İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

476- qqBURC ‚h" : Muayyen bir şekil ve surete benzeyen sabit yıldız kü­mesi. *Tek hisar kule, kale çıkıntısı. *Dünyanın bir yıl içinde güneş etrafında devrettiği medarının onikide birine tekabül eden sahadaki yıldız kümelerinin herbiri. Bunların altısı şimal (kuzey) altısı cenub (güney) cihetinde olarak oniki burç kabul edilmiştir. Bu burçların bulundukları sahaya da Mıntıkat-ül Büruc ismi verilmiştir. Burçla­rın Arabça isimleri: Hamel, Sevr, Cevza, Sere­tan, Esed, Sünbüle, Mizan, Akreb, Kavs, Cedi, Delv ve Hut’tur. Burçların Türkçe isimleri ise şöyledir: Koç, Boğa, İkizler, Yengeç, Aslan, Başak, Te­razi, Akrep, Yay, Oğlak, Kova, Balık.

477- «Burçlardaki yıldızların aralarında birbirine rabtedecek farazî hatlar çekilse, bir tek vaziyet hâsıl olduğu vakit, bazı esed (yani arslan) suretini, bazı terazi mânâ­sına olarak mizan suretini, bazı öküz mânâsına sevr suretini, bazı balık mânâsına hut suretini göstermişler. O münasebete binaen o burçlara o isimler verilmiş.» (L.93)

Burç mıntıkaları üçer üçer gruplanması ile ayrılan mıntıkalar, yılın dört mevsi­mine karşılık olur. Zamanımızda Güneş ilkbahar’da Koç, Boğa ve İkizler burcunda; yaz’ın Yengeç, Aslan ve Başak burcunda; Sonbahar’da Te­razi, Akrep ve Yay bur­cunda; Kış’ın Oğlak, Kova ve Balık burcunda bulu­nur. Ancak Gü­neş’in görünür (zahirî) hareketi düzgün olmadığından Gü­neş’in burç mıntıkala­rından her birini dolanma süresi tamamen eşit değildir. Güneş’in her yıl İlkba­har noktasına giriş za­manı, 50 saniyelik bir açı kadar geriler. Meselâ İlkçağ’da Güneş’in İlkbahar nokta­sından geçişi Koç Burcuna rastlarken, günümüzde Ba­lık Burcuna rastlamaktadır. Buna göre İlkbahar noktası, 2150 yıl içinde farazî gök ekvatoru üzerinde bir burç mıntıkası kadar (yani 30 derecelik bir açı kadar) geri gider. Bu noktanın tam bir de­vir yap­ması için, yani Güneş’in İlkbahar noktasının 12 burçtan geçmesi için yaklaşık 25790 yıl geçmesi gereklidir. Bun­dan anlaşılacağı üzere, tutulma dairesi üze­rinde Astroloji’ye göre ayrılmış 12 bölgenin adları ile aynı adı taşıyan takım yıldızları ara­sında sabit bir bağlantı yoktur. Bir misalle söylersek; farazî burç mıntıkasından biri olan Koç Burcu mıntıkası ile Koç Burcu yıldız takımının iki defa üstüste gelebil­mesi için, yuka­rıda belirtildiği gibi yaklaşık 25790 yıl geçmesi gereklidir.

Felekiyyat ıstılahında oniki burç meşhur olmakla beraber semavatta daha pek çok burçlar da vardır. Kur’an (4:78) (15:16) (25:61) (85:1) âyetlerinde burç­lara da temas edilir. (Bak: Mıntakat-ül Büruc ve 271, 3399.p.lar)