İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

119-qqÂDİYAT €_<…_2 : Gerek cemiyet ve beşer hayatında, gerek fıt­rat âleminde her vakit devam edip alışılan şeyler. Her zaman meydana gelen hârikulade ve birer mucize-i kudret olmakla beraber, insanlarca alışılmış ol­duğundan ülfetle kıy­meti bilin­meyen hâdiseler. Kıymetsiz şeylere de âdiyat denir. (Bak: Âdetullah)

Âdiyat ve ülfet perdesini daha iyi anlıyabilmek için mucize hakikatının na­zara alınması lâzımdır. Mucize, insanlarca yapılması mümkün olmıyan, an­cak Kudret-i İlahiye ile vücuda gelen şey, demektir. Buna göre bir ağacın manevi proğramını ta­zammun eden çekirdek, iktidar-ı beşerle yapılamaz; o halde çekir­dek bir mucizedir. Bir âlemi içine alan hurdebinî (mikroskobik) bir canlı, bir mikroorganizma yapıla­maz. O halde bunlar da birer mucizedir, ilâahir... Fakat bunlar âdet perdelerine sa­rılı olduklarından zahiren mestur­durlar. Yani hakikatta ve ulü-l ebsar nazarında açık; gözleri perde-i ülfetle muhtecibler için örtülü mu’cizelerdir. Amma lisan-ı Şe­riatta mu’cize: Esbab ve kavanin-i kevniyenin üstünde bizzat Kudret-i İlahiyenin eseridir. Bir mi­sal olarak nazara alalım ki: tavuklar, tavuk ağacı denen ve dallarından tomur­cuklaşıp kabaran ve sonra da çatlayıp civciv çıkaran bir ağaçtan olsalardı; in­sanlar için bu tarz, âdiyattan ola­caktır. Bu esnada kazara bir civciv, yumurta­dan çı­kıverse bütün gazeteler, radyo ve televizyonlar âdiyat harici olan bu hâdise için istiğrab vaveylasını basacak­lardı. Amma bugün bunca yumurta ve civciv dünyası için böyle bir taaccüb yok. Bütün enva’ bu kıyasla düşünülsün ki, aslında herşey bi­rer mu’cize olduğu an­laşılsın.

İşte sebebli ve sebebsiz bütün âsâr-ı İlahiye umumi mânâda mu’cizedirler. Fa­kat sebebsiz yani bizzat Kudret-i İlahiye ile olan mu’cizelerle, avam imana davet edildi. Bu da merhamet-i İlahiyenin iktiza­sıydı. Diğer taraftan da Kur’an bütün in­sanlara kâinattaki bütün masnuat mucizelerini tekraren nazara arzetmekte ve âdiyat perdesini yırtmak ve hakikatı göstermek için tefekküre da­vet etmektedir. (Bak: Te­fekkür)

Atıf notları:

-Hakikatta her mahluk mu’cizedir, bak: 2493/1.p.

-Üzüm ve arı gibi mu’cizat-ı kudret olan eserlere ülfetten dolayı ehemmiyet vermeyip, şaz hâdiseleri merak etmek gafleti, bak: 2346.p.