İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

864- qqESSEBEBÜ KELFAİL u2_S7_6 `AK7~ : (Es-sebebü ke-l fâil) Bir işe sebeb olan, o şeyi yapan fâil gibidir (mealinde). (Hizmet-i Kur’aniye ve imaniyenin yapılmasına sebeb olanlar, bu mukaddes hizmeti yapmış gibi mes’ud ve me’cur olurlar, hayırlara, ecir ve sevablara nail olmak ni’met-i uzmasına erişirler.)

Kur’anda (4: 85) âyeti “Her kim dünyada hayır ve şerre şefaat (yardım) ederse, ona göre hissesi olduğu”nu bildirir.

Bir hadis-i şerifte de şöyle buyurulmuştur:

« ¬y¬V¬2_«S«6 ¬±hÅL7~|«V«2 ÇÄ~Åf7~«— ¬y¬V¬2_«S«6 ¬h²[«F²7~|«V«2 ÇÄ~Åf7~ Yani: Hayra delalet eden, o hayrı yapan gibidir. Şerre delalet eden de, o şerri bizzat işlemiş gibi­dir.» ⁽⁹¹⁾

Dinî ve müsbet bir hizmet hareketinin ve bir şahs-ı manevînin (cemaatın) (Bak: Cemaat) teşekkülüne veya menfi bir cereyana sebebiyet vermenin mükâfatı veya ce­zası hakkında rivayetler hayli mevcuddur.

865- Ezcümle: Sünen-i İbn-i Mace, Mukaddime bölümünün 14. babı, bu mevzuya dair olup bu babın 1. hadisi şöyledir:

_«Z¬" «u¬W«2 ²w«8 ¬h²%«~ ­u²C¬8«— _«;­h²%«~ ­y«7 «–_«6 _«Z¬" «u¬W­Q«4 ®}«X«K«& ®}ÅX­, Åw«, ²w«8

¬y²[«V«2 «–_«6 _«Z¬" «u¬W­Q«4 ®}«\¬±[«, ®}ÅX­, Åw«, ²w«8«— _®\²[«- ²v¬;¬‡Y­%­~ ²w¬8 ­l­T²X«< «ž

_®\²[«- ²v¬;¬‡~«ˆ²—«~ ²w¬8 ­l­T²X«< «ž _«Z¬" «u¬W«2 ²w«8 ­‡²ˆ¬—«— _«;­‡²ˆ¬—

Yani kim iyi bir çığır açar da o çığıra gidilirse, ona açtığı çığırın sevabı verile­ceği gibi o yolda gidenlerin sevabının bir misli de verilecek ve bu (adam), onların sevablarından bir şey eksiltmeyecektir. Kim kötü bir çığır açarsa, ona da açtığı çığı­rın günahı yükletileceği gibi o yolda gidenlerin gü­nahlarının birkatı da yükletilecek ve bu (adam), onların günahlarını eksiltme­yecektir.»

866- Bu babdaki izah kısmının bir parağrafında şöyle deniliyor:

«Müslim’in şarihi Nevevi: “Bu hadisler, iyi işleri yapıp güzel çığır açma­nın müstehab olduğunu ve kötü işler yapıp fena çığır açmanın da yasak ve haram oldu­ğunu açıkça belirtmektedir. Keza iyi bir çığır açan kimsenin, kı­yamet gününe kadar o çığırda yürüyen bütün insanların kazanacakları seva­bın bir mislini alacağını ve kötü bir çığır açan kişinin de, kıyamet gününe ka­dar o yolda giden bütün insanların boyladıkları günahların bir katını sırtlaya­cağını sarahaten bildiriyor. Keza hidayete çağıran adam, kendisine uyan in­sanların elde ettikleri sevabın bir mislini kazanır. Dalalete davet eden şahıs da, kendisine uyan insanların yüklendikleri günahların bir katını yüklenmiş olur. Kişi kılavuzluk ettiği hidayet veya dalalet yolu ister daha önce açılmış olsun ister ilk olarak o kişinin tarafından açılmış olsun farketmez. Kişi, ettiği kılavuzluk dolayısı ile büyük sevab veya büyük günah almış olur.

Hadislerde bahsedilen çığır açma veya kılavuzluk etme mes’elesi, muay­yen bir sahaya mahsus değildir. Bu durum iman, ibadet, ahlâk, eğitim, öğre­tim vesair alan­larda da olabilir.» (İbn-i Mace 1. cild sh: 366) (Bak: Mesuliyet ve 1574.p.) (Menfi dua-yı fiilînin mes’uliyeti, bak: 704-707. p.lar)