Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika

Zamonaviy texnika va texnologiyalar, avtomatlashtirilgan ishlab 
chiqarish jarayonlari - bu ma‘lum bir tizimga solingan elektrotexnik va 
elektron qurilmalarning majmuasidir.
Zamonaviy muxandis esa ana shu texnologik tizimlarning tuzilishini, 
ularning tashkiliy qismlarini va sanoatda keng ishlatiluvchi asosiy standart 
qurilmalarni bilishi zarur. Bu bilimlarsiz ishlab chiqarishni tashkil qilish, uni 
boshqarish, rivojlantirish, zamon talablari asosida takomillashtirish, texnik va 
iqtisodiy raqobatbardoshlikka erishish mumkin emas.
Elektrotexnika elektronika va elektr yuritmalar fanining vazifasi talabada 
yuqorida keltirilgan tizimlarning asoslari xaqidagi bilimlarini shakllanishiga asos 

---

5 
solishdir. Natijada, bo‘lg’usi muhandisning texnik sohada mustaqil ijodiy 
izlanishini taminlashga zamin yaratiladi.
2. Asosiy elektrik va energetik tushunchalar2.1. Asosiy 
fundamental kattaliklar.
Texnikaviy fanlarda fizikaviy kattaliklar asosiy va 
xosilaviy kattaliklarga bo‘linadi. Fundamental fizik kattaliklarning o‘lchovlari 
xalqaro birliklar sistemasi (SI) tomonidan me’yorlashtirilib qabul qilingan. Bu 
kattaliklarga quyidagilar kiradi: 
Masofa - m(metr); 
Massa - kg ( kilogramm) 
Vaqt - s(sekund) 
Tok kuchi - A(Amper) 
Temperatura - K(Kelvin) 
Yorug’lik kuchi - Kd (Kandela) 
Qolgan barcha fizikaviy kattaliklar shularning xosilaviy birliklari sifatida 
keltirib chiqariladi. Fundamental kattaliklarning etalonlari mavjud bo‘lib ular 
xalqaro birliklar tashkiloti ( SIG’ tomonidan nazorat qilinib turiladi. 
Kattaliklarning o‘nli darajalari.
Xisob kitoblar bajarishda ko‘pincha o‘ta 
kichik, yoki o‘ta katta sonlar bilan ishlashga to‘g’ri keladi. Bunday xollarda hisobni 
arifmetik jihatdan sodalashtirish maqsadida sonlar o‘n sonining darajalari (10
n
) 
sifatida ifodalanadi. Bunda n daraja ko‘rsatkichi - manfiy yoki musbat son. 
Masalan: 0, 0000023 = 2,3 10
-6
yoki 146300000 = 14,63 10
7 
va xokazo. Musbat 
va manfiy darajalarning qabul qilingan xalqaro nomlanishlari mavjud: 
10 
-18 
- a (atto);
10 
-15
- f (femto);
10 
-12
- r (piko); 10
12
- T (tera) 
10
-9 
- n (nano); 10
9 
- G ( Giga) 
10
-6
- µ( mikro); 10
6
- M ( Mego) 
10 
-3
- m (milli). 10 
3
- k (kilo).