İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

Atıf notları:

-Dershane durumundaki evler, bak: 3700.p.

-Medrese-i Nuriyelerin açılması, bak: 3940,3940/1.p.lar

-Kadınların dershanesi kendi evleridir, bak: 184.p.

2290- qqMEDYUM •Y: (Latince “medium”dan) İspritizma denilen bir çeşit “gizli ilim” ile uğraşanlara göre, ruhlarla temas kurabilen ve onlar­dan gaybî haberler alabilen kimse.

2291- Medyumluk, Eskiçağdan beri sihirbazlar ve bazı şahıslar arasında devam ederek günümüze kadar gelmiştir. Geçen asırda Avrupa ve Ame­rika’da ruhun varlı­ğına inanıp bunun ilmî olarak isbat edilebileceğini kabul eden bazı kimseler, ispri­tizma (Fr. spritisme), parapsikoloji, metapsikoloji, metabiyoloji gibi adlar altında medyumluğa ilmî bir kisve giydirmeye çalış­mışlardır.

2292- Bu çeşit çalışma ve araştırmalar, aslında ruhun varlığını inkâr eden mad­deci bir zihniyete karşı bir nevi aksülameldi. Zira geçen asır, komünizm, materya­lizm, Fröydizm (Fr. Freudisme), Darvinizm gibi dine karşı ve inkârcı cereyanların dehşetlenmeye başladığı bir zamanın mühim bir merhalesi ol­muştur. Temelleri iti­bariyle gayr-i ilmî oldukları halde, kendilerini ilmî bir vasıfta imiş gibi takdim ve propaganda yolu ile bir kısım insanları iğfal edip dalalete sevkeden bu menfi cere­yanlara karşı ruhçuluğa inanan Avrupa ve Amerika’daki bazı çevreler, muarızlarına karşı fikirlerini daha müsbet bir yolda müdafaa ihtiyacını duymuşlardır.

Milli ve milletlerarası cemiyetler tesis edilerek daha geniş çevrelere hitab etme ve tesir sahasını genişletme, neticede kendini bir nevi ilim olarak kabul ettirme gay­retleri müşahede edilmektedir. Ne kadarki bu nevi faaliyetleri iyi niyetle yürütenler olduğu gibi, bu çalışmaları asıl gayesinden saptırıp, uyanan alâkayı istismar etmek veya itimadı sarsıp maddeci inkârcı cereyanlara karşı zafiyete düşürücü şarlatanlık­ları karıştırmak istiyenler de vardır.

Nitekim medyumluk ve ispritizma, bazı ilim çevrelerinde münazaa mev­zuu ol­muş ve olmakta devam etmektedir. Bunlar arasında madde-dışı ruhî hâdiseleri ka­bul etmeyip medyumluk ve ispritizmayı peşinen reddedenler ol­duğu gibi, müşahede ve tesbit edilen bir kısım hâdiseleri kabul etmekle be­raber bunlaran izahının yine maddi bir açıdan yapılabileceğini iddia edenler veya hâdiselere daha tarafsız bakan ve bu nevi hâdiseleri, inkâr edilmemesi gereken fakat madde ilimlerinin metodlarıyla izah edilemiyecek vakıalar ola­rak ileri süren (J.B.Rhine gibi) kimseler de vardır.

2293- Medyumluktaki gözboyacılığı ve şarlatanlıkları bir tarafa bırakarak, bazı tarafsız ilim adamlarının da kabul ettiği gibi, inkârı kabil olmıyan bazı müşahedeleri ve vakıaları nasıl değerlendirmek ve izah etmek gerekir, şek­linde bir sual varid ola­bilmektedir.. Bu meselede ifrat ve tefrite sapmadan yani yanlış, yanıltıcı, mübalağalı izah ve görüşlere itibar etmeden ve inkârcı­lığa da sapmadan , hâdisenin asıl mahi­yetine bakmak gerektir. Nitekim med­yumluk ve ispritizmacılıkla alâkalı nakledilen hâdiselerin ciddi ve doğru bir değerlendirmesi İslâm nokta-i nazarından yapılmıştır. (Bak: Cin, İspritizma)