134
1. ALLAHŞÜNASLIQ GERÇƏKLİKLƏRƏ VƏ VARLIQ ALƏMİNƏ NƏZƏR YETİRMƏK – ALLAHIN VARLIĞININ ZƏRURƏTİ İnsanın yaranışı ilə yanaşı olan şüur və idrak, özünün
ilk baxışında dünya və onda olanların Yaradanının
varlığını onun üçün bəyan edir. Çünki həm öz varlıqları,
həm də sair şeylər barədə şəkk-tərəddüddə olan, varlıq
aləmini xəyal və təsəvvür hesab edənlərin əksinə olaraq,
bilirik ki, hər bir insan yaranışının əvvəllində ona əta
olunan şüurla özünü və dünyanı dərk edir. Yəni o, nə öz
vücudu və nə də başqa şeylərin varlığına şəkk etmir.
İnsan, nə vaxta qədər ki, insandır, onun bu idrakı və elmi
də mövcud olacaqdır, bu barədə heç bir şəkk-şübhə
yoxdur və burada hər hansı bir dəyişiklik də yol
verilməzdir.
Şəkkakların iddiasının əksinə olaraq, insanın isbat
etdiyi varlıq və gerçəklik sabitdir, onda heç vaxt puçluq
ola bilməz. Yəni, onların mövcud həqiqətlərin inkarı
barədə söylədiyi sözlər heç vaxt düzgün ola bilməz;
deməli, varlıq aləmi də sabit gerçəkliyə malikdir.
Lakin həqiqət hesab etdiyimiz bu varlıqlardan hər biri
gec-tez öz gerçəkliyini əldən verərək məhv olur. Aydın
olur ki, müşahidə olunan dünya və onun hissələri (batilin
yolverilməz olduğu) gerçəkliklə eyniyyət təşkil etmir,
əksinə onlar sabit bir həqiqətə arxalanaraq məhz onun
sayəsində gerçəklik tapmışlar; onun vasitəsilə varlığa
135
malik olmuşlar, onunla əlaqəli olduqları vaxta qədər var
olacaqlar və ondan ayrılan kimi dərhal məhvə
məhkumdurlar.
1
Biz sabit və batilin yolverilməz olduğu
bu gerçəkliyi “Vacibəl-vücud”, yəni “Allah” adlandırırıq.
