamadan eser yoktur, hürriyet ve bağımsızlıktan da zihninde eser yoktur: Onun zihninde her şey paradır. Parasal değerlerin onun için bir kıymeti vardır, ama onun kendisi için kendinde bulunan değerlerin onun için bir kıymeti vardır, ama onun kendisi için kendinde bulunan değerlerin kıymeti yoktur.

Onun kendi değerleri onun nazarında ölmüştür ve o değer verdiği şey yaşamaktadır.

Üçüncü özellik de bir şeye bağlılığın esaret sayılmasıdır. İnsan kendini bir şey bağladığı zaman, genellikle onun tekamülü ve hareketi duraksar, çünkü o şeye; bir ağaca veya kazığa bağlanan bir hayvan gibi bağlanmış olur.

Siz eğer bir insanı, bir hayvanı veya bir otomobili bir ağaca bağlarsanız onun hareket etmesini engellemiş olursunuz. Ona ket vurursunuz, onu tutuklarsınız. Bugünkü tabirle, onu “olmak” halinde “edinmek” haline dönüştürmüş olursunuz.

Bizim filozoflarımızın tabiriyle “Sayruret”^* hali olur yani asli niteliğini ondan alıp zaruret değil de belki “Keynûnet”^** halinde dönüştürmüş olursunuz.