İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

Ş

3475- qqŞÂHİD f[; _- : “Bir kimsenin başka bir kimsede olan hakkını isbat için, hâkim önünde ve davalının karşısında serd ettiği iddiası üzerine, üçüncü bir kimsenin “şuna ve şuna şahadet ederim” diyerek dava ile ilgili bilgisini bildirmesine denir. Böyle bir beyanda bulunana şâhid, lehinde şehadette bulunduğu kimseye meşhudun leh, aleyhinde şehadette bulunduğu kimseye meşhudun aleyh ve böylece isbat edilmek istenilen hakka da meş­hudun bih denir...

Şahid: 1- Şehadet ettiği husus hakkında tam bir bilgiye sahip olmalı ve meşhudun bihi (şahidlik edeceği hadiseyi) bizzat gözü ile görmüş veya kulağı ile duymuş olmalıdır.... Ancak başkasından duyulana göre, şehadete itibar olunmaz. (Bak: Mecelle Mad.1886)

2- Mükellef olmalı,

3- Hür olmalı,

4- Bir müslüman aleyhine açılmış bir davada şehadet edecekse, müslüman olmalı,

5- İşittiğini anlar, istediğini ifade edebilir olmalı.

6- Âdil: (Kur’an, 5/ 105) ((yani şâhid-i âdil) iyilikleri kötülüklerinden üstün olmalı; ayrıca zina iftirası suçundan dolayı hadd cezası ile daha evvel cezalandırılmamış olmalı. (Kur’an 24/4)

7- Örf ve adete ve ictimaî mevkıine uygun bir hayat sürmeli, yani mü­rüvvet sahibi olmalı; böylece mesela, hamama peştemalsiz giren, kendisini oyuna (satranç, nard, “tavla”) kaptıran veya sokakta yemek yiyen bir kimse­nin şehadeti kabul edilmez,

8- Şehadetten bir menfaat sağlanmamalıdır. Ayrıca kendisine gelecek bir zararı da şehadeti ile önlemek istememelidir. Şâhid ile meşhudun aleyh (aleyhinde bulunulan kişi) arasında düşmanlık bulunmamak gerektir. (Bu düşmanlık örf ile bilinir. Bak: Mecelle, Madde:1702). Buna karşılık dostların bir­birleri lehine şahadetleri müteberdir. Ancak bu dostluk, birbirlerin mallarına tasarruf edebilme derecesinde olmamalıdır. (Bak Mecelle, mad. 1701). Usul ve füruun, karı ve kocanın birbirleri lehine şahadetleri müteber değildir. (Bak:Mecelle, mad.1700).

Şahidlerin sayısı ve cinsiyeti hakkında şu hükümler vardır: 1- Zina’da dört erkek görgü şahidi gereklidir... 2- Bir mal ile ilgili olmayan, yani borçlar hukuku dışında kalan hırsızlık, öldürme, evlilik iddiası, evliliğin feshi, kölele­rin azat edilmesi gibi davalarda iki erkek şahid lazımdır. (Bak: Kur’an 2/282) Yalnız kadınların bilebilecekleri hususlar için (Doğum, kadınların vücud sa­katlıkları) hanefi akaidine göre, yalnız bir kadın şahid yeterli iken, malikilere göre iki, şafiilere göre de dört kadın şahidin bulunması icab eder. 3- Borçlar hukuku ile ilgili akitler gibi bir mal ile ilgili olan hususlarda, veya dikkatsiz­likle ölüme sebebiyet vermede veya benzeri hallerde iki erkek veya bir erkek ile iki kadın şahid gereklidir. (Bak: Mecelle mad.1685)......

Meşhudun aleyh, hâkimden şahidlerin yalan söylemediklerine yemin etti­rilmelerini isteye bilir. “ (İ.A. Şahid maddesi)