İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

Bir atıf notu:

-Zaman cemaat zamanıdır, bak: 384, 2917, 3579.p.lar

526- qqCEMEL VAK’ASI |, yQ5— uW% :

Müslümanlar arasında hicretin 36. senesinde vuku bulan, elem verici ilk muha­rebedir. Peygamber Efendimiz’in (A.S.M.) zevcesi Hz. Aişe (R.A.) ile Aşere-i Mübeşşere’den Talha ve Zübeyr’in (R.A.), Hz. Ali’ye karşı kıyamla­rından doğmuş­tur. Bu harbde Hz. Aişe ile Talha ve Zübeyr’in maiyetinde otuzbin ve Hz. Ali’nin refakatinde yirmi bin kişi olduğu halde karşı karşıya gelinmiş ve muharebe sonunda her iki taraftan içlerinde sahabeden bir çok zatla beraber onbin kişi şehid edilmiştir. Bu muharebede Hz. Talha ve Zübeyr de şehadete nâil olmuşlardır. Bu muharebeye Cemel Vak’ası denil­mesinin sebebi; Hz. Aişe’nin mahfelini bir deve üzerine koydu­rarak ve ken­disi de bu mahfelde gayet mesture bir şekilde oturup harb yerine mai­yetin­deki sahabelerle gittiği için ve harbin en şiddetlisi bu deve etrafında meydana geldiği içindir. (O.A.L.)

Cemel Vak’asını ihbar eden hadis için bak: 1011.p. ve R.E. sh: 303

527- Sual: «Hazret-i Ali (R.A.) zamanında başlıyan muharebelerin mahi­yeti ne­dir? Muhariblere ve o harbde ölen ve öldürenlere ne nam verebiliriz?

Elcevab: Cemel Vak’ası denilen, Hz. Ali ile Hz. Talha ve Hz. Zübeyr ve Aişe’i Sıddîka (Radıyallahu Teâla Anhüm Ecmaîn) arasında olan muharebe; adalet-i mahza ile adalet-i izafiyenin mücadelesidir. Şöyle ki:

Hz. Ali adalet-i mahzayı esas edip, Şeyheyn zamanındaki gibi o esas üze­rine gitmek için içtihad etmiş. Muarızları ise; Şeyheyn zamanındaki safvet-i İslâmiye adalet-i mahzaya müsaid idi, fakat mürur-u zamanla İslâmiyetleri zaif muhtelif ak­vam hayat-ı içtimaiye-i İslâmiyeye girdikleri için adalet-i mahzanın tatbikatı çok müşkil olduğundan, “ehven-üş şerri ihtiyar” denilen adalet-i nisbiye esası üzerine içtihad ettiler. Münakaşa-i içtihadiye siyasete girdiği için, muharebeyi intac etmiştir. Madem sırf lillah için ve İslâmiyet’in menafii için içtihad edilmiş ve içtihaddan mu­harebe tevellüd etmiş; elbette hem katil hem maktul ikisi de ehl-i Cennet’tir, ikisi de ehl-i sevabdır diyebili­riz. Her ne kadar Hz. Ali’nin içtihadı musîb ve mukabilinde­kilerin hata ise de, yine azaba müstehak değiller. Çünki içtihad eden hakkı bulsa iki sevab var. Bulmazsa bir nevi ibadet olan içtihad sevabı olarak bir sevab alır. Hata­sından mâzurdur. Bizde gayet meşhur ve sözü hüccet bir zat-ı muhakkik kürdçe demiş ki:

u[B5 v«;— u#_5 yX[B±X«%~«‡²Y«7  u[5— Ä_«5 y«U«8 –_«"_«E«. ¬±h«- >è

Yani: Sahabelerin muharebesinde kıyl ü kal etme. Çünki hem katil ve hem maktul ikisi de ehl-i Cennet’tir.

528- Adalet-i mahza ile adalet-i izafiyenin izahı şudur ki: (5:32)

_®Q[¬W«% «‰_ÅX7~«u«B«5 _«WÅ9«_«U«4 ¬Œ²‡«ž²~|¬4 ¯…_«K«4 ²—«~ ¯j²S«9 ¬h²[«R¬" _®K²S«9 «u«B«5 ²w«8

âyetin mâna-yı işarîsiyle: Bir masumun hakkı, bütün halk için dahi ibtal edilmez. Bir ferd dahi, umumun selâmeti için feda edilmez. Cenab-ı Hakk’ın nazar-ı merhame­tinde hak haktır, küçüğüne büyüğüne bakılmaz. Küçük, bü­yük için ibtal edilmez. Bir cemaatın selâmeti için bir ferdin rızası bulunma­dan hayatı ve hakkı feda edil­mez. Hamiyet namına rızasıyla olsa, o başka meseledir.

Adalet-i izafiye ise, küllün selâmeti için cüz’ü feda eder. Cemaat için, ferdin hakkını nazara almaz. Ehven-üş şer diye bir nevi adalet-i izafiyeyi yapmağa çalışır. Fakat adalet-i mahza kabil-i tatbik ise, adalet-i izafiyeye gi­dilmez. Gidilse zulümdür.

İşte İmam-ı Ali (R.A.) adalet-i mahzayı Şeyheyn zamanındaki gibi kabil-i tat­biktir deyip, hilafet-i İslâmiyeyi o esas üzerine bina ediyordu. Mukabilleri ve mua­rızları ise, kabil-i tatbik değil, çok müşkilatı var diye adalet-i izafiye üzerine içtihad etmişler. Tarihin gösterdiği sair esbab ise hakiki sebeb değil­ler, bahanelerdir.» (M.53)