Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

1.1.4 Rele himoyasini turlarini tanlash va ularni o‘rnatmalarini hisoblash Umumiy talablar

Elektr sistemalarining alohida himoyalarining turini tanlash Elektr uskuna foydalanish qoidalari (PUE) talablariga asosan amalga oshiriladi. Himoyaning sxemasini va hisobiy o‘rnatmalarini tanlash «Rele himoyasi bo‘yicha ustuvor ko‘rsatma» ga mos ravishda amalga oshirishadi.

Himoyaning turini tanlashga nominal kuchlanish, tarmoq konfiguratsiyasi, zaminlagich neytralning rejimi, operativ tok manbasining turi, doimiy xizmat ko‘rsatuvchi personalni mavjudligi yoki yo‘qligi, kommutatsion apparatlarining turi va h.k. ta’sir ko‘rsatadi.
PUE da ko‘rib o‘tilgan barcha holatlarida himoyani oddiy himoya yordamida bajarilishi kerak, agar oddiy himoyalar asosiy talablar: selektivlik, tezkorlik, sezgirlik talablariga javob bermasa uni murakkab himoyasiga almashtirish kerak. Bu holat majburiy tartibda ushbu kurs ishida bajarilishi kerak.
SHuni alohida ta’kidlash lozimki, talabalariga berilgan topshiriqda kuchlanishi 110 kV gacha bo‘lgan oddiy tarmoqning qismi berilgan va shuning uchun operativ tok zanjirini ta’minotida ko‘pincha o‘zgaruvchan operativ tok manbalari ishlatiladi.


1.1.5 Bir tomondan ta’minlanadigan 3 – 35 kV kuchlanishli havo va kabel liniyalarining himoyasi

Kuchlanishi 3–35 kVli neytrali erdan izolyasiyalangan tarmoqlar himoyasida ko‘p fazali, bir fazali erga tutashuvlar ko‘rib chiqiladi.

Kuchlanishi 3–10 kVli bitta liniyalarda ko‘p fazali QTlardan qoidaga asosan, ikki pog‘onali tokli himoya o‘rnatiladi, uning birinchi pog‘onasi tokli kesim ko‘rinishida bajariladi, ikkinchisi esa sabr vaqtga bog‘liq bo‘lmagan va bog‘liq bo‘lgan maksimal tokli himoya (MTH) ko‘rinishida bo‘ladi.
20–35 kV kuchlanishili bitta liniyalarda javobgarligi yuqori birlashmalarda (masalan, taqsimlovchi liniyalarning bosh qismida) tokli kesimning yana bir pog‘onasi–sabr vaqtli tokli kesim, sezgarligi past bo‘lganda minimal kuchlanishdan himoya qo‘shimcha ravishda o‘rnatiladi. Murakkab tarmoqlarda sezgirlik va tezkorlik talablari bajarilmasa distansion himoya qo‘llaniladi, lekin bu himoya ushbu kurs ishida ko‘rib chiqilmaydi.
Parallel liniyalarning oxirida ko‘ndalang yo‘naltirilgan himoya yordamida bajariladi. Ta’minlash tomonida esa pog‘onali tokli himoya qo‘llanilishi mumkin. 20–35 kV kuchlanishli liniyalarda tezkorligi past bo‘lgan hollarda ko‘ndalang yo‘naltirilgan differensial himoya o‘rnatiladi. Bu holatda zahira sifatida pog‘onali tokli himoya ishlatiladi.
Bir fazali erga tutashuvda himoya signalga ishlashi bilan bajarilishi mumkin, ba’zi holatlarda, texnika va xavfsizlik talablaridan kelib chiqib u o‘chirishga ishlashi kerak. (torf qazib chiqariladigan tarmoqlarda).
6–10 kV kuchlanishli kabel liniyali tarmoqlarda nol ketma–ketlik tokli himoya o‘rnatish tavsiya etiladi, u shikastlangan liniyani avtomatik ravishda aniqlashni ta’minlaydi. Boshqa barcha holatlarda kuchlanish bo‘yicha izolyasiyani tekshirish qurilmasini o‘rnatish bilan cheklanadi.
6÷35 kV li liniyalar himoyasini hisoblashda quyidagilarga ahamiyat berish kerak:

• 
  himoyani ikki fazada bajarish talab etiladi, barcha tarmoqlar uchun TTlarini faza bo‘yicha bir xil ulash kerak (qoidaga asosan, A va S fazaga).
  
• 
  6–10 kV li liniyalar himoyasini bir, ikki va uch releli, 20–35 kV li liniyalarda esa himoyani ikki va uch releli qilib bajarish kerak.
  
• 
  ma’lumki 6–35 kV li tarmoqlarda prujina–yukli yuritmali o‘chirgichlar ishlatilishi mumkin, shuning uchun himoyani o‘zgaruvchan operativ tokda bajarish kerak.
  
• 
  6–10 kV li tarmoqlarda birinchi navbatda pog‘onali tokli himoyada yuritmaning o‘zida o‘rnatilgan bevosita ta’sir ko‘rsatuvchi rele RTM va RTV ishlatilishini baholash kerak, birinchi navbatda bitta releli, keyin ikkita releli ishlatishni baholash kerak.
  
• 
  RT–80 relesi bazasidagi himoyani tarmoqning boshqa himoyalari bilan moslashtirishdagi qiyinchilikda vaqtga bog‘liq bo‘lmagan releni ishlatish lozim.
  
• 
  20–35 kV li liniyaning himoyasi qoidaga asosan, RT–40 relesi yordamida amalga oshiriladi. Xuddi shu relelar 6–35 kV li liniyaning ko‘ndalang differensial himoyasida ishlatiladi.