İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

1623- qqİMAM-I MALİK t7_8 •_8É~ : (Hi: 93-179) Medine- Münev­vere’de doğdu. İmam Malik bin Enes diye anılır. Malikî Mezhebinin imamı. El-Muvatta isimli eseri, “Kütüb-ü Sitte”ye dahil olacak kıymettedir. Mezhe­binin mensubları, Afrika ve Endülüs’te çok yayılmıştır. Bu mezhebde olana “Malik”i” denir.

1623/1- “Dört muazzam müctehidin ikincisidir. Yemen kabilelerinden “Beni Esbah” kabilesine ve Hımyerîlerden bir hükümdar hanedanına mensubdur. Tebe-i tabiînden olan İmam-ı Malik hazretleri, tabiîn hazeratından birçok fukaha ve fuzalaya yetişmiş, gençliğinden itibaren ilim sahasına atılmış, üçyüzü tabiînden, altıyüzü de onların tabilerinden olmak üzere dokuzyüz şeyhten hadis-i şerif ahzet­miştir.” (H.İ. ci: l, sh: 409)

“Malik İbn-i Enes Hazretleri, ictihad-ı fıkhîsini, Kitabullah’a, Sünen-i Nebeviyeye, icma-i ümmete, kıyas-ı fukahaya, Medine-i Münevvere ahalisi­nin itti­faklarına ve maslahat-ı mürsele, sedd-i zerai’ denilen sair esaslara istinad ettirmiştir.

Şöyle ki: İmam Malik Hazretlerinin mezheb-i fıkhîsinde herhangi bir meselenin hükm-ü şerîsini tayin için Kur’an-ı Kerim’e, ehadis-i Nebeviyeye, ümmetin icmaına ve indellüzum kıyasa müracaat edilir. Ehl-i Medine’nin itti­fakları da icmaden başka, müstakil bir delil olarak kabul olunur. Çünkü on­lar, Resulullah’ın ef’al ve akvaline başkalarından daha ziyade vâkıftırlar. Bunların ittifakları, seleften halefe intikal et­miş bir tarikat-ı mesnunedir.

1623/2- Mezheb-i Malik’te “maslahat-ı mürsele” de nazara alınır. Yani: hak­kında muayyen bir hüküm-i şer’î bulunmıyan, başka bir tabirle hakkın­daki hüküm, şer’an meskûtün anh bulunan bazı hâdiselerde maslahat-ı mürseleye müracaat olu­nur. O hâdise hakkında maslahat icabına göre bir hüküm verilir. Böyle hakkında şer’an açık bir hüküm bulunmıyan bir masla­hat, başıboş bırakılmış, kendi heline sa­lıverilmiş gibi bir durumda görülece­ğinden bu cihetle kendisine “maslahat-ı mürsele” adı verilmiştir. Bu delil, Mezheb-i Hanefîdeki “istihsan” delili mesabesin­dedir.

1623/3- Sedd-i zerai’ meselesine gelince, bu da Malikî mezhebinde bir delil ola­rak kabul edilmiştir. Bu esas, şer’an memnu olan bir şeye vesile teşkil eden mübah fiillerin de men edilmesinden ibarettir. “Def-i mefasid, celb-i menafi’den evladır.” Binaenaleyh insanı, şer’an memnu olan herhangi bir şeye saik olacak şeylerden sa­kınılması icab eder. Velev ki o şeyler, haddiza­tında memn’u bulunmasın. Bu esas, Hanefî mezhebinde kısmen muteber ise de, suret-i mutlakada kabul edilmiş değil­dir.” (H.İ. ci: l, sh: 41l)