İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

2470- qqMİSAK-I EZELÎ z7ˆ¶~ »_C[8 : Ezelî misak ve sözleşme mana­sında olan bu tabir, derin bir hakikatı ifade eder. Cenab-ı Hak bütün ruhları halkedip on­lara: “Ben sizin Rabbiniz değil miyim” sualine, ruhlar: “Evet Rabbimiz­sin” diye tevhid-i rububiyeti tasdik edip ubudiyet vazifesini kabul ettiklerine söz vermişlerdir. Çok derin ve ince olan bu hakikatı ifade eden bir âyet şöyle tefsir edi­liyor:

“...Bu misakın sırf tekvinî bir mahiyette olmayıp onunla beraber emrî ve kelâmî bir hasiyeti de haiz olduğundan şüphe edilmemek lâzım gelir. Bu mi­sak tekvinî ol­makla beraber, ruhî ve kelâmî hasiyeti de haiz olduğundan buna mukavele demek de bir hakikat olur. Ancak bu hitab, kelâm-ı lafzî ile değil, melaikeye olan tebliğ gibi kelâm-ı nefsî ile bir tebliğ telakki edilmelidir. Ahiz bir tekvin, işhad nefh-i ruh ile bir tekvin ve tebliği (7:172) ²v­U¬±"«h¬" ­a²K«7«~ hi­tabı _«9«~«š~«‡«— den bir takrir, buna karşı |«V«" da bu tekvin ü işhad ve takrire mutlak bir inkıyad-ı nefsî ile mutavaat ve mucebini teahhüddür.” (E.T. 2326)

2471- “ Nitekim (41:ll)

«w[¬Q¬=_«0 _«X²[«#«~ _«B«7_«5 _®;²h«6 ²—«~ _®2²Y«0 _«X¬BÌ<~¬Œ²‡«Ÿ²¬7«— _«Z«7 «Ä_«T«4 de emr ü icabet böyle temsilî olduğu gibi bunda da mana-yı marufiyle bir işhad ve sual ü cevab, ha­kiki manasıyla bir mukavele düşünmek lâzım değildir. “ (E.T. 2325)

Kur’an (2:21) âyetinde geçen “ ‰_9 aslında nisyandan alınmış bir ism-i fail­dir, vasfiyet-i asliyesi mülahazasıyla insanlara bir itaba işarettir. Yani: ey insanlar! Ne için misak-ı ezelîyi unuttunuz. Fakat bir cihetten de insanlara bir mazeret yolunu gösteriyor. Yani: Sizin o misakı terketmeniz, amden de­ğil; belki sehiv ve nisyandan ileri gelmiştir.” (İ.İ.97) (Bak: 966.p.) “Elestü” hitabına muhatab olanların mahiyeti, 1244.p.daki hakikatla alâkalı olsa ge­rektir. (Bak İstidad)